Instytut Socjologii UW

Tematyka wystąpienia poświęcona będzie wpływowi procesu modernizacji Polski w latach 1989-2012 na przemiany kultury kibiców piłkarskich w Polsce. Będzie to retrospektywna opowieść o pewnym zamkniętym procesie (zwłaszcza w kontekście sportowym), ukazująca przemiany zachodzące w kraju. Symbolicznym początkiem, od którego rozpoczniemy będą częściowo demokratyczne wybory w 1989 roku (Sejm Kontraktowy), a symbolicznym zakończeniem współorganizacja Mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 roku. Przyjrzymy się jak pod wpływem procesów modernizacyjnych kształtowała się polityka państwa wobec stadionowych kibiców i w jaki sposób kształtowała kulturę kibicowską w latach 1989-2012.

Jednocześnie – przy pomocy analizy zjawiska chuligaństwa sportowego – zdemaskujemy jak płynąca z zewnątrz polityczna presja sprawia, że – w kontekście polityki stadionowej – państwo posuwa się do wprowadzania fasadowych rozwiązań instytucjonalno-prawnych, bezrefleksyjnie naśladujących politykę innych krajów, maskujących i spychających na bok problemy społeczne zamiast je rozwiązywać.

Wietnamczycy żyjący w Polsce stanowią drugą pod względem liczebności społeczność cudzoziemską, jednocześnie wywodzącą z kraju uznawanego za znacząco odmienny kulturowo względem polskiej rzeczywistości. Pod wieloma względami, mogą uchodzić za modelową społeczność migrancką,aktywnie działającą w zakresie gospodarki, stwarzającą miejsca pracy oraz doskonale zorganizowaną wewnętrznie. Z drugiej strony, zwraca się uwagę na szereg problemów adaptacyjnych towarzyszących osobom nowo przybywającym do Polski, które prowadzić mogą do powstania swoistego getta etnicznego. Symbolem takiego getta stał się w ostatnich latach zespół hal targowych w Wólce Kosowskiej. W ramach wydarzenia, przeprowadzana zostanie dyskusja panelowa zogniskowana wokół wyżej wymienionych problemów,  z udziałem przedstawicieli różnych pokoleń Wietnamczyków przebywających w Polsce.

Wykład w przystępny sposób analizuje czym jest energetyka obywatelska i jakie są możliwości i uwarunkowania jej rozwoju. Energetyka prosumencka rozwija się dynamicznie w całej Europie, ale w Niemczech doprowadziła  do rewolucji energetycznej. Jednak konieczna jest zmiana świadomości, postaw i zachowań dotychczasowych konsumentów energii tradycyjnej. Czy jest to możliwe także w Polsce? Jakie są główne przeszkody i bariery w upowszechnianiu wytwarzania energii przez Polaków? 

Socjologia, to nie tylko robienie ankiet i przewidywanie wyników wyborów. Tak naprawdę te dwa działania mają niewiele wspólnego z socjologią. A zatem czym jest socjologia? W czasie warsztatu przekonamy się o tym w praktyce.

Socjologia jest nauką w której bada się świat, który nas otacza: świat społeczny. Aby jednak móc to zrobić i wyciągnąć wnioski na temat tego, co zaobserwowaliśmy musimy dopasować odpowiednią metodę do pytania na które chcemy odpowiedzieć oraz zdecydować, czy chcemy poznać ogólne trendy panujące w całym społeczeństwie, czy dogłębnie zbadać jakiś jego wycinek. Oznacza to, że musimy dobrać odpowiednią metodę badawczą. Socjologowie najwięcej czasu poświęcali na kłótnie o to, która z wielu takich metod jest najlepsza do  poszukiwania odpowiedzi na konkretne pytania. A największe spory toczą się pomiędzy tak zwanymi socjologami ilościowymi (zajmującymi się statystyką, badającymi próby z całej populacji przy pomocy ankiet – zobaczcie np. dostępne w Internecie wyniki badan CBOS) i jakościowymi. Na zajęciach zajmiemy metodami tych drugich. Jest ich bardzo wiele, my skupimy się na jednej z nich wywiadzie jakościowym. W czasie wywiadu rozmawiamy z ludźmi i analizujemy opowieści, które powstają specjalnie dla nas.

W pierwszej części  warsztatów wybierzemy temat i poznamy metody, których możemy użyć w badaniu, oraz przygotujemy scenariusz badania. Żeby lepiej zrozumieć i „poczuć” daną metodę zerkniemy na opisy badań, w których je wykorzystano. Dowiemy się czego można się dzięki nim dowiedzieć oraz jakie niebezpieczeństwa czyhają na badacza-praktyka. Na koniec tej części warsztatów wybierzemy wspólnie temat badania oraz metodę, którą się posłużymy i przygotujemy plan badania (istnieje kilka rodzajów wywiadów).

W drugiej części wcielimy się w role badaczy-praktyków, zobaczymy jak wygląda wywiad. Następnie zajmiemy się analizą materiałów. Jak socjologowie interpretują wypowiedzi osób badanych?  A czy spisany wywiad  to materiał, który można badać tak jak dokument albo tekst literacki?

Odpowiedzi na te pytania poszukamy w czasie warsztatów, na których uczestnicy i uczestniczki będą mogli sprawdzić się w roli socjologów-badaczy jakościowych.

Plan warsztatów:

Część I: teoria, czyli przygotowujemy się do badań

1. Co to jest socjologia jakościowa? Kilka słów o podziale na ilościowców i jakościowców.
2. Wywiad, analiza dokumentów, a może fotografia? Czyli różne metody i techniki badań jakościowych
3. Wywiad: co, jak, z kim?
4. Wybieramy temat
5. Przygotowujemy plan badania: o co i jak zapytam badanych?/gdzie będę szukać osóbz którymi chcę rozmawiać, jakie wypowiedzi rozmówców są ważne w kontekście interesującego mnie tematu? (to, na które z tych pytań odpowiemy zależy od metody, którą wybiorą uczestnicy i uczestniczki)

Część II: analiza

1. Zbieramy materiał: poćwiczymy prowadzenie wywiadu
2. Przystępujemy do analizy: czytamy, kodujemy, interpretujemy (praca w grupach)
3. Podsumowanie: co nam wyszło z analizy, czy udało nam się znaleźć odpowiedź na pytanie badawcze, co było najłatwiejsze a co najtrudniejsze?

Od czego? Czy istnieje tylko jedna odpowiedź? Przyjrzymy się temu, co może znaczyć bycie dziadkiem/babcią dziś i na tej podstawie zastanowimy się jak zmienia się kultura.

Katalonia jest jedną z siedemnastu Wspólnot Autonomicznych, które składają sie na współczesną Hiszpanię. Oprócz obowiązującego w całym kraju kastylijskiego, w Katalonii ludzie posługują się swoim językiem – katalońskim. Ma długą historię własnej odrębności, osobną literaturę i tożsamość regionu. W ostatnim czasie wielu mieszkańców coraz mocniej krytykuje przynależność tego regionu do państwa hiszpańskiego przynajmniej z dwóch ważnych powodów.

Pierwszy ma charakter ekonomiczny: Hiszpania a wraz z nią Katalonia są ofiarami globalnego kryzysu ekonomicznego. Bezrobocie w Hiszpanii rośnie od 2007, osiągnięty poziom długu publicznego i rekordowy deficyt budżetowy przedstawiają ponurą wizję.  Trudna sytuacja finansów publicznych spowodowała liczne cięcia budżetowe, które dotknęły m.in. służbę zdrowia i edukację. Katalończycy szczególnie dotkliwie odczuli konsekwencje owych cięć, będąc mieszkańcami  jednego z tych regionów Hiszpanii, które zawsze generowały dużą część dochodu i których sytuacja zachęcała liczne  grupy migrantów, także z innych Wspólnot Autonomicznych do osiedlania się. Dają temu wyraz w licznych marszach protestacyjnych wobec cięć budżetowych. Obecny kryzys finansowy sprawił, że kwestia podatków płaconych przez Katalonię władzom hiszpańskim, by następnie podlegały one redystrybucji tak, aby uboższe regiony także otrzymywały wsparcie centralne stała się przedmiotem publicznej debaty. Wyliczenia katalońskie wskazują, że Katalonia wpłaca więcej do budżetu centralnego niż z niego otrzymuje, co w sytuacji nieustających redukcji budżetu na edukację i służbę zdrowia budzi silny sprzeciw.

Drugim aktualnym powodem silniejszej refleksji nad pozostawaniem w państwie hiszpańskim jest historia paru rodzin pochodzących z innych Wspólnot, które osiedliły się w Katalonii ale zażądały prawa do edukacji swoich dzieci w języku kastylijskim, a nie obowiązującym katalońskim. Sprawa dotarła do Trybunału Konstytucyjnego Hiszpanii, który w 2010 wydał wyrok nakazujący umożliwienie nauki po kastylijsku. Od tego wyroku władze katalońskie usiłują się odwołać, ale sam precedens sprawił, że Katalończycy stanęli w obronie języka niezwykle się aktywizując, podpisując petycje, tworząc grupy wsparcia dla języka na portalu Facebook, wreszcie wychodząc na ulice, między innymi w ramach obchodów świąt.

Narodowe Święto Katalonii to 11 września, co roku z tej okazji odbywa się cały szereg imprez : koncertów, konferencji, uroczystych biesiad sąsiedzkich, wieców politycznych, festynów, podczas których można nabyć flagi, koszulki i inne pamiątki, a także otrzymać ulotki informacyjne. W ostatnich trzech latach jednak zaszła zmiana w skali uczestnictwa w publicznym celebrowaniu 11 września. O ile we wrześniu 2011 obchody zgromadziły w każdym większym mieście po kilka do kilkudziesięciu tysięcy ludzi, to w roku 2012 w samej Barcelonie ulicami przeszedł trudny do oszacowania tłum. Liczba uczestników oceniana jest na między 600.000 a 2 miliony; w ramach Święta 2013 zorganizowano Drogę Katalońską, czyli zmobilizowano ochotników do ustawienia się o godzinie 17.14 w 400km łańcuchu ludzkim po trasie dawnej rzymskiej drogi Via Augusta, władze hiszpańskie mówią o 600.000 uczestników, a władze katalońskie podają, że było ich około 1.600.000. Można zastanawiać się, która z podawanych liczb jest bardziej wiarygodna, ale nawet przyjmując najniższe szacunki, uczestnictwo w Święcie i domniemane zaangażowanie w etniczność katalońską jest zjawiskiem, które ma dużą skalę w Katalonii liczącej sobie 7,5 miliona mieszkańców.

Flagi katalońskie, które do 2012 wywieszone były na stałe tylko w instytucjach typu urzędy i siedziby władz, a na ulicach pojawiały się wyłącznie z okazji  omawianego już Święta Narodowego 11 września, po obchodach w roku 2012 stały się elementem, którym się wymachuje na co dzień wyraźnie celowo. Katalończycy trzymają wywieszone flagi na swoich balkonach, w ogródkach, sklepach na wielu ulicach. Idąc za opiniami swoich wyborców w wyborach parlamentarnych w Katalonii w listopadzie 2012 wiele partii wpisało w swój program referendum niepodległościowe.

Na wykładzie zamierzam opowiedzieć o swoich badaniach prowadzonych w Katalonii, pokazać materiał wizualny – zdjęcia i zastanowić się wspólnie ze słuchaczami, czy możliwe jest spełnienie marzenia radykalniej nastawionych Katalończyków, czyli niepodległości. 

W ciągu ostatnich kilku lat w Polsce powstało kilkanaście kolektywów hakerskich. Miłośnicy i miłośniczki programowania, druku 3D i elektroniki zaczęli tworzyć nieformalną sieć miejsc, stron internetowych i grup społecznych. Dla socjologa takie zmiany społeczne dają szansę na nowe spojrzenie na relację nauki i społeczeństwa. W trakcie mojego wykładu przedstawię podstawowe wyniki z badania środowiska hakerskiego w Polsce i powiem dlaczego potrzebujemy ich jako społeczeństwo.