wiedza o języku i kulturze

W dobie wszechobecnego internetu i nowych technologii, gdzie słowo drukowane coraz częściej wypierane jest przez obraz badaczowi literatury ciężko jest dotrzeć do szerokiego odbiorcy i zainteresować go problematyką z pogranicza teorii i historii literatury. Konsekwencją tego są dwie możliwe postawy: odrzucenia „nowinek” technologicznych jako w najlepszym razie nieadekwatnego medium bądź zachłyśnięcie się możliwościami, jakie daje epoka cyfrowa, co z kolei często odbija się na naukowej jakości. Istnieje jeszcze trzecia droga, gdzie możliwości nowych technologii są wykorzystywane w taki sposób, by treści ściśle naukowe – nie tracąc na ich wyjątkowości – udostępnić odbiorcom, dla których środowisko cyfrowe jest nie tyle nawet codziennością, co sposobem bycia i myślenia. Inicjatywą spełniającą te postulaty jest platforma cyfrowa Nowej Panoramy Literatury Polskiej stworzonej przez Zespół działający przy Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. W trakcie wykładu zaprezentowane zostaną dotychczasowe osiągnięcia i zrealizowane projekty jak również plany na przyszłość. Słuchacz będzie miał możliwość zapoznania się z procesem tworzenia kolekcji cyfrowej, istotą pracy zespołowej a wreszcie z problemami, na które natrafiają badacze i twórcy próbując pogodzić często sprzeczne ze sobą wymagania oraz oczekiwania potencjalnego odbiorcy. Na zakończenie przewidziana jest dyskusja z uczestnikami o zaletach i wadach takiego rozwiązania, a także inspiracjach do dalszej pracy.

Spotkanie będzie miało charakter wykładu/konwersatorium podczas którego uczestnicy będą mogli głębiej poznać teoretyczne podstawy tworzenia adaptacji utworów literackich. Podczas spotkania uczestnicy dowiedzą się czym tak na prawdę jest adaptacja, odtworzenie lub interpretacja tekstu przy użyciu innych lub tych samych form komunikacji, oraz jaki wpływ na końcową formę i przekaz adaptacji mogą mieć takie czynniki jak różnice kulturowe, zmiany czasowe i kontekstualne. Uczestnicy poznają, na podstawie analizowanych przykładów, trzy główne kategorie adaptacji: transpozycję (osadzenie oryginału w nowych ramach kulturowych, czasowych czy geograficznych); komentarz (adaptacji wprowadzającej element dyskursu społeczno-politycznego o charakterze współczesnym lub historycznym); analogię (utwór zachowujący główny przekaz oryginału i nie wymagający jego znajomości). Wyjaśnione też zostaną cztery główne techniki adaptacyjne występujące w powyższych kategoriach, takie jak paralelizm, czyli naśladowanie lub odzwierciedlanie oryginału, amplifikacja i redukcja, czyli, odpowiednio, rozszerzanie i skracanie oryginału zależnie od potrzeb, oraz aproksymacja, czyli dodanie znajomych kontekstów by przybliżyć odbiór adaptacji docelowej grupie odbiorców. Powyższe elementy teoretyczne zostaną zobrazowane na wybranych przykładach adaptacji powstałych na podstawie opowiadań Josepha Conrada-Korzeniowskiego Pojedynek (1908) i Jądro Ciemności (1899).

Zapraszamy na warsztaty z Martyną Sypniewską, głównym specjalistą ds. PR w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. W czasie spotkania uczestnicy dowiedzą się, czym jest marka oraz jak wygląda praca z narzędziami takimi jak Facebook i Instagram z perspektywy instytucji kultury. 

Podczas spotkania dowiemy się czy Ekwador leży w samym środku świata, czy mówi się tam po ekwadorsku, odwiedzimy Wyspy Galapagos, wybierzemy się do Amazonii oraz w Andy. Spotkanie rodzinne obejmujące mini-wykład o Ameryce Łacińskiej oraz o geografii, kulturze i sztuce Ekwadoru zostanie urozmaicone multimedialnym pokazem zdjęć z wypraw do Ekwadoru, oraz wystawą pamiątek z Ameryki Łacińskiej.

Wystąpienie poświęcone będzie przemianom przedstawiania w literaturze i kulturze postaci wiedźmy i czarownicy. Aby zaobserwować ewolucję tej figury podczas spotkania zaprezentowane zostaną zarówno słowiańskie, pogańskie korzenie tej postaci jak i klasyczne ujęcia znane z baśni i folkloru oraz jej współczesne odmiany znane z powieści popularnej i filmu. 

        Cykl wykładów jest poświęcony roli i miejscu kobiet w rozwoju kultury (i częściowo nauki) w Rosji drugiej połowy XVIII i pierwszej połowy XIX wieku. Część pierwsza dotyczy epoki oświecenia, druga – romantyzmu. W obu zjawiska kulturalne w Rosji są prezentowane na szerokim tle europejskim. Przedmiotem rozpatrzenia staną się indywidualne i zespołowe inicjatywy kulturalne; drugie z nich odzwierciedlają proces instytucjonalizowania się życia kulturalnego w Rosji. Każdy z wykładów składa się z trzech części: 1. rys historyczny epoki, 2. sylwetki pisarek i działaczek kultury, 3. notki o pisarkach i działaczkach kultury w najstarszych słownikach biobibliograficznych.  

        Problematyka wykładu „Kobiety w kulturze rosyjskiej – romantyzm”:

1. Kultura w Rosji pierwszej połowy XIX wieku. Moda i obyczaje. Romantyzm.

2. Sylwetki poetek (Karolina Jaenisch-Pawłowa i in.). „Muzy” poetów romantycznych (Aleksandra Puszkina i in.). Bohaterki literatury romantycznej. Salony literackie w Moskwie i Petersburgu. Teatr i muzyka. Portrety kobiet. Czasopisma dla kobiet.

3.  Słowniki pisarek rosyjskich od słownika Nikołaja Golicyna (1889) do słownika Jeleny Tonczu (2015) i obecność w nich haseł na temat literatury romantycznej.

W latach 1923-1924 Oktawia Głowacka, wdowa przekazała do bibliotek i archiwów spuściznę oraz materiały po swoim mężu znanym jako Bolesław Prus.

Wśród rękopisów i maszynopisów były nie tylko pierwsze wersje utworów czy notatki pisarza (między innymi notatki twórcze do powieści, a także notesy uważane za jego warsztat pisarski), ale również zapiski jego żony, która porządkowała materiały zgromadzone w domowym archiwum. Znalazł się tam Spis pamiątek śp. Aleksandra Głowackiego „Bolesława Prusa” sporządzony ręką Oktawii (obecnie w Zbiorach Ikonograficznych i Fotograficznych Muzeum Narodowego w Warszawie, sygn. 3879/1). Jego częścią jest wykaz Drobiazgów, które [pisarz] nosił przy sobie. Zapiski te zawierają cenne informacje o zwyczajach i pasjach pisarza, o jego codzienności. Przede wszystkim jednak świadczą o jego fascynacji aparatem fotograficznym i fotografią.
Wiele mówią również o autorze Lalki i jego ostatnim etapie życia i twórczości pierwsze próby maszynopisania, które są przechowywane w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy opatrzone tytułem Nauka Prusa pisania na maszynie (sygn. 128 IV). Jak ważne było to dla pisarza narzędzie pracy świadczy choćby sam fakt odnotowania go w testamencie.

Podczas spotkania zastanowimy się nad kreacją Bianki, bohaterki opowiadania Wiosna Brunona Schulza. Postawione zostaną pytania m.in. o to, jak sytuuje się ona na tle innych Schulzowskich postaci kobiecych. Na czym polega jej wyjątkowość? Rodowodu Bianki poszukamy zarówno w obrazach demonicznych kobiet, jak i w realnej postaci – Ewie Frank, córce twórcy frankizmu.

Proponujemy wprowadzenie do warsztatu tłumacza konsekutywnego, który zajmuje się tłumaczeniem ustnym, polegającym na tłumaczeniu tekstu dopiero, gdy prelegent skończy swoją wypowiedź. Warsztaty obejmują tłumaczenie pokazowe oraz szereg ćwiczeń i zabaw, które stymulują umiejętność zapamiętywania dłuższych tekstów mówionych, podzielność uwagi, wykorzystywanie własnych zasobów poznawczych, rozwijają umiejętności retoryczne. Warsztat jest pomyślany jako prezentacja tego, co się dzieje podczas tłumaczenia konsekutywnego. Jest zarazem swoistym testem predyspozycji, stąd konieczny jest aktywny udział uczestników w warsztacie. Postaramy się przybliżyć słuchaczom szczególną sytuację tłumacza jako widocznego pośrednika w tym rodzaju tłumaczenia, odpowiemy na pytania, podzielimy się własnymi doświadczeniami. Jeśli chodzi o przygotowanie uczestników - właściwie nie jest wymagana biegła znajomość żadnego języka obcego – zaprezentujemy ćwiczenia wyłącznie na przykładzie języka polskiego.

Angielski humor często uważa się za absurdalny, ale wcale taki nie jest! Najczęściej taka opinia bierze się z niezrozumienia roli, jaką w angielskim grają nieprzetłumaczalne gry słów. Pojawiają się one na każdym kroku: w żartach, reklamie, nagłówkach i artykułach prasowych, a nawet w codziennym języku.

Jeśli chcesz lepiej poznać zjawisko angielskiego humoru słownego, przyjdź na zajęcia o angielskich grach słów. Po krótkiej prezentacji, na której omówię przykłady z kultury angielskiej, amerykańskiej i polskiej, zmierzymy się w konkursie i spróbujemy rozwikłać słowne zagadki.

Spotkanie jest podzielone na dwie części:

1. Mówimy po szwedzku! – wprowadzenie podstawowych struktur oraz zwrotów w języku szwedzkim, niezbędnych przy pierwszym spotkaniu; krótka prezentacja Szwecji, ciekawostki o języku oraz kraju.

2. Wikingowie i runy (warsztaty runiczne) – krótka historia alfabetów runicznych w Skandynawii, prezentacja szwedzkich kamieni runicznych, warsztat czytania run.

W tym roku Finlandia obchodzi stulecie swojej państwowości. Co warto wiedzieć o krainie św. Mikołaja, Muminków i tysięcy jezior? Zapraszamy dzieci i dorosłych w podróż do fińskiej mentalności, kultury i języka. 

Na spotkaniu omówione zostaną elementy apokaliptyczne w "Jądrze Ciemności" Josepha Conrada, oraz to jak zostały one zaadaptowane w filmie "Czas Apokalipsy" Francisa Forda Coppoli.

Zapraszamy na interaktywny wykład, który przede wszystkim zacznie się od ogólnego i przystępnego przedstawienia mózgu, jego struktury i funkcji oraz roli jaką spełnia on w naszym codziennym życiu. Co więcej, zarówno nauczyciele jak i uczniowie będą mogli przekonać się jak istotny jest mózg i jego plastyczność w procesie uczenia się oraz w procesie uczenia języków obcych. Dowiedzą się również gdzie zlokalizowane są ośrodki mowy i języka oraz jak należy wspierać mózg w czasie wysiłku intelektualnego. Ponadto, przedstawione zostaną liczne przykłady na zoptymalizowanie nauki jak i sposoby na to w jaki sposób uczyć (się) języków obcych tak aby zapewnić jak najlepszą retencję przedstawionego materiału gramatycznego i leksykalnego. Każde doświadczenie poznawcze pozostawia po sobie neuro-ślad albo w postaci nowych neuronów albo też w postaci nowego połączenia pomiędzy istniejącymi już neuronami. Nie sposób więc pominąć perspektywy neurolingwistycznej w procesie nauki języków obcych. Należy mieć nadzieję, że wykład ten jaki i jemu podobne inicjatywy przyczynią się do szerzenia neurolingwistycznej świadomości w kontekście uczenia się/nauczania języków obcych.

W trakcie dyskusji postawione zostaną np. następujące pytania: "Co to jest wiedza?", "Co to znaczy, że ktoś coś wie?", "Czym się różni wiedza od przekonania?", "Czym się różni wiedza od informacji?", "Czy istnieje wiedza fałszywa?". Za pomocą filozoficznych i lingwistycznych argumentów zostanie podjęta próba odpowiedzi na te pytania.

Punktem kluczowym spotkania będzie przedstawienie roli filmów fabularnych, jaką odgrywają w nauczaniu języka obcego, a dokładniej rosyjskiego. Chodzi głównie o filmy, które odzwierciedlają życie codzienne Rosjan, szeroko przedstawiają ich zainteresowania, sposób bycia oraz ich stosunek do otaczającego świata. Pokaz filmu w celach dydaktycznych sprzyja rozwijaniu umiejętności rozumienia tekstu ze słuchu, a dodatkowo pozwala urozmaicić lekcję, zwiększając zainteresowanie słuchaczy, a tym samym i ich motywację do nauki języka.

Tytuł filmu „Любовь-морковь”

Wszyscy, którzy uczyli się kiedykolwiek języka obcego przyznają, że bardzo ważną – jeśli nie najważniejszą – umiejętnością jest znajomość słówek. To one pozwalają przekazać to, co chcemy powiedzieć, i choć nie można pominąć znaczenia innych elementów wiedzy językowej (gramatyki czy wymowy), to bez wyrazów nie ma komunikacji. To dlatego naukę języka obcego zaczynamy najczęściej od zakupu słownika.

Jednak większość z nas nie zdaje sobie sprawy z ilościowych aspektów znajomości słownictwa języka obcego. A przecież mierząc się z nowym zadaniem warto zdawać sobie sprawę z jego rozmiaru. Celem tego spotkania jest przedstawienie faktów, które zdemistyfikują wyzwanie, przed którym staje każdy z nas rozpoczynając naukę. Podczas wykładu uczestnicy poznają odpowiedzi na następujące pytania:

1. Ile wyrazów jest w języku polskim i angielskim?
2. Ile wyrazów w języku polskim znają uczestnicy wykładu?
3. Ile wyrazów zna przeciętny użytkownik języka angielskiego?
4. Ile wyrazów trzeba znać w języku angielskim, aby swobodnie rozmawiać, czytać i pisać w tym języku?
5. W jaki sposób mierzy się te wartości?

Spotkanie będzie miało charakter wykładu z elementami warsztatu. Uczestnicy będą zachęcani do uczestnictwa we wspólnym poszukiwaniu odpowiedzi na wymienione powyżej pytania.

Różnego rodzaju rzemiosła odgrywały niegdyś niezwykle ważną rolę, zarówno na wsi, jak i w mieście. Rzemieślnicy (cechowi miejscy lub wiejscy bez dyplomów cechowych), zgodnie ze swoimi specjalizacjami, wykonywali to, co było potrzebne w gospodarstwach zarówno do produkcji rolnej i hodowlanej – np. pługi, kopaczki, kosy czy sznury, jak i w domu – np. beczki, kołowrotki, kosze, naczynia ceramiczne, meble, a także zabawki dla dzieci. Część potrzebnych przedmiotów wytwarzano własnoręcznie na potrzeby gospodarstw przy użyciu surowców naturalnych, głównie z drewna lub wici roślinnych, niekiedy z form samorodnych niemożliwych do uzyskania technologicznie.

Lekcja zostanie przeprowadzona na wystawie „Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B. Szackiego”. Uczestnicy zapoznają się z dawnymi narzędziami i wyrobami rzemieślniczymi. Zobaczą także fotografie, fragmenty filmów, usłyszą o nadal działających w Polsce warsztatach rzemieślniczych. Pozwoli to wspólnie zastanowić się, jaką wartość mają wyroby ludzkich rąk i czy warto z nich rezygnować na rzecz produktów przemysłowych.

Żeby osobiście poczuć rzemiosło, każdy z uczestników będzie mógł wejść w rolę tkaczki lub tkacza i utkać fragment chodnika, tzw. szmaciaka, ze zużytych tkanin. Chodniki takie były powszechne w wiejskich domach, a obecnie można je nabyć w Ikei czy sklepach Zara Home. W ramach recyclingu zachęcamy uczestników do przyniesienia starych podkoszulków. Wetkanie ich w chodnik to nie tylko zabawa i okazja do nabycia nowej umiejętności, ale też możliwość pozostawienia fragmentu swojej historii w muzealnych murach. Zagramy także w grę „Rzemieślnicze potyczki”, zaprojektowaną wspólnie przez pracowników Muzeum i Stowarzyszenie z „Siedzibą w Warszawie”.

Czy zastanawiasz się czasem, dlaczego musimy uczyć się języków obcych? Czy nie byłoby dużo wygodniej i oszczędniej, gdyby cały świat posługiwał się jednym, wspólnym językiem? W ramach naszego wykładu przyjrzymy się tym pytaniom i zastanowimy się:

• jak powstał język
• czy historia wieży Babel ma coś wspólnego z aktualnym stanem wiedzy naukowej
• jak to się dzieje, że języki należące do jednej rodziny tak się od siebie różnią
• jak powstają słowa
• jaka jest przyszłość języków świata
• dlaczego sztuczne języki cieszą się tylko umiarkowanym sukcesem

Warsztaty będą poświęcone praktycznej nauce języka angielskiego z elementami kultury i tradycji Wielkiej Brytanii. Szczególna uwaga zostanie poświęcona architekturze, a głównie stylowi gotyckiemu, który w tym kraju zyskał wyjątkową i unikalną formę m.in. w postaci tzw. gotyku perpendykuarnego. W ramach zajęć słuchaczom zostaną przedstawione najsłynniejsze gotyckie zabytki Wielkiej Brytanii począwszy od katedry w Durham będącej jednym z pierwszych angielskich obiektów, w których zastosowano sklepienie żebrowe poprzez katedrę w Canterbury, gdzie męczeńską śmiercią zginął arcybiskup Tomasz Beckett a skończywszy na gotyckich zabytkach Londynu i Edynburga. Spośród atrakcji stolicy Anglii omówione zostaną m.in. Opactwo Westminsterskie – jedna z najważniejszych świątyń anglikańskich w tym kraju będąca miejsce koronacji i pochówku jego władców, Pałac Westminsterski – miejsce posiedzeń obu izb parlamentu Zjednoczonego Królestwa oraz słynna londyńska Tower, gdzie zginęła druga żona króla Henryka VIII, Anne Boleyn, i angielski filozof Tomasz Morus. Z kolei w stolicy Szkocji odwiedzimy Holyrood Abbey i St Giles Cathedral. W miarę możliwości czasowych zostaną również omówione mniej znane lecz równie ciekawe zabytki, takie jak Bath i Fountains Abbey. Po utrwaleniu słownictwa słuchacze w grupach zdecydują, który zabytek chcieliby odwiedzić.

W czasie spotkania zostaną przedstawione kolejne etapy przygotowania edycji listów XIX-wiecznych:

- Przeprowadzenie kwerendy

- Digitalizacja materiałów

- Kolacjonowanie: zasady modernizacji pisowni, lapsusy, oznaczenia tekstów nieczytelnych

- Ustalenie chronologii materiałów

- Rodzaje przypisów
- Przykłady śledztw edytorskich

Wykłady będą poświęcone zjawisku kobiet-wojowniczek w kulturze, folklorze i historii Rosji oraz Ukrainy. Omawiane tereny od VIII wieku były zasiedlane przez wędrowne plemiona scytyjskie i sarmackie, co nie pozostało bez wpływu na późniejszą kulturę ukraińską i rosyjską. To właśnie wśród rzeczonych plemion poszukiwano mitycznych Amazonek, i to w ich przypadku odkryto archeologiczne dowody na istnienie walczących kobiet.

Słuchacze będą mieli niepowtarzalną okazję poznać oblicza bojowych kobiet ze wschodniej perspektywy: począwszy od kurhanów z pochówkami uzbrojonych kobiet, poprzez staroruskie eposy o pojedynkach bohaterów z wojowniczymi „polanicami”, a skończywszy na ludowych opowiastkach o „miastach kobiet” i piosenkach o „wojsku kobiecym”. Oprócz przeglądu źródeł folklorystycznych część wykładu zostanie poświęcona historycznym przykładom kobiet-wojowniczek na terenie Ukrainy i Rosji od czasów średniowiecznych, poprzez okres wojen i powstań kozackich, a skończywszy na XX wieku.

Pomimo ograniczenia prezentowanego materiału do rosyjskiego i ukraińskiego obszaru, omawiane zagadnienia zostaną zaprezentowane także w szerszym kontekście euroazjatyckim; zostaną przytoczone analogiczne przykłady występowania motywu kobiet-wojowniczek (z terenów Kazachstanu, Kaukazu, Mazowsza), będące efektem czerpania ze wspólnego scytyjskiego dziedzictwa albo lokalnymi modyfikacjami mitu o Amazonkach.

Kultura logiczna to umiejętność ścisłego formułowania wypowiedzi i należytego uzasadniania przekonań. Wypowiedź jest ścisła, gdy dopuszcza tylko jedną interpretację. Wykroczeniem przeciwko postulatowi ścisłości jest m.in. nieostrożne posługiwanie się wyrażeniami wieloznacznymi i nieostrymi.erpretację. Nasze przekonania pochodzą z różnych źródeł i są uzasadnione w różnym stopniu. Wśród przekonań opartych na rozumowaniach (działaniach na myślach) pewne są jedynie te, które wynikają logicznie z przekonań wcześniej przyjętych. Większość naszych przekonań nie ma jednak takiego uzasadnienia. Wykroczeniem przeciwko postulatowi dobrego uzasadnienia poglądów jest głoszenie przekonań z siłą większą niż na to pozwala  ich uzasadnienie.

Warsztaty rozpoczną się od krótkiego przedstawienia rodzajów błędów logicznych. Następnie uczestnicy warsztatów będą – z pomocą prowadzących – identyfikować błędy logiczne w wypowiedziach i rozumowaniach.

Ilustrowana slajdami opowieść o 5 głównych motywach w filmach grozy, które mają początek w słynnych tekstach brytyjskich z końca XIX wieku oraz dyskusja ze słuchaczami na temat ich własnych lektur/filmów, które widzielio oraz gier, które lubią.