astronomia, fizyka, biofizyka

Doświadczony pracownik NCBJ w fascynujący sposób opowie o promieniotwórczości obecnej w naszym codziennym życiu. Wykorzystując licznik Geigera-Müllera dokona pomiarów promieniowania różnych przedmiotów znanych z codziennego otoczenia, np. soli kuchennej, płyty granitowej, kafelka, elektrody spawalniczej, zegarka. Pokaże również mapę naturalnego promieniowania tła w Polsce i w woj. mazowieckim, a także zmierzy skażenie piasku na butach zwiedzających.

Powszechna obawa przed promieniowaniem jonizującym bierze się z niewiedzy o tym, jak działa to promieniowanie na organizm. Tymczasem już zastosowanie promieniowania jonizującego w medycynie pokazuje jego przyjacielską naturę. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z bardzo częstego zastosowania tego promieniowania w naszym życiu. Pominę znaczenie jego odkrycia dla rozwoju naszej wiedzy o świecie, ale spróbuję przekonać słuchaczy, że opanowanie własności promieniowania jonizującego przyczyniło się do rozwoju cywilizacyjnego, w tym wydłużenia życia ludzkiego.

Zwiedzanie jedynego w Polsce laboratorium dysponującego akceleratorem ciężkich jonów. Wycieczka obejmuje krótkie wprowadzenie do fizyki akceleracji cząstek naładowanych, zapoznanie z zasadą działania cyklotronu, zwiedzenie pomieszczenia akceleratora oraz hali eksperymentalnej, wraz z krótkim omówieniem układów pomiarowych do badań z dziedziny fizyki jądrowej. Podczas wędrówki zwiedzający dowiadują się także, jakie badania prowadzi Laboratorium oraz jakie są zastosowania tych badań w energetyce jądrowej oraz w medycynie, w tym omówienie zasady działania i zastosowania Pozytonowej Tomografii Emisyjnej (ang. PET). 

Wycieczka połączona jest z projekcją filmu popularnonaukowego "Tajemniczy Świat Jąder Atomowych" (reż. J. Grębosz).

Sapere aude - miej odwagę być mądrym, to hasło Festiwalu Nauki w PAN Dom Zjazdów i Konferencji w Jabłonnie, który odbywa się już poraz 15. Na gości czekają ineresujące pokazy, wykłady i pogadanki, warsztaty i wystawy dotyczące różnych dziedzin nauki. 40. współorganizatorów - Instytuty PAN, wyższe uczelnie, stowarzyszenia naukowe, fundacje i przedsiebiorstwa w sposób przystępny i zrozumiały opowie o swoich badaniach i ich praktycznych zastosowaniach. 

Pytania główne:

1. Czy Wszechświat miał początek i czy będzie miał koniec?
2. Czy opis całości wynika z opisów części?
3. Czy istnieje obiektywna rzeczywistość fizyczna i czy pomiary dają nam do niej dostęp?

Dodatkowe pytania:

1. Czy istnieje obiektywna metoda stawiania pytań w fizyce?
2. Co to znaczy, że matematyka jest językiem fizyki?
3. Czy kiedyś dowiemy się wszystkiego o świecie materialnym?
4. Jaka jest rola obserwatora w mechanice kwantowej?
5. Skąd się wzięły pierwiastki chemiczne?
6. Czy znając prawa fizyki można w pełni wyjaśnić funkcjonalność układów biologicznych?

Podczas wykładu zostaną przedstawione i omówione doświadczenia ilustrujące podstawowe prawa kinematyki i dynamiki . Pokazy dla wszystkich (dzieci poniżej 10 lat pod opieką dorosłych).

Nawet mechanika może być ciekawa, pod warunkiem, że przeprowadza się doświadczenia, a nie tylko czyta w podręcznikach „o klockach zsuwających się po równi pochyłej”, „piłkach rzucanych z wieży” lub „samochodach jadących z miasta A do miasta B”. W trakcie wykładu będziemy mogli przekonać się sami, że wiedza książkowa jednak opisuje  rzeczywistość. W szczególności dowiemy się:

Jak sprawdzić, że Ziemia obraca się wokół własnej osi?

Czy można podlać cały trawnik nawet mając zbyt krótki wąż?

Czy ciało może „staczać się do góry” po równi pochyłej?

Co to są i skąd się biorą siły odśrodkowa i Coriolisa?

Jak zabezpieczyć statek przed kołysaniem przez fale?

Z jaką siłą działa powietrze na wszystkie przedmioty?

Zaprezentowane zostaną dwa urządzenia. Pierwsze z nich to detektor promieniowania kosmicznego wykrywający i sygnalizujący przelot cząstek wspomnianego promieniowania, głównie mionów. Wyświetlacz detektora będzie wyświetlał trajektorie lotu rejestrowanych cząstek. Drugie z prezentowanych urządzeń to komora mgłowa. Pozwala ona na obserwację śladów, jakie w sztucznie wytworzonej mgle pozostawiają cząstki emitowane przez materiał promieniotwórczy.

Seria 30-minutowych pokazów dla dzieci i dorosłych ilustrujących różnorodne procesy atmosferyczne z wykorzystaniem przyrządów pomiarowych Zakładu Fizyki Atmosfery.

Wykład o mozliwościach wykorzystania zdjęć satelitarnych radarowych i optycznych do monitoringu powodzi

Pokazy i warsztaty dla dzieci poświęcone budowie Ziemi, procesom zachodzącym w jej wnętrzu oraz w atmosferze. Będzie można między innymi wziąć do ręki skały, z których zbudowana jest skorupa i płaszcz Ziemi, sprawdzić jak działa pole magnetyczne Ziemi, co to jest konwekcja, dlaczego jądro wewnętrzne jest stałe, a zewnętrzne ciekłe, przetestować system ostrzegania przed silnymi wstrząsami oraz dowiedzieć się jak światło rozprasza się na zanieczyszczeniach obecnych w powietrzu.

Tematem lekcji festiwalowej będzie budowa wnętrza Ziemi. Uczniowie zbudują model Ziemi z masy solnej, zachowując przy tym proporcje objętości poszczególnych warstw.

Paradoksy związane z podróżami w czasie stały się inspiracją dla wielu scenariuszy filmowych. W wielu filmach widzimy też pojazdy kosmiczne przemierzające w jednej chwili dystanse rzędu lat świetlnych dzielące od siebie gwiazdy, lub postacie prowadzące swobodną rozmowę z osobą znajdującą się na drugim końcu galaktyki. Wyobraźnia scenarzysty filmowego jest oczywiście niczym nie ograniczona, ale można się zastanowić jakie fundamentalne ograniczenia nakłada na podróżowanie w czasie i przestrzeni Teoria Względności, a także jak można te ograniczenia próbować obejść.

Na warsztatach dzieci będą wycinać i kleić modele ciał niebieskich oraz satelitów. Własnoręcznie sporządzą również mapę nieba, zapoznając się przy tym z widocznymi na nim gwiazdozbiorami.

Niedawno odkryty bozon Higgsa wymagał konstrukcji skomplikowanych urządzeń badawczych: akceleratora, w którym zderzane są wiązki protonów oraz detektorów, w których rejestrowane są zdarzenia wiązek. Urządzenia te działają w laboratorium CERN w Szwajcarii. Przy akceleratorze LHC, czyli przy Wielkim Zderzaczu Hadronów umieszczony jest miedzy innymi eksperyment CMS. Ten „Kompaktowy Solenoid Mionowy” jest ogromnym mikroskopem, dzięki któremu można oglądać cząstki elementarne. Podczas wykładu opowiem, jak on działa, jakie rekordy ustanowiono, konstruując detektor oraz jak wybierano przypadki, w których pojawił się sygnał nieznanej dotychczas cząstki.

Objaśnię zaproponowany przez Einsteina model czasu i przestrzeni i pokażę, że choć zdaje się on chwilami kłócić ze zdrowym rozsądkiem, to jest w istocie logiczny i spójny. Spory odzew słuchaczy po zeszłorocznym wykładzie festiwalowym na ten temat uświadomił mi potrzebę głębszego wyjaśnienia pewnych nieintuicyjnych niuansów teorii, jak na przykład pojęcie równoczesności. Postaram się przedstawić szczególną teorię względności w nieco odmienny niż rok temu sposób, podając przy tym nowe przykłady pozornych "paradoksów". Wykład powinien być ciekawy i zrozumiały zarówno dla osób pamiętających zeszłoroczne wystąpienie, jak i tych pierwszy raz stykających się z tamatem.

Doświadczony pracownik NCBJ, z pomocą radiometrów, pokaże zjawisko pochłaniania promieniowania alfa, beta i gamma przez różne przesłony. Zwiedzający dowiedzą się także, jak i kiedy chronić się przed promieniowaniem jonizującym.

Lekcja z pokazami i eksperymentami wykonywanymi [również] przez uczestników. Będziemy opowiadać o świetle, dlaczego widzimy niebieskie niebo i czerwone zachody słońca, ale również zastanowimy się jak badać coś czego bezpośrednio nie możemy zobaczyć. Czy uzyskane w wyniku analizy rentgenowskiej obrazy cząsteczek przedstawiają rzeczywiste obiekty? Czy możemy użyć innych zmysłów np. węchu żeby 'zobaczyć' budowę cząsteczki? Przyjrzymy się też prymitywnym oczom pewnego morskiego głowonoga o wdzięcznej nazwie Nautilus a stamtąd przeniesiemy się w kosmos, do laboratoriów fizyków i do pracowni fotografów.

W czasie lekcji dyskutowane są szanse bramkarza na obronę rzutu karnego w przypadku dwóch dyscyplin: piłki ręcznej i piłki nożnej. W czasie lekcji korzystając z prostych zjawisk fizycznych, mierzy się czas reakcji oraz skoczność uczestników zajęć. W czasie zajęć wykorzystuje się podstawowe wiadomości z kinematyki (ruch jednostajnie przyśpieszony) i dynamiki (energia kinetyczna i potencjalna). Lekcja jest pomyślana jako powtórzenie materiału z I klasy gimnazjum oraz zachęta do praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy.

1. Zwiedzający będą mogli wziąć udział w konkurencji polegającej na celowaniu w obszary o podwyższonym promieniowaniu tła (znajdujące się na makiecie z mapą świata) rzutkami na rzepy. Za konkurencję przewidziano nagrody rzeczowe.

2. Na uczestników Pikniku Naukowego będzie czekał zestaw fascynujących ciekawostek naukowych w postaci zagadek ,,prawda czy fałsz" i zagadek dla dzieci sprawdzających ich wiedzę o promieniowaniu. Tutaj również przewidziane są nagrody rzeczowe.

3. Zwiedzający zobaczą plakat edukacyjny zawierający informacje o obszarach podwyższonego naturalnego promieniowania tła i poziomie rocznych dawek (efektywnych) w tych rejonach.

4. Całość aktywności stanowić ma podłoże rozmowy na temat wpływu niskich dawek promieniowania jonizującego na nasz organizm.

       Fizyka chmur: od pobocznej gałęzi fizyki klasycznej do awangardy meteorologii i klimatologii
Fizyka chmur jest od lat samodzielną specjalnością naukową. Nowoczesne metody modelowania i pomiarów chmur powodują, że staje się na awangardą meteorologii i klimatologii. Opowie o tym światowej klasy specjalista.

Co można zobaczyć na zdjęciach satelitarnych?

Podczas pokazów doświadczeń będzie można się dowiedzieć z czego chmury się składają, jak zrobić sobie chmurę i czy można ją postawić na półce, jak się ma gotowanie do pogody, co ciekawego można wymalować sobie w szklance wody i wiele innych.

Lekcja dotycząca tematów elektryczność i magnetyzm. Podczas zajęć uczestnicy będą mieli okazje zapoznać się z takimi urządzeniami jak generator Van de Graaffa, maszyna elektrostatyczna czy kula plazmowa. Dodatkową atrakcją będzie prezentacja lewitującej kolejki działającej dzięki zjawisku nadprzewodnictwa. Każdy z uczestników będzie mógł własnoręcznie wykonać m.in. silniczek elektryczny oraz miniaturowy elektromagnes.

Tematem wykładu będzie projekt edukacyjny pt  „Czym oddychamy"(edu.polandaod.pl), którego głównym celem jest poznanie stanu jakości powietrza w miejscowości w której mieszkamy, poznanie zmienności czasoprzestrzennej koncentracji aerozolu znajdującego się przy powierzchni ziemi i procesów fizykochemicznych prowadzących do zmian w koncentracji cząstek w różnych skalach czasoprzestrzennych. Opowiemy o pomiarach i obserwacjach proponowanych w ramach niniejszego projektu, które dostarczą przybliżonych informacji o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza. Wyniki pomiarów będą porównywalne z danymi pochodzącymi z modeli transportu zanieczyszczeń oraz z obserwacjami satelitarnymi celem ich walidacji.