Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN

Wraz z rozwojem genetyki w XX wieku upowszechnił się pogląd, że jesteśmy niewolnikami swoich genów, gdyż wszystkie cechy fizyczne człowieka, jego schorzenia, a nawet zdolności umysłowe i charakter są w nich zapisane. Osiągnięcia badawcze ostatnich dwóch dekad wydają się jednak podkreślać potężny wpływ czynników zewnętrznych na funkcjonowanie naszego materiału genetycznego. Dzięki coraz szerzej opisywanym procesom regulacji, geny mogą być „włączane” lub „wyłączane”, dostosowując organizm do wymogów środowiska, w którym żyje.

W czasie wykładu zastanowimy się, czy sami możemy podjąć działania zmierzające do jak najlepszego wykorzystania potencjału drzemiącego w naszym materiale genetycznym? Czy aktywność fizyczna i dieta to coś więcej niż tylko chwilowa moda? Poszukamy wyjaśnienia, dlaczego bliźnięta nie są identyczne, w jaki sposób z pojedynczej komórki rozwija się cały festiwal różnorodności tkanek i co łączy nas z bananem?
 

Większość dotychczasowych badań nad chorobą Parkinsona skupiała się na procesach zachodzących w mózgu. Zwłaszcza na procesach odpowiedzialnych za obumieranie neuronów istoty czarnej - struktury odpowiadającej za koordynację ruchową. Już kilka lat temu naukowcy zauważyli, że parkinsonicy - na długo przed wystąpieniem pierwszych objawów ruchowych tej choroby - cierpieli często na zaparcia, a także inne zaburzenia procesów trawienia. Najnowsze doniesienia wskazują, że te objawy mogą zależeć od rodzaju flory bakteryjnej żyjącej w naszym jelicie.

Istnieją dowody, że osoby z chorobą Parkinsona mają inny niż osoby zdrowe skład flory jelitowej. Jednakże nie wiadomo, czy zaburzenia te są przyczyną, czy skutkiem choroby. Być może nasze dotychczasowe spojrzenie na chorobę Parkinsona było błędne, gdyż należy poważnie wziąć pod uwagę, że główną przyczyną tej choroby mogą być właśnie zaburzenia funkcji jelit wywołane przez nieprawidłową mikroflorę.

Nadal nie jest jasne, co powoduje zmiany mikroflory przewodu pokarmowego; teoretycznie może to być zarówno niewłaściwa dieta, jak też zaburzenia procesów trawiennych. Dopiero zaczynamy rozumieć, jak ważne znaczenie dla zdrowia mają zamieszkujące nasze organizmy bakterie. Być może odkrycia dotyczące ich roli pomogą w przyszłości łatwiej i wcześniej diagnozować chorobę Parkinsona oraz pozwolą stworzyć lepiej ukierunkowane leczenie. 

Uczestnicy dowiedzą się, jak prowadzi się hodowle komórkowe: jak należy przygotować komórki, gdzie mieszkają i co jedzą. Prowadzący pokażą, jak wygląda laboratorium hodowli komórkowej, zaprezentują naczynia hodowlane i wyjaśnią: co i dlaczego znajduje się w pożywce hodowlanej.

Podczas zajęć uczestniczący będa mieli okazję by wcielić się w rolę naukowca – samodzielnie wykonć pożywkę hodowlaną przy użyciu probówek, pipet, cylindrów i zlewek. Ponadto, będą mogli sprawdzić, jakie pH mają przygotowane przez nas pożywki.

W trakcie lekcji będzie można również zobaczyć pod mikroskopem przygotowane wcześniej preparaty mikroskopowe różnych komórek hodowanych w naszym Instytucie.

Mikroskop to jeden z najważniejszych wynalazków naszych czasów. Zanim go skonstruowano nasze wyobrażenie o świecie ograniczało się do tego, co można zobaczyć gołym okiem lub za pomocą prostych soczewek skupiających. Mikroskop pozwolił ujrzeć zupełnie nową rzeczywistość. Pierwsze mikroskopy powstały u schyłku XVI wieku. Do celów naukowych zaczęto je używać nieco później. Dzięki genialnym pomysłom, przez następne 200 lat przesuwano granice poznania. Jednak nieubłagane prawa fizyki wynikające z właściwości falowych światła zatrzymały postęp pod koniec XIX w.

Dziś mikroskopia świetlna przeżywa swój renesans. Opracowanie metod przygotowania preparatów w oparciu o znaczniki fluoroscencyjne przyczyniło się rdo rozwoju mikroskopii fluorescencyjnej. Kolejnym sukcesem był równoległy rozwój samych urządzeń optycznych do wizualizacji preparatów barwionych fluorochromami, prowadzący do powstania mikroskopu konfokalnego.

Laserowa mikroskopia konfokalna jest jedną z najnowszych modyfikacji mikroskopii świetlnej, wykorzystującą elementy mikroskopii fluorescencyjnej. Obrazy otrzymane z użyciem takiego układu optycznego mają lepszą rozdzielczość i kontrast niż obrazy uzyskane w klasycznych mikroskopach świetlnych. Możliwa jest analiza cienkich warstw (przekrojów optycznych) położonych na powierzchni i w głębi grubych preparatów, co umożliwia ich trójwymiarową rekonstrukcję.

W ostatnich latach pokonano ograniczenia dyfrakcyjne i zbudowano przyrządy super rozdzielcze pozwalające zobaczyć w komórkach bardzo małe struktury lub pojedyncze cząsteczki. Nowe techniki obrazowania przyspieszyły rozwój biologii medycznej w badaniach podstawowych i klinicznych, co zilustrujemy obrazami i filmami.

Z wiekiem starzeniu podlega całe nasze ciało, a wraz z nim, niestety, również nasz mózg. Dotkliwie to odczuwamy, gdy procesy uczenia się i zapamiętywania zaczynają zachodzić coraz wolniej i wolniej. Przykro mi to mówić, ale nasz mózg naturalnie zaczyna „zwalniać” już w bardzo młodym wieku - trzydziestu lat. Rzadko jednak zdajemy sobie sprawę, że możemy mieć wpływ na zatrzymanie tego procesu. Okazuje się bowiem, że starzenie mózgu jedynie w 25% zależy od naszych genów, natomiast aż w 75% od właściwego stylu życia. De facto to bardzo dobra wiadomość, oznacza bowiem, że przez aktywność fizyczną oraz sposób odżywiania każdy może skutecznie spowalniać procesy starzenia swojego mózgu. To oczywiście ma bezpośrednie przełożenie na stan naszego zdrowia, a co za tym idzie i samopoczucia.

Serdecznie zapraszam na wspólne spotkanie, podczas którego wyjaśnię, na jakiej zasadzie regularne ćwiczenia oraz zbilansowana dieta mogą nam pomóc w zachowaniu wiecznie młodego mózgu. Uwaga! Każdy wiek jest dobry, by zacząć dbać o swój mózg, ale im wcześniej się zacznie, tym większa szansa na odniesienie sukcesu.

Zwierzęta od stuleci były obiektem badań w różnych dziedzinach nauki, dzięki nim ludzie poznali wiele tajemnic anatomii, fizjologii oraz biologii molekularnej. Często poznanie ich budowy czy funkcjonowania było inspiracją do technicznych wynalazków.

Współcześni ludzie często nie zdają sobie sprawy, jak wiele naukowych odkryć będących podstawą powszechnych obecnie procedur medycznych czy technicznych maszyn, nie powstałoby bez badań nad zwierzętami. Używanie zwierząt w badaniach biomedycznych przyczyniło się w znaczący sposób do rozwoju medycyny, ale także przez lata było powodem gorących społecznych i filozoficznych dyskusji. Powodem było nie zawsze etyczne, w naszym rozumieniu, prowadzenie tych badań.

W wykładzie przedstawiona będzie historia udziału zwierząt w najważniejszych odkryciach i wynalazkach ludzkości, od czasów antycznych do współczesnych. Omówiony będzie też sposób, w jaki ludzie podchodzili do obiektów swoich badan i jak to podejście się zmieniało. Wspomnimy o nowych regulacjach dotyczących używania zwierząt w badaniach naukowych i spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czy można całkowicie zrezygnować z udziału zwierząt w badaniach medycznych.