Nauki humanistyczne

Wyobraźmy sobie hotel w którym jest nieskończenie wiele (jednoosobowych) pokoi, ponumerowanych dodatnimi liczbami naturalnymi: 1,2,3, itd. i załóżmy, że wszystkie pokoje są zajęte. Taki hotel zwykło się z nie do końca jasnych powodów nazywać Hotelem Hilberta (wybitnego matematyka przełomu XIX i XX wieku). Czy nowego gościa, który zgłasza się do recepcji, trzeba odprawić z kwitkiem - tak jak należałoby zrobić, gdyby pokoi było np. 73? Okazuje się, że nie. Co więcej, jeśli do hotelu przybędzie nieskończenie wiele nowych gości, to o ile da się ich ponumerować liczbami naturalnymi, będziemy mogli zakwaterować ich wygodnie w pełnym już hotelu. Jest to możliwe dlatego, że zbiór X wszystkich gości (włączając nowo przybyłych) jest równoliczny ze zbiorem Y wszystkich pokoi hotelowych, tzn. że każdemu elementowi zbioru X (każdemu gościowi) można przypisać dokładnie jeden element zbioru Y (pokój) w taki sposób, że każdy element zbioru Y jest przypisany do dokładnie jednego elementu zbioru X. Pojęcie równoliczności, wprowadzone do matematyki przez Georga Cantora w latach siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku, pozwala m.in. na porównywanie nieskończonych zbiorów ze względu na ich rozmiar (tzw. moc). W czasie spotkania dowiemy się, że nie wszystkie nieskończoności są sobie równe, oraz wyjaśnimy, dlaczego w hotelu Hilberta nie da się zakwaterować nowych gości, o ile ci są "ponumerowani" wszystkimi liczbami rzeczywistymi. 

Prawo do ochrony zdrowia jest prawem człowieka. Konstytucja RP gwarantuje wszystkim obywatelom „równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych”. Równości w tym zakresie strzegą przepisy unijne. W praktyce jednak kobiety, mniejszości seksualne, migranci i migrantki czy przedstawiciele i przedstawicielki mniejszości religijnych i kulturowych wciąż spotykają się z nierównym traktowaniem i dyskryminacją w swoich kontaktach z instytucjami ochrony zdrowia. Czy można mówić o równym dostępie do opieki zdrowotnej, gdy lekarz zasłania się klauzulą sumienia i odmawia pacjentce recepty na środki antykoncepcyjne? Gdy niemówiący/a po polsku pacjent/ka nie może porozumieć się z personelem szpitala? Gdy osobę niebinarną klasyfikuje się jako mężczyznę lub kobietę? Gdy niepełnosprawna dziewczyna nie może wejść na fotel ginekologiczny?

O formach dyskryminacji w dostępie do opieki zdrowotnej opowie prof. dr hab. Magdalena Środa (IF UW). Po wykładzie odbędzie się panel dyskusyjny z udziałem badaczy i badaczek tego zagadnienia.

Wydarzenie jest organizowane w ramach projektu „Opieka zdrowotna jako przestrzeń publiczna: integracja i różnorodność społeczna w kontekście dostępu do opieki zdrowotnej w Europie” finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki i HERA – Humanities in the European Research Area (http://heranet.info) Public Spaces w ramach programu finansowania badań naukowych i innowacji Unii Europejskiej „Horyzont 2020”; umowa nr 649307.

Gra sprawdzająca i rozwijająca wiedzę z języka polskiego. Uczestnicy zwiedzają budynek Wydziału Polonistyki i rozwiązują kolejne zagadki językowo-varsavianistyczne.

Wykład będzie poświęcony najważniejszym zjawiskom w teatrze rosyjskim. Zaprezentowane zostaną fragmenty spektakli, najważniejsze dzieła i tendencje rozwojowe. W czasie wykładu omówiony zostanie również proces rozwojowy teatru rosyjskiego.

Wykład dotyczyć będzie genezy i powstawania "czarnej" i "białej legendy" w polskiej historiografii. Głównych autorów i  prac oraz wątków tematycznych (w tym biograficznych) w tym zakresie. W dalszej części ukazane zostaną przemiany obu wspomnianych zjawisk i nowsze konteksty badań. Wreszcie na koniec postulaty badawcze.

Moda i Druk .1918 rok"  Radość z odzyskania Niepodległości, z odbudowy państwowowści Polskiej zaowocowały  ożywieniem w wielu sferach politycznych, gospodarczych  społecznych , kulturowych :także w konsekwencji ożywienia życia towarzyskiego - wzrostem zainteresowania modnymi ubiorami . Zmiany w ubiorach szczególnie kobiecych wi ązały sie z emancypacja ,podjeciem  aktywnośći zawodowej ,społecznej  i politycznej a także sportowej . Stroje uległy  ogromnej transformacji - stały sie prostsze,wygodniejsze. Nauczycielki,ekspedientki, urzedniczki potrzebowały wygodnych i jednocześnie eleganckich ubiorów do pracy .Salony, Domy Mody lub projektanci ubrań wydawali własne ilustrowane czasopisma lub publikowali reklamy w wydawanej prasie kobiecej ( Bluszcz, Pani, Kłosy) Muzeu drukarstwa przygotowało pokaz ulotek reklamowych i reklam  z czasopism z własnej kolekcji. Prezentacja stanowi inspiracje do warsztatów  graficznych kaligraficznego zaprojektowania reklamy czy wykonanie linorytu inspirowanego pokazem

Języki uralskie (dzielące się na ugrofińskie i samojedzkie) stanowią drugą pod względem liczebności europejską rodzinę językową. Wprawdzie spośród posługujących się nimi narodów tylko trzy mają "swoje" państwa, jednak wszystkie dysponują swoimi symbolami. Często są to oficjalne symbole utworzonych dla tych narodów (jeszcze w czasach Związku Radzieckiego) jednostek administracyjnych Federacji Rosyjskiej. W swoim bogato ilustrowanym przykładami omawianych flag i herbów wykładzie przedstawię ich historię i wzajemne powiązania między nimi, omówię także popularne wyjaśnienia ich pochodzenia, zarówno te historycznie uzasadnione, jak i później powstałe reinterpretacje, mówiące niekiedy więcej o poszczególnych narodach niż o ich symbolach.

Oktawia z Trembińskich, młodsza kuzynka Aleksandra Głowackiego (pseud. Bolesław Prus) w wieku 24 lat została jego żoną. Ślub odbył się 14 stycznia 1875 roku w Lublinie. Doczekali razem koralowych godów. Jaką ona była żoną, a on jakim był mężem? Czy byli szczęśliwym małżeństwem?

W listach Głowacki, zwracając się do żony, używał samych serdecznych słów w rodzaju: „Najdroższa Taciuniu”, „Najukochańsza Laluniu”, „Mój miły Ptaszeczku”. A rzeczownik „Żona” w odniesieniu do Oktawii zawsze pisał wielką literą.

Ona zaś jako żona Prusa przyjmowała na siebie wiele obowiązków: archiwisty porządkującego materiały męża, doradcy i pierwszego recenzenta, któremu pisarz pokazywał swoje utwory i z którego zdaniem się liczył. Oktawia doradzała, oceniała, a nawet… cenzurowała (zachowały się ślady po kartach starannie wyciętych z notesów Prusa). Dbała też o dom, o czyste kołnierzyki do koszuli męża, o jego odpoczynek, zaś po śmierci pisarza (przeżyła go o 24 lata!) o pamiątki po nim, na których losie bardzo jej zależało (w listach do muzeum, dokąd m. in. przekazywała rzeczy pisarza podpisywała się jako: „Oktawia Głowacka (Prusowa)”).

Prus korzystał z pomocy żony, np. przy ocenie nowel w ramach konkursu jego imienia ogłoszonego przez łódzki „Rozwój”. Zwykł o niej mawiać: „Władza moja tak chce, skończone: róbmy, jak ona każe”. Wreszcie to właśnie jej zadedykował Faraona.

O pani Głowackiej krążyły też niepochlebne opinie, jak chociażby ta autorstwa Żeromskiego: „Jest to dama nudnego autoramentu, ciężko nad podziw kombinująca”. Czy rzeczywiście była kobietą „nudną” czy może „roztropną”?

Śladów Oktawii, żony Prusa wiele jest jeszcze do odkrycia.

Wykład o wandalskich wojownikach, w trakcie którego uczestnicy dowiedzą się jakimi rodzajami broni posługiwali się dawni mieszkańcy dzisiejszej Polski, jakie techniki walki były im bliskie oraz jakim dysponowali wyposażeniem i czym charakteryzował się ich ubiór. Przybliżona zostanie wiedza o roli wojowników w społeczności kultury przeworskiej dwa tysiące lat temu, o ich pozycji politycznej i ekonomicznej. Ponadto prelegent  przedstawi wierzenia i zwyczaje wojowników w świetle znalezisk archeologicznych oraz przekazów antycznych. Spotkanie będzie wzbogacone udziałem rekonstruktora oraz możliwością zwiedzenia stałej wystawy Przedświt - Mazowieckie centrum metalurgiczne z przełomu er".

Spośród kilku tysięcy języków używanych na świecie większość jest poważnie zagrożona wyginięciem. Od kilkudziesięciu lat podejmowane są na świecie liczne działania rewitalizacji języków, które utraciły swój zasięg i użytkowników. Przywracanie języka do domen, w których nie jest już używany, a także poszerzanie liczby użytkowników o osoby, które wcześniej się tym językiem nie posługiwały (new-speakers), jest podstawowym zadaniem rewitalizacji. Również na terenie Polski istnieją do dziś małe języki, nieuwzględnione ani w „Ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym”, ani też w „Europejskiej karcie języków regionalnych lub mniejszościowych”. Do języków tych należy m.in. mazurski i wilamowski. W naszym wystąpieniu opowiemy, czym jest rewitalizacja i jakie działania są podejmowane, aby ocalić te małe, autochtoniczne języki.

Węgry to nie tylko Budapeszt i Balaton, wart zwiedzania jest również Debreczyn (Debrecen), drugie co do wielkości miasto kraju, dwukrotnie w dziejach  pełniące funkcję stolicy. Położony jest on  na Nizinie Węgierskiej, niedaleko Puszty. 

Polska jest coraz bardziej różnorodna pod względem kulturowym,etnicznym,religijnym.Celem prezentacji jest przedstawienie dwóch wymiarów polityki dotyczącej imigrantów z krajów muzułmańskich:narracji politycznych (to, jak dany problem jest przedstawiany przez decydentów i polityków)oraz regulacji prawnych.Te dwa aspekty są powiązane ,ale z drugiej strony różnią się, są zakorzenione w odmiennych historycznych i instytucjonalnych kontekstach.Normy prawne w zakresie podtrzymywania różnorodności kulturowej grup muzułmańskich są dość liberalne, natomiast polityka przyjmowania imigrantów z państw islamskich, zwłaszcza w sferze dyskursywnej, jest zupełnie odmienna. Co leży u podłoża tych różnic?

Moda i Druk .1918 rok"  Radość z odzyskania Niepodległości, z odbudowy państwowowści Polskiej zaowocowały  ożywieniem w wielu sferach politycznych, gospodarczych  społecznych , kulturowych :także w konsekwencji ożywienia życia towarzyskiego - wzrostem zainteresowania modnymi ubiorami . Zmiany w ubiorach szczególnie kobiecych wi ązały sie z emancypacja ,podjeciem  aktywnośći zawodowej ,społecznej  i politycznej a także sportowej . Stroje uległy  ogromnej transformacji - stały sie prostsze,wygodniejsze. Nauczycielki,ekspedientki, urzedniczki potrzebowały wygodnych i jednocześnie eleganckich ubiorów do pracy .Salony, Domy Mody lub projektanci ubrań wydawali własne ilustrowane czasopisma lub publikowali reklamy w wydawanej prasie kobiecej ( Bluszcz, Pani, Kłosy) Muzeu drukarstwa przygotowało pokaz ulotek reklamowych i reklam  z czasopism z własnej kolekcji. Prezentacja stanowi inspiracje do warsztatów  graficznych kaligraficznego zaprojektowania reklamy czy wykonanie linorytu inspirowanego pokazem reklam.  

Co się stało z bezcennymi notatkami, rysunkami i projektami jednego z największych geniuszów w historii ludzkości ?

• Czy J. R. R. Tolkien, J. K. Rowling i G. R. R. Martin rzeczywiście wymyślili nowe uniwersa?
• Co łączy Sama Tarly’ego z Jasiem Fasolą?
• Dlaczego Hermiona Granger zawsze szuka odpowiedzi w bibliotece, skoro mogłaby skorzystać z Internetu?
• Co łączy książkę z kołem?
• Czy Inkunabuł jest bohaterem na miarę XXI wieku?
• Dlaczego stare książki pełnią ważne role w literaturze, filmach i serialach, mimo że na oko wydają się bezużyteczne?

Podczas warsztatów padną odpowiedni na te i inne pytania. Uczestnicy otrzymają możliwość zapoznania się z magicznymi przedmiotami minionych epok. Prym będą wiodły stare druki (czyli nawet pięćsetletnie książki!), które, choć często nie zdajemy sobie z tego sprawy, od wieków towarzyszą człowiekowi w życiu codziennym, zmieniając jedynie swoje oblicza i dostosowując się do odbiorcy. Wbrew pozorom spotykamy je nie tylko w antykwariatach i bibliotekach, gdzie teoretycznie jest ich miejsce. Spoglądają na nas milcząco z kinowego ekranu, wpraszają się na wieczory z Netflixem, HBO GO, TVP czy YouTube’em. Podczas spotkania uczestnik - współczesny człowiek, dla którego podstawowym narzędziem komunikacji, nośnikiem informacji i bohaterem dnia codziennego jest smartphone, dowie się, że, czy tego chce czy nie, stare książki i tak mają spory udział w jego życiu, bowiem inteligentnie się do niego prześlizgnęły dzięki pomocy kilku znanych osób. Porozmawiamy o woluminach droższych od IPhone’a, starszych od Draculi i rzadszych od smoków. Niektóre nawet zaszczycą nas swoją obecnością. 

Podczas wykładu zgłębimy tajemnice wyjątkowej książki – XVI-wiecznego rękopisu zawierającego portrety i biogramy arcybiskupów gnieźnieńskich oraz biskupów krakowskich (sygn. BN BOZ Cim. 5). Zastanowimy się, jak na portretach symbolicznie przedstawiono władzę i majestat dostojników, a także jak do tych wizerunków mają się towarzyszące im życiorysy. Ukażę, jak w przeszłości powstawały tak wystawne książki, i w jakich okolicznościach sporządzono tytułowy kodeks. W trakcie wykładu obejrzymy liczne reprodukcje tego unikatowego zabytku.

Archiwa osobiste uczonych to doskonałe żródła historyczne. dzieje państwa i narodu znajdują swój wyraz w historii życia i działalności wybitnych jednostek. Co o "Mazurku Dąbrowskiego" mozna znaleźć w archiwach osobistych polskich uczonych ?

Romans jako gatunek literacki nie kojarzy się dobrze. Nazywane „literaturą dla kucharek”, wyszydzane za brak realizmu i krytykowane za powielanie seksistowskich wzorców płciowych, w ciągu ostatnich trzydziestu lat romanse doczekały się zasadniczej zmiany wizerunkowej. Obecnie to jeden z gatunków przynoszących na amerykańskim rynku wydawniczym największe zyski. Jego ogromna popularność zaowocowała stworzeniem niezwykłej liczny podgatunków zaspokajających potrzeby czytelniczych nisz, od paranormalnych romansów dla młodzieży, przez współczesne komedie romantyczne, aż po romanse historyczne rozgrywające się w każdej epoce i każdym miejscu na ziemi. W czasie wykładu porozmawiamy o tym, co wyróżnia współczesne romanse, w jaki sposób zarówno grono czytelniczek jak i pisarek staje się coraz bardziej różnorodne, a także o feministycznym potencjale tego gatunku. Zastanowimy się, co romans ma do powiedzenia na temat współczesnych problemów politycznych i społecznych takich jak świadoma zgoda oraz reprezentacja mniejszości rasowych i seksualnych.

Losy poszczególnych dzieł polskiej literatury są często nie mniej fascynujące niż one same. Dlaczego Mazurek Dąbrowskiego, zatwierdzony przez ustawę jako polski hymn narodowy, brzmi inaczej niż ten, który Józef Wybicki pozostawił w rękopisie? Jak to się stało, że utwór napisany przez Alojzego Felińskiego na cześć cara Aleksandra I stał się jedną z najpopularniejszych patriotycznych pieśni katolickich? Do czego naprawdę posłużyła Adamowi Naruszewiczowi autocenzura, kiedy opisywał podróże Stanisława Augusta? Skąd się wzięły trzy wersje epilogu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza? Dlaczego mamy dwie równoległe redakcje autorskie Powieści prawdziwej o kamiennicy narożnej w Kukorowcach Ignacego Krasickiego czy Warszawianki Stanisława Wyspiańskiego?

Podobnych pytań można postawić znacznie więcej. Dzisiejsza historia literatury zna dzieła bez autorów, autorów bez dzieł. Zna także przypadki, w których utwory w niekontrolowany sposób odrywały się od twórców i funkcjonowały w obiegu społecznym, zmieniane ideowo przez przypadkowych ludzi. Można też spotkać sytuację, w której autor, redagując wielokrotnie swój tekst, nie pozostawiał jednoznacznych wskazówek, która z wersji jest ostateczna. Zdarza się, że literaci nie publikowali owoców swojej pracy, a dziś znamy je jedynie z nieautorskich odpisów...

Podczas naszego weekendowego spotkania naukowego podejmiemy próbę przedstawienia kulisów powstawania wybranych dzieł polskiej literatury, by pokazać, że dzieło literackie – nawet takie, które liczy kilkaset lat – wciąż pulsuje życiem, wciąż może zaskakiwać i olśniewać.

Wystawa przedstawia jeden z najwspanialszych okresów w dziejach nauki polskiej, nazywany często złotą erą matematyki polskiej, czas istnienia i działalności polskiej szkoły matematycznej. Podstawowym żródłem materiałów wykorzystanych na wystawie są spuścizny matematyków w zbiorach  PAN Archiwum w Warszawie. Polska szkoła matematyczna pozostawiła po sobie blask sławy, a także ogrom wyników, które na stałe weszły do światowej matematyki.

Litewski dokument aktu unii lubelskiej jest nie tylko niezwykle ważnym i istotnym dokumentem państwowym, politycznym i ustrojowym, lecz także przykładem zapomnianej już dziś umiejętności (można by nawet powiedzieć – sztuki) wystawiania dokumentów z wieloma pieczęciami. Pod dokumentem jest podwieszonych 78 pieczęci woskowych, choć profesorowie: W. A. Semkowicz i S. Kutrzeba w publikacji źródłowej Akta unji Polski z Litwą 1385–1791 wydanej przez PAU w Krakowie w 1932 r. doliczyli się tylko 77 pieczęci. Oczywiście także strona polska (w imieniu Korony Królestwa Polskiego) wystawiła swój dokument, który się do dziś nie zachował. Jeszcze przed II wojną światową wyżej wspomniani Wydawcy mogli wydać jego treść wraz z opisami pieczęci. Pod dokumentem strony polskiej podwieszono aż 140 pieczęci.

Przystawienie pieczęci było niezwykle istotne, gdyż stanowiło widoczny osobisty znak potwierdzania, czyli zgody, na treść czy postanowienia zawarte w opieczętowanym dokumencie. Wymiana opieczętowanych przez posłów i senatorów obu stron dokumentów stanowiła potwierdzenie zawartej, wynegocjowanej unii, a także była zobowiązaniem do jej przestrzegania. Co istotne, pod tymi dokumentami nie było pieczęci królewskiej. Nie była konieczna, ponieważ to stany umawiały się między sobą i zawierały unię. Król Zygmunt August 4 lipca wydał własny, osobny dokument potwierdzający unię i kilka dni później – dokumenty ją ogłaszające.

Kiedy patrzymy na ten dokument o wymiarach 72 na 45 cm (oraz 10 cm zakładki służącej do podtrzymania pieczęci) przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych (Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 5627), od razu rzucają się w oczy owe pieczęcie, a dokładniej trzy ich grupy.

W latach 1945-1989 cenzorzy z Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk (GUKPPiW) pozbawiali prawa druku nie tylko teksty oceniane  jako jawnie sprzeczne z interesami PRL. Z obiegu publicznego eliminowali również  te przekazy słowne (a także graficzne: plakaty, grafiki, rysunki satyryczne, etc. ), w których dopatrywali się „niecenzuralnych” treści wyrażonych implicite, np. w postaci aluzji, metafor i znaczących niedomówień.  Do wykonywania tego zadania przygotowywano ich poprzez system szkoleń, w którym znaczącą rolę odgrywały tajne biuletyny instruktażowe. Redagowano je i kolportowano w zamkniętym obiegu, w oparciu o zakwestionowane wcześniej w Urzędzie materiały.  O kształcie  i zawartości tych fachowych periodyków można wnosić na podstawie dokumentów ze stołecznej centrali przy ulicy Mysiej 5, zachowanych  w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Na użytek warsztatów wybrany został z nich niewielki wycinek, obejmujący „Informacje Instruktażowe” z roku 1976 . Wykorzystano też inne archiwalia z lat 1975-78, obejmujące głównie wytyczne  z Wydziału Kultury KC PZPR oraz Książkę zapisów i zaleceń. Analiza tych źródeł  będzie próbą pokazania zależności pomiędzy lukami w przepisach wykonawczych regulujących cenzorskie kompetencje a kondycją PRL-owskiej literatury. Uczestniczy warsztatów otrzymają przesłanki do podjęcia dyskusji o funkcjonowaniu języka ezopowego w warunkach nasilenia ideologicznej presji.

Na spotkaniu przedstawione zostaną wyniki badań nad postrzeganiem gestów przez Polaków. Przeprowadzimy też razem eksperyment i sprawdzimy, które gesty najbardziej przykuwają uwagę uczestników spotkania.

Wykład dotyczy gamelanu - tradycyjnej muzyki indonezyjskiej, wywodzącej się z pałaców środkowej Jawy. Gamelan to duży zespół muzyczny złożony z metalofonów, czyli wykonanych z brązu rozmaitych gongów i instrumentów sztabkowych, jak również bębnów, instrumentów strunowych i fletów. Gamelan często towarzyszy tradycyjnym tańcom oraz teatrowi cieni. Muzyka gamelanu obejmuje również kompozycje eksperymentalne oraz utwory związane z islamem i religią chrześcijańską.  

Dopełnieniem wykładu będzie koncert muzyki indonezyjskiej w wykonaniu zespołu Warsaw Gamelan Group. Prezentowane utwory to tradycyjne lub bazujące na tradycyjnych kompozycje wykonywane współcześnie w Indonezji. 

Wydarzenie współorganizuje Ambasada Republiki Indonezji w Warszawie.