Instytut Badań Literackich PAN
| Typ | Tytuł | Opis | Dziedzina | Termin |
|---|---|---|---|---|
| Lekcja festiwalowa | Quiz znajomości polskich przysłów |
Gra edukacyjna ma na celu poprzez zabawę pokazać młodzieży żywotność polskich przysłów, których znajomości często nie jesteśmy świadomi, jednocześnie przedstawić |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Dobre i złe wiersze |
Podczas warsztatów uczestnicy stworzą własne kryteria oceny poezji. Następnie otrzymają zestaw 5-6 wierszy, które uszeregują od najlepszego do najsłabszego, kierując się stworzonymi przez siebie kryteriami. Wśród utworów znajdzie się zarówno dzieło noblisty, jak i tekst, który nie został napisany przez poetę. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Literatura analogowa i cyfrowa, czyli lektury szkolne i nie tylko w OZwRCIN |
XXI wiek to niewątpliwie czas głębokich przemian w różnych dziedzinach życia. Jednym z wyznaczników tych zmian stała się cyfryzacja, czyli działania zmierzające do udostępniania szybkiego Internetu, a za jego pośrednictwem wielu usług. Obecnie trudno byłoby nam funkcjonować bez sieci internetowej. Facebook, Instagram, Snapchat, YouTube? To niektóre aplikacje służące rozrywce i będące elementami naszej codzienności. Po zasoby Internetu często sięgamy też w celach naukowych. Nierzadko zdarza się, że nie możemy skorzystać z biblioteki lub interesująca nas pozycja została wypożyczona. Nasze komputery i czytniki e-booków zapełniają się wtedy plikami pdf. Czy wiemy, jak one powstają? Czy wiemy, czym jest digitalizacja? Czy wiemy, że w każdej chwili na własnym smartfonie możemy mieć dostęp np. do przedwojennych wydań dzieł klasyków literatury polskiej? Na te i inne pytania odpowiemy podczas lekcji poświęconej udostępnianiu twórczości takich poetów i pisarzy, jak Eliza Orzeszkowa, Adam Mickiewicz czy Juliusz Słowacki na stronie http://rcin.org.pl w ramach projektu „Otwarte Zasoby w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych” (OZwRCIN), finansowanego z funduszy europejskich. Projekt jest realizowany przez Bibliotekę Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk wraz z 15 innymi instytutami PAN. Celem spotkania będzie zaprezentowanie strony internetowej, nauka wyszukiwania zdigitalizowanych książek, czasopism i rękopisów znajdujących się w zbiorach Biblioteki IBL PAN oraz przeprowadzenie warsztatów poświęconych digitalizacji w pracowni reprograficznej, w której znajdują się specjalistyczne skanery. |
|
|
| Spotkanie festiwalowe | Koniec świata chłopów. Tańczący jastrząb Juliana Kawalca |
Julian Kawalec jest zaliczany do najwybitniejszych przedstawicieli tzw. nurtu chłopskiego w literaturze polskiej. W powieści „Tańczący jastrząb” (1964) opisuje transformację kulturową polskiego społeczeństwa po II wojnie na przykładzie losów jednostki. Bohater opowieści, Michał Toporny, przechodzi metamorfozę: z chłopa staje się mieszczaninem. Punktem wyjścia przemiany staje się nauka czytania i pisania. Awans społeczny był możliwy wskutek objęcia władzy przez komunistów i rozwoju przemysłu. Jednym z głównych elementu komunistycznego programu była elektryfikacja wsi, która, wraz z innymi czynnikami, doprowadziła do upadku tradycyjnej wiejskiej kultury. Bohater zdobywa wykształcenia i szybko pnie się po szczeblach kariery, zostając w krótkim czasie dyrektorem wielkiego przedsiębiorstwa. Literacki topos „z chłopa królem” realizuje się tutaj w świecie PRL-owskiego industrializmu. Jednak nowa, miejska tożsamość Michała Topornego nie pozwala mu na zaspokojenie wszystkich egzystencjalnych potrzeb, a pęd ku awansowi zawodowemu nie daje duchowego spełnienia. Toporny jest bohaterem tragicznym: jego życie nie może zakończyć się szczęśliwie, a jest to skutek zbłądzenia. Ironia tragiczna przejawia się w tym, że bohater dążąc do poprawienia swej kondycji doprowadza do klęski osobistej. Jednak czytelnik nie zostaje pozostawiony bez nadziei, która przybiera postać synów Topornego, starszego - „wiejskiego” i młodszego - „miejskiego”, którzy są zdolni do harmonijnego współdziałania. Powieść przełożona na niemiecki, francuski, rumuński, ukraiński, rosyjski, bułgarski, hiszpański, fiński i litewski została również zekranizowana przez Grzegorza Królikiewicza w roku 1977. |
Nauki humanistyczne |
|
| Spotkanie festiwalowe | Wiek XIX i osobliwe rozrywki |
Tematem spotkania będą zabawy „wyższych sfer” spotykane między końcem XVIII w. a II wojną światową, przeznaczone na ogół dla osób dorosłych. Omówimy niegdyś popularne formy rozrywki, które dla współczesnego odbiorcy są zapomniane (np. spacer konny, corso), lub zadziwiające – ze względu na infantylność (jak wiele gier towarzyskich) albo wielki nakład czasu, koszty i wysiłek, jakich wymagało ich przygotowanie (maskarady, żywe obrazy, szarady, amatorskie przedstawienia teatralne itp.). Niektóre ówczesne sposoby spędzania wolnego czasu nie są dziś akceptowane z powodu swojej „niepoprawności politycznej” (jak upodobanie do brutalnych walk ludzi i zwierząt czy pokazów dziwolągów), inne uznalibyśmy za nieco makabryczne lub niebezpieczne (np. moda na spirytyzm, żarty pojedynkowe). Warto też pamiętać o specyficznej sytuacji, kiedy rzekoma rozrywka stawała się w rzeczywistości nużącym i kosztownym obowiązkiem. Ilustracją dla poruszanych zagadnień będą przykłady czerpane z polskiej i obcej literatury pięknej (i jej współczesnych ekranizacji), wspomnień, a także prasy codziennej i materiałów ikonograficznych z epoki. |
Nauki humanistyczne |
|
| Spotkanie festiwalowe | Taciunia, „władza moja” czy „dama nudnego autoramentu”? Oktawia, żona Prusa |
Oktawia z Trembińskich, młodsza kuzynka Aleksandra Głowackiego (pseud. Bolesław Prus) w wieku 24 lat została jego żoną. Ślub odbył się 14 stycznia 1875 roku w Lublinie. Doczekali razem koralowych godów. Jaką ona była żoną, a on jakim był mężem? Czy byli szczęśliwym małżeństwem? W listach Głowacki, zwracając się do żony, używał samych serdecznych słów w rodzaju: „Najdroższa Taciuniu”, „Najukochańsza Laluniu”, „Mój miły Ptaszeczku”. A rzeczownik „Żona” w odniesieniu do Oktawii zawsze pisał wielką literą. Ona zaś jako żona Prusa przyjmowała na siebie wiele obowiązków: archiwisty porządkującego materiały męża, doradcy i pierwszego recenzenta, któremu pisarz pokazywał swoje utwory i z którego zdaniem się liczył. Oktawia doradzała, oceniała, a nawet… cenzurowała (zachowały się ślady po kartach starannie wyciętych z notesów Prusa). Dbała też o dom, o czyste kołnierzyki do koszuli męża, o jego odpoczynek, zaś po śmierci pisarza (przeżyła go o 24 lata!) o pamiątki po nim, na których losie bardzo jej zależało (w listach do muzeum, dokąd m. in. przekazywała rzeczy pisarza podpisywała się jako: „Oktawia Głowacka (Prusowa)”). Prus korzystał z pomocy żony, np. przy ocenie nowel w ramach konkursu jego imienia ogłoszonego przez łódzki „Rozwój”. Zwykł o niej mawiać: „Władza moja tak chce, skończone: róbmy, jak ona każe”. Wreszcie to właśnie jej zadedykował Faraona. O pani Głowackiej krążyły też niepochlebne opinie, jak chociażby ta autorstwa Żeromskiego: „Jest to dama nudnego autoramentu, ciężko nad podziw kombinująca”. Czy rzeczywiście była kobietą „nudną” czy może „roztropną”? Śladów Oktawii, żony Prusa wiele jest jeszcze do odkrycia. |
Nauki humanistyczne |
|
| Spotkanie festiwalowe | Lekcja czytania między wierszami. Z cenzorskich biuletynów instruktażowych z lat siedemdziesiątych |
W latach 1945-1989 cenzorzy z Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk (GUKPPiW) pozbawiali prawa druku nie tylko teksty oceniane jako jawnie sprzeczne z interesami PRL. Z obiegu publicznego eliminowali również te przekazy słowne (a także graficzne: plakaty, grafiki, rysunki satyryczne, etc. ), w których dopatrywali się „niecenzuralnych” treści wyrażonych implicite, np. w postaci aluzji, metafor i znaczących niedomówień. Do wykonywania tego zadania przygotowywano ich poprzez system szkoleń, w którym znaczącą rolę odgrywały tajne biuletyny instruktażowe. Redagowano je i kolportowano w zamkniętym obiegu, w oparciu o zakwestionowane wcześniej w Urzędzie materiały. O kształcie i zawartości tych fachowych periodyków można wnosić na podstawie dokumentów ze stołecznej centrali przy ulicy Mysiej 5, zachowanych w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Na użytek warsztatów wybrany został z nich niewielki wycinek, obejmujący „Informacje Instruktażowe” z roku 1976 . Wykorzystano też inne archiwalia z lat 1975-78, obejmujące głównie wytyczne z Wydziału Kultury KC PZPR oraz Książkę zapisów i zaleceń. Analiza tych źródeł będzie próbą pokazania zależności pomiędzy lukami w przepisach wykonawczych regulujących cenzorskie kompetencje a kondycją PRL-owskiej literatury. Uczestniczy warsztatów otrzymają przesłanki do podjęcia dyskusji o funkcjonowaniu języka ezopowego w warunkach nasilenia ideologicznej presji. |
Nauki humanistyczne |
|
| Spotkanie festiwalowe | Rękopisy dostępne od ręki |
Biblioteka Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk posiada bogatą, unikatową kolekcję rękopisów cenionych pisarzy oraz ludzi nauki i kultury. Obok wersji rękopiśmiennych ich dzieł w naszych zbiorach znajduje się bardzo interesująca korespondencja. Część tej kolekcji została zgromadzona przez znanego warszawskiego bibliofila Jana Michalskiego, inne biblioteka zakupiła lub otrzymała w darze. Celem spotkania jest pokazanie obiektów zeskanowanych w ramach projektu „Otwarte Zasoby w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych” (OZwRCIN). Można je odszukać w Internecie pod adresem http://rcin.org.pl. Dzięki temu każdy zainteresowany bez wychodzenia z domu, w sposób nieograniczony i nieodpłatny, może korzystać z rękopiśmiennego zasobu biblioteki. Treści oraz dane udostępnione w repozytorium to materiały dawne jak również współczesne o wyjątkowym znaczeniu dla nauki i kultury. W bibliotece cyfrowej poza rękopisami użytkownik znajdzie m.in. starodruki, prace naukowe i popularnonaukowe (zgromadzone w czasopismach, seriach, książkach, materiałach archiwalnych), dokumentację badań, a także mikrofilmy, fotografie, dokumenty dźwiękowe, mapy, kartoteki. W ramach projektu zostanie zdigitalizowanych 145 992 obiektów. Prezentacji kolekcji i projektu będzie towarzyszyć wystawa oryginalnych dokumentów oraz ich reprodukcji. Całość dopełni wizyta w pracowni digitalizacyjnej, gdzie zostaną pokazane skanery i sam proces skanowania. |
|