Czy Katalonia będzie niepodległa?

Katalonia jest jedną z siedemnastu Wspólnot Autonomicznych, które składają sie na współczesną Hiszpanię. Oprócz obowiązującego w całym kraju kastylijskiego, w Katalonii ludzie posługują się swoim językiem – katalońskim. Ma długą historię własnej odrębności, osobną literaturę i tożsamość regionu. W ostatnim czasie wielu mieszkańców coraz mocniej krytykuje przynależność tego regionu do państwa hiszpańskiego przynajmniej z dwóch ważnych powodów.

Pierwszy ma charakter ekonomiczny: Hiszpania a wraz z nią Katalonia są ofiarami globalnego kryzysu ekonomicznego. Bezrobocie w Hiszpanii rośnie od 2007, osiągnięty poziom długu publicznego i rekordowy deficyt budżetowy przedstawiają ponurą wizję.  Trudna sytuacja finansów publicznych spowodowała liczne cięcia budżetowe, które dotknęły m.in. służbę zdrowia i edukację. Katalończycy szczególnie dotkliwie odczuli konsekwencje owych cięć, będąc mieszkańcami  jednego z tych regionów Hiszpanii, które zawsze generowały dużą część dochodu i których sytuacja zachęcała liczne  grupy migrantów, także z innych Wspólnot Autonomicznych do osiedlania się. Dają temu wyraz w licznych marszach protestacyjnych wobec cięć budżetowych. Obecny kryzys finansowy sprawił, że kwestia podatków płaconych przez Katalonię władzom hiszpańskim, by następnie podlegały one redystrybucji tak, aby uboższe regiony także otrzymywały wsparcie centralne stała się przedmiotem publicznej debaty. Wyliczenia katalońskie wskazują, że Katalonia wpłaca więcej do budżetu centralnego niż z niego otrzymuje, co w sytuacji nieustających redukcji budżetu na edukację i służbę zdrowia budzi silny sprzeciw.

Drugim aktualnym powodem silniejszej refleksji nad pozostawaniem w państwie hiszpańskim jest historia paru rodzin pochodzących z innych Wspólnot, które osiedliły się w Katalonii ale zażądały prawa do edukacji swoich dzieci w języku kastylijskim, a nie obowiązującym katalońskim. Sprawa dotarła do Trybunału Konstytucyjnego Hiszpanii, który w 2010 wydał wyrok nakazujący umożliwienie nauki po kastylijsku. Od tego wyroku władze katalońskie usiłują się odwołać, ale sam precedens sprawił, że Katalończycy stanęli w obronie języka niezwykle się aktywizując, podpisując petycje, tworząc grupy wsparcia dla języka na portalu Facebook, wreszcie wychodząc na ulice, między innymi w ramach obchodów świąt.

Narodowe Święto Katalonii to 11 września, co roku z tej okazji odbywa się cały szereg imprez : koncertów, konferencji, uroczystych biesiad sąsiedzkich, wieców politycznych, festynów, podczas których można nabyć flagi, koszulki i inne pamiątki, a także otrzymać ulotki informacyjne. W ostatnich trzech latach jednak zaszła zmiana w skali uczestnictwa w publicznym celebrowaniu 11 września. O ile we wrześniu 2011 obchody zgromadziły w każdym większym mieście po kilka do kilkudziesięciu tysięcy ludzi, to w roku 2012 w samej Barcelonie ulicami przeszedł trudny do oszacowania tłum. Liczba uczestników oceniana jest na między 600.000 a 2 miliony; w ramach Święta 2013 zorganizowano Drogę Katalońską, czyli zmobilizowano ochotników do ustawienia się o godzinie 17.14 w 400km łańcuchu ludzkim po trasie dawnej rzymskiej drogi Via Augusta, władze hiszpańskie mówią o 600.000 uczestników, a władze katalońskie podają, że było ich około 1.600.000. Można zastanawiać się, która z podawanych liczb jest bardziej wiarygodna, ale nawet przyjmując najniższe szacunki, uczestnictwo w Święcie i domniemane zaangażowanie w etniczność katalońską jest zjawiskiem, które ma dużą skalę w Katalonii liczącej sobie 7,5 miliona mieszkańców.

Flagi katalońskie, które do 2012 wywieszone były na stałe tylko w instytucjach typu urzędy i siedziby władz, a na ulicach pojawiały się wyłącznie z okazji  omawianego już Święta Narodowego 11 września, po obchodach w roku 2012 stały się elementem, którym się wymachuje na co dzień wyraźnie celowo. Katalończycy trzymają wywieszone flagi na swoich balkonach, w ogródkach, sklepach na wielu ulicach. Idąc za opiniami swoich wyborców w wyborach parlamentarnych w Katalonii w listopadzie 2012 wiele partii wpisało w swój program referendum niepodległościowe.

Na wykładzie zamierzam opowiedzieć o swoich badaniach prowadzonych w Katalonii, pokazać materiał wizualny – zdjęcia i zastanowić się wspólnie ze słuchaczami, czy możliwe jest spełnienie marzenia radykalniej nastawionych Katalończyków, czyli niepodległości.