wiedza o języku i kulturze

The lesson will include an introduction to Norwegian pronunciation, basic meet-and-greet phrases/how to introduce oneself, a short presentation on Norwegian society and culture.

1. Wprowadzenie – krótkie przedstawienie biografii i dorobku naukowego Paula Grice’a

2. Wyjaśnienie, czym są Zasada Współpracy i maksymy:

a. maksymy ilości (informować w ilości stosownej do celu konwersacji)

b. maksyma jakości (podawać informacje prawdziwe)

c. maksyma odniesienia (mówić to co istotne dla tematu rozmowy)

d. maksyma sposobu (mówić jasno i zrozumiale)

3. Podzielenie uczniów na cztery grupy i wręczenie każdej z grup kartki z zapisaną maksymą.

Każda z grup ma za zadanie przedstawić w wymyślonej przez siebie scence rodzajowej

przykład konwersacji, w której jedna osoba przestrzega danej maksymy, a inna tę maksymę

łamie.

4. Po prezentacji wszystkich grup uczniowie decydują, która maksyma według nich została

złamana w kolejnych scenkach.

5. Burza mózgów: „jakie są skutki łamania maksym?”

6. Dyskusja, czy warto trzymać się stosowania maksym, gdy drugi rozmówca jawnie je łamie?

Kultura fizyczna staje się jedną z form świadomości społecznej. Towarzyszy emancypacji kobiet, jest rodzajem manifestacji przynależności narodowej, niejednokrotnie też uczestniczenie w „sportowo-towarzyskim” życiu miasta świadczy o statusie materialnym i społecznym (wyścigi konne). Pojawiają się wynalazki, które przyczyniają się do ulepszenia narzędzi sportowych: dętka zapewniająca elastyczność i sprężystość piłkom oraz oponom pneumatycznym, łańcuch rowerowy, szprychy; najważniejszy okres dla rozwoju poszczególnych dyscyplin przypada właśnie na koniec XIX wieku – od tamtego czasu zmieniają się one jedynie nieznacznie (pojazd zwany bicyklem, zaprojektowany w ciągu ostatnich 30 lat XIX wieku jest używany do dziś).

Polska scena kabaretowa nie ma najlepszej prasy. Wciąż powtarza się, że twórcy schlebiają najniższym gustom, że przekleństwa to najłatwiejszy sposób na wzbudzenie wesołości licznego audytorium itp., itd. O ile schematyczność i doraźność żartów wciąż dominują, o tyle coraz częściej można zaobserwować, często udane, próby sięgnięcia po tematy dotąd nieobecne, np. homofobię i przemoc domową wobec mężczyzn. Również zagadnienie śmierci – zarówno proces umierania, jak i sam pochówek – znalazły dla siebie miejsce. Czego tu nie ma: od silnie zakorzenionej w kulturze postaci Mrocznego Żniwiarza, poprzez coraz ostrzejszą konkurencję w branży pogrzebowej, na wątkach samobójczych kończąc. Zapraszam w podróż po mroczniejszych rewirach rodzimej sceny kabaretowej – wszak jednym z najlepszych sposobów na oswojenie lęku przed końcem jest śmiech.

Wykład w ramach cyklu:TABU

Z ponad 280 języków mniejszościowych starego kontynentu tylko 80 ma status oficjalny, a 100 jest poważnie zagrożonych. Wraz z globalizacją, industrializacją, nowymi mediami i zmianą stylu życia, a także w konsekwencji dyskryminacji i panujących ideologii, przekaz międzypokoleniowy języków mniejszościowych został osłabiony lub zahamowany. Jednocześnie wiele z tych języków jest obecnie nauczanych w szkołach, funkcjonuje w mediach i przestrzeni publicznej. Młode pokolenie podchodzi do nich ambiwalentnie: większość nie nauczyła się ich w domu, nieliczni po kursach szkolnych są w stanie ich używać, niewielu widzi sens ich istnienia w świecie, w którym liczy się przede wszystkim język angielski. Są jednak także tacy, których można nazwać „nowomówcami” [new-speakers]: którzy nauczyli się języków mniejszościowych, używają ich i walczą o ich przetrwanie. Kim są dziś młodzi użytkownicy języków mniejszościowych? Jakie podejmują działania na rzecz kultur i języków mniejszościowych? Jakie mają strategie identyfikacyjne? Kwestie te zostaną omówione na przykładzie czterech mniejszości językowych Europy: kaszubskiej, łużyckiej, bretońskiej i walijskiej.

Celem zajęć jest przekazanie słuchaczom wstępnej wiedzy na temat amerykańskiego musicalu. W trakcie lekcji słuchacze dowiedzą się m.in. jak rozwijał się ten gatunek, dlaczego uznawany jest za rdzennie amerykańską formę rozrywki, kim byli Fred Astaire i Gene Kelly, czym była tzw. Złota Era Musicalu. Dla zobrazowania tego o czym będzie mowa w trakcie lekcji pokazane zostaną krótkie fragmenty popularnych musicali filmowych.

CIA Ministerstwem Kultury? Tak właśnie, cokolwiek cynicznie, określił rolę jaką amerykańska agencja wywiadowcza odgrywała w propagandowej walce między Wschodem a Zachodem, George Kennan, „ojciec chrzestny” sponsorowanego przez CIA Komitetu Wolnej Europy (The National Committee for a Free Europe/Free Europe Committee), zimnowojennej organizacji nadzorującej m.in. działalność Radia Wolna Europa (Free Europe Radio) oraz Wydawnictwa Wolna Europa (Free Europe Press). CIA, jak i finansowane przez nią quasi pozarządowe fundacje i wydawnictwa, miała niejawny, lecz istotny wpływ na to, jaką literaturę tłumaczono z języka polskiego i wydawano w angielskim i innych językach zachodnich w latach 1945-1989. W „ostoi wolnego słowa”, jaką oficjalnie mianowała się Ameryka, tajne finansowanie przekładów antykomunistycznej polskiej literatury często szło w parze z niejawną cenzurą, polegającą na usuwaniu „niewygodnych” fragmentów z przekładanych dzieł w ich nowej, zachodniojęzycznej wersji, lub na zawężaniu antytotalitarnej wymowy utworów do ich jednoznacznej, antykomunistycznej interpretacji. 

Dlaczego w Alicji po drugiej stronie lustra lew i jednorożec walczyły o koronę? Czy flaga Wielkiej Brytanii jest symetryczna? Boże, chroń Królową - przed Szkotami? Tematem otwartego wykładu będą te i inne ciekawostki dotyczące burzliwej historii brytyjskich symboli narodowych.

Twórcy filmowi często odżegnują się od jakiegokolwiek zaangażowania politycznego, utrzymując, że filmowiec-artysta zajmuje się wyłącznie sztuką, która rządzi się własnymi prawami. Wykład/Warsztat ma na celu ukazanie, często nieoczywistych, związków między filmem a polityką oraz zwrócenie uwagi na to, w jaki sposób twórcy filmowi przyczyniają się do powielania określonych wizji przeszłości danego narodu lub kraju. W trakcie zajęć postaramy się odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób oficjalna rosyjska polityka pamięci wpływa na kształt niektórych obrazów filmowych. Przyjrzymy się filmom nakręconym po 2000 roku. Omówimy przykłady filmów historycznych, problematyzujących zamierzchłą przeszłość w sposób na wpół baśniowy (m.in. Kniaź Włodzimierz, Taras Bulba, 1612) oraz tych skupiających się na historii XX wieku (m.in. Twierdza brzeska, Mecz, Kandahar). Spróbujemy określić wyłaniający się z nich obraz Rosji.

Spotkanie dotyczyć będzie fotografii utrwalonej na szklanych negatywach. Zaprezentowane zostaną najstarsze zbiory fotograficzne z kolekcji PME, na ich przykładzie zostanie omówiona historia fotografii. Wspólnie z uczestnikami będziemy zastanawiać się nad możliwościami dokumentacyjnymi fotografii (dawniej i dziś), rozważać, jakim rodzajem dokumentu, źródłem są fotografie o tematyce etnograficznej. Poruszymy także problematykę fotografii jako warsztatu badawczego etnografa. Spotkanie będzie zachęcać uczestników do prowadzenia własnych notatek wizualnych, tworzenia dokumentów fotograficznych.

Jak zapisywali informacje Majowie i Aztekowie? Co kryje inkaskie kipu? Czy mieszkańcy Ameryki Północnej posługiwali się jedynie alfabetem? Dlaczego pismo rongo-rongo z Wyspy Wielkanocnej nie zostało do dziś odczytane? Poznaj odpowiedzi na te pytania, rozwiąż zagadki językowe i odczytaj ukryte informacje.

W czasie warsztatu przedstawimy JASNOPIS od strony użytkowej oraz jak i do czego możemy go wykorzystywać. Każdy z uczestników zostanie zapoznany z podstawowymi oraz rozszerzonymi funkcjami aplikacji. Dowie się jakie informacje możemy uzyskać od programu poza zbadaniem klasy trudności, jak wykorzystywać podpowiedzi, jak sprawdzić styl wprowadzonego tekstu. Co ważniejsze będzie mógł to zrobić pod okiem osób, które Jasnopis tworzyły i na wybranych przez siebie tekstach. W czasie warsztatu każdy z uczestników będzie mógł spróbować za pomocą Jasnopisu uprościć wybrany przez siebie tekst i zobaczyć, że pisanie prostym językiem na trudne tematy nie jest rzeczą niemożliwą.

Warsztat w ramach cyklu: CZŁOWIEK 2.0

Inspiracją do zorganizowania dyskusji jest 130 rocznica urodzin Stanisława Ignacego Witkiewicza upamiętniona uchwałą Senatu Rzeczypospolitej RP oddającą hołd twórczości  obydwu Witkiewiczów - ojca i syna. Jest to zachęta do refleksji nad ich wkładem w rozwój kultury polskiej, a wypadku Witkacego jego obecnością w Europie i na innych kontynentach. Zajęcia  poświęcone będą dyskusji na temat  recepcji twórczości polskiego dramaturga w krajach anglojęzycznych, głównie w USA oraz problemów, przed którymi staje tłumacz podejmujący wyzwanie przekładu utworów Witkacego.

            W czasie spotkania uczestnicy podejmą próbę przetłumaczenia wybranych neologizmów, nazwisk znaczących i wierszyków zawartych w dramatach Witkacego i porównają je z tłumaczeniami prof. Daniela  Geroulda, amerykańskiego teatrologa, tłumacza i wielkiego miłośnika i propagatora twórczości autora Szewców za oceanem. 

W trakcie spotkania w ramach Festiwalu Nauki na Uniwersytecie SWPS pragniemy zachęcić do nauki języka hiszpańskiego w ramach hasła: „Hiszpański jest łatwy!”. Podczas zajęć prowadzonych przy wykorzystaniu rozmaitych technik dydaktycznych (metoda komunikatywna, materiały audiowizualne, skojarzenia, gry i zabawy) uczniowie zapoznają się z podstawowymi zwrotami, słownictwem oraz strukturami języka hiszpańskiego. Lekcja wzbogacona zostanie dodatkowo rozmaitymi informacjami dotyczącymi krajów hiszpańskojęzycznych, stanu języka hiszpańskiego na świecie oraz związków świata iberyjskiego i iberoamerykańskiego z innymi krajami.

W których językach nie ma słów brat ani siostra? Kto nie odróżnia ojca od stryja? Kim była jątrew i dlaczego już tego nie pamiętamy? Uczestnicy spotkania będą mieli okazję poszukać odpowiedzi na te pytania i przekonać się, jak różnorodnie mogą być nazywane relacje rodzinne w językach świata.

W codziennych kontaktach z ludźmi używamy nie tylko słów, lecz także gestów. Dzięki nim możemy okazać drugiej osobie szacunek, możemy też ją obrazić. Które gesty służą nam do podtrzymywania dobrych relacji z ludźmi, a które nam w tym nie pomagają? Co znane w Polsce gesty znaczą poza naszym krajem? Dzięki którym z nich zjednamy sobie życzliwość obcokrajowców, a których lepiej unikać na wycieczce zagranicznej?

Uznawanie czegoś za nadające się do jedzenia ma silne uwarunkowania kulturowe. Podobnie jest w przypadku kulinarnego tabu – choć istnieją w tym zakresie normy w zasadzie uniwersalne (tabu kanibalizmu), to jednak większość żywieniowych zakazów jest wyraźnie związana z kulturowym kontekstem. To, co w jednej kulturze uznane jest za niejadalne, w innej może stanowić pożądany rarytas. Co charakterystyczne, zdecydowana większość kulinarnych tabu dotyczy produktów mięsnych. Dlaczego jedne zwierzęta uznajemy za jadalne, a inne nie? Czy można wskazać jakieś generalne zasady w wyznaczanych zakazach? Dlaczego ryba to nie mięso, a niektóre zwierzęta to… owoce morza? Na takie i wiele innych pytań postaramy się odpowiedzieć w czasie wykładu.

Szczególnym przypadkiem tabu kulinarnego jest zwyczaj niezjadania zwierząt towarzyszących. W prawie norma ta jest wywodzona z przepisu zakazującego zabijania zwierząt, który oczywiście przewiduje wyjątki, ale nie ma wśród nich zwierząt domowych. Jednak na terenie Polski jeszcze do niedawna norma ta nie była powszechną, czego potwierdzeniem są liczne procesy toczące się przeciwko osobom produkującym smalec z psów. Przedstawiane kwestie prawne dotyczyć będą tych spraw oraz innych problemów związanych z różnym statusem prawnym zwierząt przeznaczonych do zjadania i zwierząt-przyjaciół człowieka.

Wykład w ramach cyklu: TABU

Cykl wykładów (z prezentacjami multimedialnymi) ma na celu przybliżenie słuchaczom epoki oświecenia (ramy czasowe, podstawy filozoficzne, kontekst społeczno-polityczny, osiągnięcia w zakresie kultury ze szczególnym uwzględnieniem literatury oraz sztuk pięknych) w krajach Europy Zachodniej (cz. I) i w Rosji (cz. II). Kryterium doboru materiału egzemplifikacyjnego (traktaty filozoficzne, literatura piękna, ikonografia) stanowi obecność w nim obrazu „światła” (opozycji „światło – mrok”), uznanego za fundament myślowy epoki.

Problematyka wykładu „Europa wieku świateł: fundamenty”:

1. Ramy czasowe oświecenia zachodnioeuropejskiego. Oświecenie a wiek XVIII.
2. Co to jest Oświecenie? – rozprawa Immanuela Kanta.
3. Oświecenie – rycina Daniela Chodowieckiego.
4. Nazwa epoki w różnych językach europejskich.
5. Podstawy filozoficzne oraz konteksty społeczno-polityczne i kulturowe oświecenia europejskiego.  
6. Oświecenie i my. Co zawdzięczamy epoce oświecenia?

Problematyka wykładu „Europa wieku świateł: oblicze rosyjskie”:

1. Oświecenie w Rosji – ramy czasowe, ośrodki kulturalne, zjawiska i tendencje, przedstawiciele.
2. Oświeceni Rosjanie w Europie Zachodniej. Recepcja kultury zachodnioeuropejskiej w Rosji XVIII wieku.

Obraz „światła” oraz opozycja „światło – mrok” w społecznie zaangażowanej literaturze rosyjskiej XVIII wieku (na przykładzie Podróży z Petersburga do Moskwy Aleksandra Radiszczewa). Opozycje „światło – mrok” oraz „widzenie – ślepota” w utworze Radiszczewa a twórczość F. Fénelona i J.F. Marmontela.

Literacki obraz edukacji dziewcząt i chłopców na przełomie XIX i XX wieku.

Don Kichot z powieści Cervantesa mocno wrósł w rosyjską tradycję, stąd stale podejmowane próby rozpoznania jego miejsca i znaczenia w kulturze. Postać  Rycerza Smętnego Oblicza przeniknęła do wielu dzieł literatury rosyjskiej; jego imię używane jest jako metafora w dyskusjach między reprezentantami różnych, niekiedy skrajnie odmiennych, idei filozoficznych i politycznych (jak słowianofile i okcydentaliści); wreszcie stał się on bohaterem licznych adaptacji teatralnych i filmowych, przeróbek i parafraz przeznaczonych dla czytelnika masowego i dla dzieci. Pytanie brzmi: jakim transformacjom podlega obiekt, przechodzący  z własnego kontekstu, w którym się uformował – w nowy kontekst, który go przyjął? Czy zmiany powstałe w procesie przekładu z jednej kultury na drugą należy traktować jako straty, czy też jako nowe konstrukcje? Kwestie te zostaną omówione na wybranych przykładach tekstów rosyjskiej kultury pierwszej połowy XX wieku.

Pamięć to jedna z najważniejszych cech naszego intelektu. Zdolność do zapamiętywania osób, informacji, sytuacji i zdarzeń  decyduje o  sukcesie w szkole, w pracy, w kontaktach z ludźmi. Zawartość naszej pamięci – nasze wspomnienia – są najważniejszą cechą, która identyfikujeczłowieka, mnie – jako – mnie.

Każde wspomnienie zostawia w mózgu ślad. Coraz skuteczniej potrafimy go odnajdywać. Potrafimy nawet  zrobić w laboratorium  sztuczny ślad pamięciowy; wspomnienie o zdarzeniu, którego nie było. Czy, w  normalnym życiu,  wspominamy zdarzenia, których nie było?  Jakie procesy neuronalne leżą u podłoża takich zjawisk?

Czy zniekształcenia tego typu dotyczą tylko jednostek, czy może także grup? Kulturoznawcy, socjolodzy, historycy potwierdzają dziś, że społeczeństwa również mają zdolność zapamiętywania, a co za tym idzie mogą pamiętać „dobrze” i „źle”, mogą też zapominać.  Co więcej, specjaliści ci twierdzą, że nasza własna, prywatna pamięć jest w znacznej mierze społecznie kształtowana.

O istocie pamięci i zapominania także w kontekście polsko-żydowskiej historii dyskutować będą: neurobiolog dr hab. Katarzyna Radwańska, biochemik prof. Jerzy Vetulani, historyk prof. Marcin Kula i kulturoznawca prof. Katarzyna Kaniowska.

Każdy zdaje sobie sprawę, że aby zostać tłumaczem trzeba na wysokim poziomie opanować (przynajmniej jeden) język obcy i swój język rodzimy. Prawie każdy zdaje sobie rownież sprawę, że trzeba nauczyć się czegoś jeszcze. Na spotkaniu chciałabym krótko opowiedzieć i zilustrować przykładami, czego oprócz języka należy się nauczyć, aby z powodzeniem zajmować się zawodowo różnymi rodzajami przekładu – pisemnym i ustnym, użytkowym i literackim, naukowym i prawniczym. 

Proponujemy wprowadzenie do warsztatu tłumacza kabinowego, obejmujące tłumaczenie pokazowe w wykonaniu instruktorek oraz szereg ćwiczeń i zabaw, które stymulują podzielność uwagi, mechanizm antycypacji, wykorzystywanie redundancji, wiedzy pozajęzykowej, kompetencji kulturowej itp. Warsztat jest pomyślany jako prezentacja tego, co się dzieje w kabinie – i poniekąd również w głowie tłumacza podczas tłumaczenia symultanicznego. Poza „oswajaniem” z kabiną (w sensie jak najbardziej dosłownym, czyli technicznym) poprzez ćwiczenia postaramy się przybliżyć słuchaczom dzień powszedni tłumacza kabinowego, chętnie odpowiemy na pytania, podzielimy się własnymi doświadczeniami. Jeśli chodzi o przygotowanie uczestników warsztatu - właściwie nie jest wymagana biegła znajomość żadnego języka obcego – zaprezentujemy ćwiczenia na przykładzie języka polskiego, choć możemy się odwołać do rosyjskiego i angielskiego (tytułem ilustracji).

Ponieważ w laboratorium przystosowanym do nauczania tłumaczenia symultanicznego jest 10 stanowisk, taką maksymalną liczbę uczestników możemy jednorazowo zaprosić do udziału w warsztacie.

Wykład będzie poświęcony różnicom między postrzeganiem świata przez ludzi Zachodu i Chińczyków. W formie popularyzatorskiej przedstawi wyniki badań antropologów kulturowych, psychologów i psychologów społecznych na temat wpływu kultury chińskiej na postrzeganie świata. Wśród  omawianych zagadnień znajdują się takie tematy jak: „ja” w kulturze chińskiej, pojęcie twarzy w kulturze chińskiej, komunikacja w Chinach, postrzeganie relacji przyczynowo-skutkowych przez Chińczyków.

Wykład w ramach cyklu: SPOTKANIA AZJATYCKIE