wykład

CIA Ministerstwem Kultury? Tak właśnie, cokolwiek cynicznie, określił rolę jaką amerykańska agencja wywiadowcza odgrywała w propagandowej walce między Wschodem a Zachodem, George Kennan, „ojciec chrzestny” sponsorowanego przez CIA Komitetu Wolnej Europy (The National Committee for a Free Europe/Free Europe Committee), zimnowojennej organizacji nadzorującej m.in. działalność Radia Wolna Europa (Free Europe Radio) oraz Wydawnictwa Wolna Europa (Free Europe Press). CIA, jak i finansowane przez nią quasi pozarządowe fundacje i wydawnictwa, miała niejawny, lecz istotny wpływ na to, jaką literaturę tłumaczono z języka polskiego i wydawano w angielskim i innych językach zachodnich w latach 1945-1989. W „ostoi wolnego słowa”, jaką oficjalnie mianowała się Ameryka, tajne finansowanie przekładów antykomunistycznej polskiej literatury często szło w parze z niejawną cenzurą, polegającą na usuwaniu „niewygodnych” fragmentów z przekładanych dzieł w ich nowej, zachodniojęzycznej wersji, lub na zawężaniu antytotalitarnej wymowy utworów do ich jednoznacznej, antykomunistycznej interpretacji. 

Uznawanie czegoś za nadające się do jedzenia ma silne uwarunkowania kulturowe. Podobnie jest w przypadku kulinarnego tabu – choć istnieją w tym zakresie normy w zasadzie uniwersalne (tabu kanibalizmu), to jednak większość żywieniowych zakazów jest wyraźnie związana z kulturowym kontekstem. To, co w jednej kulturze uznane jest za niejadalne, w innej może stanowić pożądany rarytas. Co charakterystyczne, zdecydowana większość kulinarnych tabu dotyczy produktów mięsnych. Dlaczego jedne zwierzęta uznajemy za jadalne, a inne nie? Czy można wskazać jakieś generalne zasady w wyznaczanych zakazach? Dlaczego ryba to nie mięso, a niektóre zwierzęta to… owoce morza? Na takie i wiele innych pytań postaramy się odpowiedzieć w czasie wykładu.

Szczególnym przypadkiem tabu kulinarnego jest zwyczaj niezjadania zwierząt towarzyszących. W prawie norma ta jest wywodzona z przepisu zakazującego zabijania zwierząt, który oczywiście przewiduje wyjątki, ale nie ma wśród nich zwierząt domowych. Jednak na terenie Polski jeszcze do niedawna norma ta nie była powszechną, czego potwierdzeniem są liczne procesy toczące się przeciwko osobom produkującym smalec z psów. Przedstawiane kwestie prawne dotyczyć będą tych spraw oraz innych problemów związanych z różnym statusem prawnym zwierząt przeznaczonych do zjadania i zwierząt-przyjaciół człowieka.

Wykład w ramach cyklu: TABU

Wielu komentatorów twierdzi, że poprawność polityczna w Szwecji sięga granic absurdu. Podczas wykładu spróbujemy wskazać obszary, w których zjawisko to jest szczególnie widoczne u naszych północnych sąsiadów. Podejmiemy również próbę zrozumienia źródeł tego rodzaju neocenzury w dyskursie politycznym i społecznym w Szwecji.

Wykład z elementami dyskusji w ramach cyklu: HOMO POLITICUS

W czasie spotkania zastanowimy się nad powiązaniami migracji i nowych technologii i nad tym, jak migracja wpływa nad innowacje i zmiany w kraju ojczystym. W jaki sposób nowe media zmieniają doświadczenie wyjeżdżających? Jak używa się Skypa, serwisów społecznościowych i telefonów komórkowych, żeby pozostać w kontakcie z domem? Jak migracja może wpływać na innowacje?

Podczas spotkania obejrzymy film w reż. Heleny Patzer (zdj. Kacper Czubak). Film jest efektem badań terenowych w USA i na Filipinach. Obserwując codzienne rozmowy przez komunikatory internetowe, możemy zobaczyć jak w rodzinie rozdzielonej przez migrację rozumiane są miłość, troska i obowiązek. Śledząc historię wyjazdu jednej kobiety, poznajemy też innych członków rodziny, którzy pragną znaleźć  "lepsze życie" . Ich jedyne marzenie to wyjazd za granicę "tam, gdzie wszystko jest możliwe".

Spotkanie będzie miało formę prezentacji z dyskusją.

Zespół Nowej Panoramy Literatury Polskiej opowie o tworzeniu dwóch premierowych kolekcji cyfrowych: PrusPlus (dotyczącej Bolesława Prusa oraz "Lalki") oraz Atlasu Romantyzmu Polskiego (przedstawiającej polski Romantyzm w ujęciu przestrzennym). Przedstawione zostaną założenia, które przyświecały twórcom, a także szczegółowe rozwiązania, które zastosowano, by zaprezentować treści naukowe w nowoczesnej, multimedialnej formie.

Spotkanie dotyczyć będzie fotografii utrwalonej na szklanych negatywach. Zaprezentowane zostaną najstarsze zbiory fotograficzne z kolekcji PME, na ich przykładzie zostanie omówiona historia fotografii. Wspólnie z uczestnikami będziemy zastanawiać się nad możliwościami dokumentacyjnymi fotografii (dawniej i dziś), rozważać, jakim rodzajem dokumentu, źródłem są fotografie o tematyce etnograficznej. Poruszymy także problematykę fotografii jako warsztatu badawczego etnografa. Spotkanie będzie zachęcać uczestników do prowadzenia własnych notatek wizualnych, tworzenia dokumentów fotograficznych.

W czasie wykładu przedstawimy JASNOPIS, czyli program komputerowy, który pomaga ocenić, czy tekst poddany analizie jest trudny pod względem językowym. Pokażemy działanie Jasnopisu na przykładzie różnorodnych tekstów. Zaprezentujemy też działanie dodatkowych funkcji, dostępnych w wersji dla zaawansowanych użytkowników. Przedstawimy zasadę działania programu i wyniki badań oraz eksperymentów, które doprowadziły do powstania Jasnopisu. Omówimy cechy językowe tekstu, które utrudniają jego rozumienie. Pokażemy, co należy w tekście zmieniać, by stawał się on łatwiejszy w odbiorze, nie tracąc przy tym nic ze swego znaczenia.  Po wykładzie zaproponujemy chętnym warsztaty, w czasie których można będzie samodzielnie pracować z Jasnopisem.

Wykład w ramach cyklu: CZŁOWIEK 2.0

        Cykl wykładów (z prezentacjami multimedialnymi) ma na celu przybliżenie słuchaczom najważniejszych polsko-rosyjskich stereotypów  (przyczyny i mechanizmy ich powstawania, ich siła i wydźwięk, próba ich przezwyciężenia). Wykład będzie się opierał na materiałach z lat 1795-1918 (cz. I) i 1918-2015 (cz. II).

Problematyka wykładu „Polsko-rosyjskie stereotypy w XIX wieku”:

1. W świecie imagologii
2. Jak powstają stereotypy.
3. Najpopularniejsze stereotypy Polaka w Rosji w XIX w.
4. Najpopularniejsze stereotypy Rosjanina wśród Polaków w XIX w.

Problematyka wykładu „Polsko-rosyjskie stereotypy w XX-XXI wieku”:

1. Stereotyp i autostereotyp.
2. Czy polsko-rosyjskie stereotypy z XIX w. funkcjonowały w wieku XX i XXI
3. Stereotyp Polaka w Związku Sowieckim
4. Stereotyp Rosjanina i człowieka sowieckiego w PRL
5. Stereotypy w XXI wieku.

Każda z części cyklu stanowi zamkniętą całość. Istnieje możliwość wysłuchania obu części lub jednej z nich. Przewidziana jest dyskusja. Wykłady w sposób pośredni (metaforyczny) wpisują się w obchody „Roku Światła”

Jak wyglądają i znaczenie mają porwania kobiet w Kirgistanie? Czy jest to pewna forma obrzędu weselnego czy też dramat kobiety?

Porywanie kobiet (alla kachuu) w Kirgistanie służy zdobyciu żony. Zwyczaj ten opisywany jest

przez niektórych jako pewna formy obrzędu weselnego czy gry, przez innych jako dramat

kobiety, przejaw przemocy łamiącej prawa człowieka.  Kirgizi mówią o nim jako o „tradycji” czy „obyczaju”. Współczesne kirgiskie media

niejednokrotnie opisują porwania, które są skądinąd, przynajmniej oficjalnie, potępiane i

penalizowane przez państwo. Podczas spotkania omówione zostaną pewne aspekty tego kontrowersyjnego zwyczaju – jego

przebieg, znaczenie, rozmaite interpretacje i przemoc. Praktyka ta jest niezwykła ze względu

na częstość występowania; ponadto, choć oceniana negatywnie przez dużą część kobiet, w

skali społecznej należy do akceptowalnych zachowań prowadzących do zawarcia małżeństwa.

Według danych niektórych badaczy regionu, około połowa wszystkich kirgiskich małżeństw

zawierana jest poprzez porwanie. Z tych porwań około dwie trzecie następuje bez zgody

dziewczyny.

Polacy czytali o zbrodniach Rozpruwacza w 1888 r. i nadal się nimi interesują – w ub. roku ukazały się „Pozdrowienia z Londynu”, poznaliśmy też nową teorię o Kubie-naszym rodaku. Nie wiem, kto był zabójcą, ale znam kilka faktów i mitów.

Po śmierci żony, Celiny z Szymanowskich, Mickiewicz opowiedział przyjaciołom (a oni to zapisali) sen, który przyśnił mu się wiele lat wcześniej, podczas pobytu w Petersburgu, gdy bywał stałym gościem salonu Marii Szymanowskiej. Uznał teraz, że był to sen proroczy, dotyczący jego przyszłego małżeństwa z  młodziutką wówczas córką Marii Szymanowskiej. Dotychczasowi badacze literatury nie poradzili sobie z interpretacją tego snu.  Na jego zrozumienie pozwala natomiast psychoanalityczna wiedza dotycząca praw psychiki ludzkiej, budowy znaczeniowej snów i metod docierania do ich ukrytych, istotnych treści. Wiedza ta pozwala wyjaśnić, skąd bierze się charakter niektórych snów, które skłonni jesteśmy uznawać za prorocze.  I  pozwala głębiej wniknąć w   życie psychiczne Mickiewicza.

Sylwetka twórcy sieci kanalizacji i wodociągów warszawskich. Pierwsza woda oczyszczona w zbudowanej według jego projektu stacji filtrów popłynęła do mieszkańców Warszawy w 1886 roku.Materiały dotyczące powstania tej inwestycji zachowały się w spuściżnie inż. Adama Majewskiego, członka komitetu nadzorującego jej budowę - przechowywanej w zasobie PAN Archiwum w Warszawie

Przedstawienie dzieł i warsztatu naukowego autora m. inn.: Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego), Banderia Prutenorum (Sztandary wojsk krzyżackich z Prus), Insignia seu clenodia Regni Poloniae (Znaki i klejnoty Królestwa Polskiego) oraz Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis (Księga uposażeń diecezji krakowskiej).

Zostaną zaprezentowanie i omówione nie tylko same publikacje, ale także będą pokazanie późniejsze rękopiśmienne odpisy i przykładowe ówczesne dokumenty o których Jan Długosz się odwoływał.

Jan Długosz rozpoczął pisanie monumentalnego dzieła "Roczniki, czyli kroniki słynnego Królewstwa Polskiego" w 1455 roku, a obejmują one okres od 1038 do 1480 roku. Jako duchowny, a następnie pełnomocnik króla KAzimierza Jagiellończyka miał dostęp do źródeł do których inni kronikarze nie mieli dostępu, m. in. do kancelarii królewskiej, Czy jednak Jan Długosz mógł tworzyć kroniki obiektywnie, bez odnoszenia się do aktualnej sytuacji? Jaki obraz Polski wyłania się z jego dzieła?

Jan Długosz (1415-1480), wybitny dziejopis polskiego średniowiecza zasłużył się również, jako dyplomata w służbie biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego oraz króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka. Misje dyplomatyczne, jakie pełnił z polecenia Oleśnickiego, wymagały zręczności i znajomości innych krajów oraz obyczajów w nich panujących, co znowu wiązało się z określonymi umiejętnościami praktycznymi, wiedzą i erudycją. Świadczy to również o zaufaniu, jakim darzył kanonika krakowskiego jego protektor i nauczyciel dyplomatycznego kunsztu, czyli biskup krakowski. Długosz był uczestnikiem wielu poselstw zagranicznych: w 1449 do Rzymu, 1467 do Czech, 1469 na Węgry. W 1471 r. towarzyszył Władysławowi Jagiellończykowi królowi Czech w drodze do Pragi i uczestniczył w jego koronacji. Jednak na szczególną uwagę zasługuję działalność dyplomatyczna Długosza w sprawach pruskich w latach 1454-1466. Brał udział m.in. w akcji spłaty zaciężnych krzyżackich i pertraktacjach pokojowych (1457-1459) oraz najintensywniej współdziałał w rokowaniach pokojowych (1464-1466) zakończonych podpisaniem II pokoju toruńskiego (1466), kończącego „Wojnę Trzynastoletnią”.

Wykład laureata zeszłorocznej Nagrody Złotej Róży za książkę "Nie tylko enigma. Ryba, która przemówiła".

Tajemnica otaczająca prace kryptologów sprawiła, że dopiero zaczynamy rozumieć ich wpływ na losy II wojny światowej.

Historia ujarzmiania ognia przez człowieka, jako jedna z najważniejszych rewolucji technologicznych w dziejach ludzkości. Jak człowiekowi udało sie panować ogień - kto to był, gdzie, jak rozniecano, czym, jakimi sposobami? Rola, znaczenie oraz wierzenia związane z ogniem. Uczestnicy podejmą próbę rozniecenia ognia pradziejowymi technikami.

Transatlantyk MS Piłsudski czyli polski Titanic kursujący w okresie II Rzeczypospolitej. Jak wyglądał? Dlaczego nazywano go "pływającym salonem"? Dokąd pływał i co się z nim stało?
 

Przedstawienie życiorysu, sylwetki i dorobku naukowego "Ojca polskiej historiografii" oraz pokaz dokumentów związanych z jego osobą (w tym akt notarialny sygnowany jego znakiem). Pokazanie współczesnych edycji i tłumaczeń pomnikowego dzieła - Roczniki Sławnego Królestwa Polskiego (Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae), będącego kroniką dziejów Polski, w której zamieszczał opisy poszczególnych wydarzeń pod odpowiednimi datami a większe części poświęcał konkretnym zagadnieniom. Do najistotniejszych tekstów poza Rocznikami należą: napisana po roku 1470 monumentalna Księga uposażeń diecezji krakowskiej (Liber Beneficiorum dioecesis Cracoviensis nunc primum codice autographo editus), zawierająca opis geografii, gospodarki i społeczeństwa małopolskich dóbr należących do Kościoła, katalogi biskupów (m.in. wrocławskich, włocławskich i poznańskich), arcybiskupów (gnieźnieńskich i krakowskich), żywoty świętych (Stanisława i Kingi). Przez ostatnie 25 lat swojego życia Długosz opracowywał Znaki i klejnoty Królestwa Polskiego (Insignia seu clenodia), charakteryzując kształty, barwy tarcz i godła herbowe siedemnastu ziem Polski, czterech kapituł i siedemdziesięciu jeden rodów rycerskich. W latach 60. XV wieku Długosz opisał chorągwie krzyżackie (Banderia Prutenorum) zdobyte pod Grunwaldem, które (na polecenie Długosza) w roku 1448 odmalował na pergaminie Stanisław Durinek z Krakowa.

"Co wolno, a czego nie wypada reklamować? Jak zwrócić uwagę konsumenta na oferowany towar? Jak rozbudzić w nim żądzę posiadania? I jak przekonać go do kupna? Czy w reklamie można kłamać? - takie pytania zadawano sobie od dawna. Około stu lat temu wydrukowano pierwsze polskie podręczniki do reklamy, które zawierały kwintesencję wiedzy o sposobach promowania towarów i usług. Wiedza w nich zawarta jest ciągle aktualna, a współczesne reklamy nie szczególnie odbiegają od schematów wówczas wykorzystywanych. By kompetentnie ocenić wartość współczesnych zabiegów marketingowych i lepiej się na nie uodpornić warto przyjrzeć się kampaniom reklamowym prowadzonym za czasów naszych pradziadków."

Jak wyglądało życie codzienne ludzi w środkowej epoce kamienia (mezolicie). Jak wówczas zdobywano żywność, na jaką zwierzynę polowano, jaką posługiwano się bronią, z czego była wykonywana, jak łowiono ryby, przy pomocy jakich sprzętów, co to jest więcierz, do czego służył harpun a także co to jest magia myśliwska odpowiedzi na te i inne problemy bedzie można poznać podczas zajęć.

W trakcie spotkania zostanie ogłoszony laureat wyróżnienia literackiego „Kwazar”. Wyróżnienie przyznawane jest za powieść science-fiction polskiego autora, wydaną po raz pierwszy w roku poprzednim, eksponującą najciekawszy wątek naukowy w klasycznym rozumieniu „science” i utrzymaną na nienagannym poziomie literackim. Zostaną także omówione problemy naukowe, pojawiające się w najnowszej polskiej literaturze fantastycznej.