wykład

Opiszę, w jaki sposób zachowują się różne mrówki podczas konfrontacji z innymi mrówkami, zarówno ze swojego, jak i z obcych gatunków, oraz wyjaśnię, jakie czynniki decydują o tym, że określone osobniki zostają uznane za towarzyszki z własnej kolonii lub osobniki obce. Przedstawię i przedyskutuję takie zjawiska, jak: wojny, kanibalizm, agresja zrytualizowana, niewolnictwo i emancypacja niewolnic, zachowania prospołeczne i ratunkowe, ogromne konfederacje społeczeństw i wycofanie społeczne. Przedstawię też wybrane genetyczne, epigenetyczne, ontogenetyczne,  neurochemiczne i ekologiczne uwarunkowania przyczynowe tych zjawisk.

Głównym celem warsztatów będzie zapoznanie się z tematyką rozpoznawania i zbierania  grzybów. Uczniowie zapoznają się z wiedzą dotyczącą zasad, których należy przestrzegać podczas grzybobrania, tak aby uniknąć pomyłek i problemów zdrowotnych.

Nie zabraknie również prostych gier i zabaw, które będą zachęcały młodzież do rywalizacji lub współdziałania w grupie. Uczniowie zdobędą wiedzę na temat grzybów poprzez rozwiązywanie zadań, quizów oraz w trakcie gier edukacyjnych i konkursów.

Na zakończenie uczniowie zapoznają się z wystawą pt. „Skarb odzyskany” dotyczącą trufli.

Współczesne samoloty wojskowe wymagają od pilota szczególnych predyspozycji zdrowotnych i wytrzymałościowych. Podczas wykonywania misji bojowych i treningowych organizm pilota poddawany jest oddziaływaniu różnych czynników obciążających. Działania takie niosą ryzyko utraty zdrowia, życia lub bardzo drogiego samolotu. W celu zminimalizowania tych zagrożeń piloci muszą być cyklicznie badani i szkoleni na symulatorach w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej. Jednym z takich urządzeń jest wirówka przeciążeniowa - symulator szkoleniowy, który umożliwia wszechstronne odwzorowanie warunków występujących podczas misji lotniczych, a trening w niej pozwala na podniesienie tolerancji przeciążeń, co skutkuje zmniejszeniem ryzyka wystąpienia powyższych zagrożeń. A w myśl starej wojskowej maksymy ,, im wiecej potu wylanego na ćwiczeniach, tym mniej krwi w boju”.

Układ okresowy choć wygląda na przejrzyste uszeregowanie pierwiastków chemicznych, to na pierwszy rzut oka trudno wskazać jego przydatność w życiu codziennym. Znajomość kilku prostych przybliżeń i modeli może jednak zmienić nasze myślenie. Wykład pokaże, jak łatwo znaleźć odpowiedź, które pierwiastki połączyć, aby otrzymać materiał o wymaganych właściwościach. Zostanie zaprezentowanych również kilka przykładów zastosowań poznanej wiedzy w nowoczesnym przemyśle motoryzacyjnym.
 

Dysonans poznawczy to sytuacja, w której doświadczamy dwóch sprzecznych ze sobą przekonań / sądów / wartości / myśli / odczuć, zwykle odnoszących się do naszego zachowania. Okoliczności takie pojawiają się często w momencie, gdy nasze wyobrażenie na temat rzeczywistości nie pokrywa się wyobrażeniem o tej rzeczywistości, jakie jest udziałem innych osób. Dysonans poznawczy jest zarazem doświadczeniem na tyle nieprzyjemnym, że zwykle próbujemy od niego uciec. A jak się tłumaczymy? Opowiadamy historie, wymyślamy, naciągamy rzeczywistość, koloryzujemy, fantazjujemy - czyli: poszukujemy dobrego uprawomocnienia dla naszego działania w oczach cudzych i własnych, nawet jeśli podskórnie czujemy, że jest to oszustwo. Wszystko to jest okupione wielkim stresem. Pytamy więc: po co?

Małe rozmiary i wysoka częstotliwość ruchów skrzydeł owadów czynią je interesującym, a jednocześnie trudnym obiektem badań. Podczas wykładu zostaną przedstawione podstawy aerodynamiki lotu owadów zilustrowane animacjami wyników badań numerycznych.

Wygląd i umiejętność rozpoznawania chmur oraz wnioskowania na podstawie ich wyglądu o zachodzących w atmosferze procesach jest nadzwyczaj istotną umiejętnością każdej osoby przebywającej poza zasięgiem Internetu. Różnego rodzaju wnioski możliwe są do uzyskanie już po krótkiej obserwacji nieba. Wyrobienie w sobie nawyku spoglądania i porównywania zmian w chmurach jest ze wszech miar korzystne, ponieważ daje możliwość samodzielnego interpretowania wyników prognoz ze stanem rzeczywistym.

       W czasie pobytu poza zasięgiem sieci nie posiadamy zazwyczaj innych informacji jak tylko obserwacja chmur i wiatru, czy formy opadów i osadów. Wielokrotnie na podstawie tych spostrzeżeń możemy trafnie ocenić, czy zawarta w prognozach zmiana pogody już nadchodzi, czy ma taką intensywność jaka była prognozowana, czy też nastąpiło pewne przesunięcie czasowe.

      Dla zapoznania się z tematem warto wysłuchać szkolenia prowadzonego przez ppłk rez. mgr inż. Macieja Ostrowskiego, synoptyka konsultanta ICM UW, eksperta meteorologii lotniczej w Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych, wieloletniego komentatora prognoz, instruktora żeglarstwa.

     Na podstawie licznych zdjęć z gór, morza i z samolotu ukazana zostanie zmienność zachmurzenia i jednocześnie istotne cechy umożliwiające rozpoznawanie chmur i zakwalifikowanie ich do odpowiedniego systemu frontowego lub wewnątrzmasowego.

Co to jest botnet? Jak powstaje, jak się z nim walczy? Jak chronić się przed ransomware? Na czym polega efekt wzmocnienia w atakach odbiciowych? Innymi słowy - dlaczego dbając o swój sprzęt, dbasz nie tylko o własne bezpieczeństwo.

Jądro komórkowe to największe organellum znajdujące się w komórce, w którym możemy wyróżnić wiele funkcjonalnych i strukturalnych domen. Ponad połowę jego objętości zajmuje chromatyna składająca się z białek i DNA - nośnika informacji genetycznej. To właśnie DNA dostarcza instrukcji, jak ma funkcjonować nie tylko komórka, ale i cały organizm. Podwójna helisa DNA człowieka ma grubość ok. 2 nm,  ma dwa metry długości i zawiera 6,4 miliarda par zasad. Dlatego też jednym z fundamentalnych pytań w dziedzinie biologii jest to, w jaki sposób ta dwumetrowa nić upakowana jest w jądrze o średnicy kilkusetkrotnie mniejszej od główki szpilki. Informacji o tym, w jaki sposób DNA jest zorganizowany w struktury wyższego rzędu dostarczyły zarówno techniki mikroskopowe, jak i metody biochemiczne. Podczas wykładu postaram się omówić i pokazać część mniej znanych struktur znajdujących się na terenie jądra komórkowego oraz przedstawić, jak upakowana jest w jego wnętrzu chromatyna. Postaram się przybliżyć, dlaczego i w jaki sposób naukowcy badają jądro komórkowe. 

Co to jest umowa? O czym mówi zasada swobody umów? Co to jest zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych? Jakie są rodzaje umów i sposoby (formy) ich zawierania? Kiedy zawarta umowa jest nieważna? Jakie mogą być konsekwencje niewykonania umowy?

Co kryją w swoim wnętrzu wulkany? Dlaczego wybuchają? Czy wulkan może być uśpiony? Na te i wiele innych pytań można znaleźć odpowiedz w trakcie wykładu poświęconego procesom wulkanicznym. Rozmieszczenie geograficzne wulkanów nie jest wcale przypadkowe. Znajdują się one zarówno na Ziemi, jak i na innych planetach naszego układu. Można je znaleźć zarówno na lądach, jak i w morskich głębinach. Ich aktywność związana jest z procesami endogenicznymi zachodzącymi głęboko pod powierzchnią ziemi – magmatyzmem i aktywnością tektoniczną. Także na terenie Polski można odszukać obszary, gdzie przed milionami lat dymiły stożki wulkaniczne, wyrzucając lawę zastygłą w postaci skał wylewnych i popioły. Erupcjom towarzyszą też inne zjawiska, takie jak gejzery czy wyziewy gazowe, które mogą występować jeszcze długo po wygaśnięciu właściwej aktywności wulkanicznej.

Co łączy lodówkę, buty sportowe i krem z filtrem UV? 

Uczestnicy lekcji dowiedzą się, co to są nanocząstki i dlaczego są tak wyjątkowe. Pozornie niepozorne, stanowią podstawę niezwykle dynamicznie rozwijającej się nanotechnologii, cieszą się zainteresowaniem zarówno nauki, jak i przemysłu. Popularne wśród naukowców, mało znane przeciętnemu człowiekowi, a przecież obecne w jego życiu.

Czemu nanocząstki zawdzięczają swoją wyjątkowość i w jakich jeszcze zaskakujących produktach codziennego użytku można je znaleźć? Na te pytania znajdziemy odpowiedzi w czasie lekcji. 

Spotkanie podzielone będzie na dwie części. Pierwsza to krótki wykład o wyjątkowych właściwościach i zastosowaniach  nanocząstek, często zaskakujących i niezwykłych. Druga część spotkania to gra, w której aby wygrać, trzeba znaleźć odpowiedź na intrygujące pytanie. Droga do odpowiedzi prowadzić będzie przez labirynt pytań i zagadkowych zadań. Przyda się odrobina sprytu i szczęścia, ale przede wszystkim wiedza, nie tylko ta zdobyta w trakcie wykładu… 

Życie w społeczeństwie informacyjnym niesie za sobą wiele niebezpieczeństw. Jednym z nich jest zagrożenie bańką informacyjną, tworzeniu której sprzyjają nie tylko nadawcy informacji (ludzie), ale również algorytmy i boty internetowe. O tym, jak wyjść poza obręb własnej bańki informacyjnej, jak analizować i weryfikować informacje i dać sobie czas na chwilę refleksji przed kliknięciem „udostępnij”, opowie dr Paweł Maranowski.

Jakie znaczenie ma odległość? Zależy od naszych celów. Jeśli chcemy się przemieszczać, znaczenie ma dystans fizyczny oraz środki transportu, którymi się posługujemy. Jeśli chcemy się z kimś skomunikować, znaczenie mają z kolei nasze relacje z tą osobą lub z jej znajomymi lub znajomymi-znajomych lub znajomymi-znajomych-znajomych. A które zjawiska na świecie należy uznać za bliskie lub odległe, gdy zastanawiamy się nad ich wpływem na nasz interes narodowy lub zmiany klimatyczne? Podczas spotkania dowiecie się, jak łatwo można odpowiadać na trudne pytania dotyczące skomplikowanych zjawisk dzięki wykorzystaniu teorii sieci.

Zgodnie z art. 26 ust. 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej Rynek Wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami Traktatów. Jednocześnie sam Traktat wskazuje sytuacje, w których swobodny przepływ może być ograniczony przez środki przyjmowane przez Państwa Członkowskie UE, na przykład ze względów porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego. Drugim źródłem ograniczeń swobód Rynku Wewnętrznego jest orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, w tym w szczególności koncepcja wymogów koniecznych (zwanych też wymogami imperatywnymi lub nadrzędnymi). Przedmiotem wykładu będzie omówienie warunków - na podstawie konkretnych przykładów wynikających z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, jakie muszą spełniać środki ograniczające przyjmowane przez Państwa Członkowskie, aby mogły być dopuszczalne w świetle prawa UE. Wskaże się przy tym rolę, jakie w unijnym porządku prawnym pełnią zasady niedyskryminacji i proporcjonalności.

Medycyna personalizowana polega na dobieraniu leku lub metody leczenia nie tylko na podstawie cech choroby, ale również z uwzględnieniem cech pacjenta. Dziedzina ta rozwija się bardzo dynamicznie na całym świecie, również w naszym kraju. Na wykładzie postaram się wyjaśnić, na czym polega medycyna personalizowana i jak można z jej dobrodziejstw korzystać już dzisiaj w Polsce.

Na wykładzie zostaną przedstawione przykłady oszustw naukowych z dziedziny biologii. Na czym one opolegają, dlaczego zostały popełnione i jak je ujawniono?

Badania nad procesem starzenia przebiegają na trzech różnych poziomach. Są to badania eksperymentalne na poziomie biologii molekularnej, badania eksperymentalne na zwierzętach i badania obserwacyjne na ludziach. W trakcie wykładu zastanowimy się czy wnioski wypływające z tych badań możemy wykorzystać aby przedłużyć nasze własne życie.

Zaburzenia spektrum autyzmu są najczęściej diagnozowaną chorobą neurorozwojową. Dotykają ok. 1,5% dzieci w krajach wysoko rozwiniętych. Diagnoza, mimo blisko 80 lat badań, oparta jest nadal wyłącznie na ocenie zachowania (interakcji społecznych, komunikacji oraz występowaniu zachowań stereotypowych). Podłoże biologiczne zaburzeń spektrum autyzmu jest mieszane. Zidentyfikowano wiele mutacji, które przyczyniają się do wystąpienia objawów, lecz wyjaśniają one jedynie niewielką część przypadków. Aby zrozumieć, czy istnieje jakiś wspólny dla wszystkich przypadków mianownik, np. na poziomie zmienionej aktywności specyficznych sieci neuronalnych, konieczne jest wykorzystanie zwierzęcych modeli autyzmu. Opowiem o tym, co udało nam się z ich udziałem ustalić i jak jeszcze mogą nam one pomóc w zrozumieniu biologicznego podłoża tej choroby.

Pierwsze doniesienia dotyczące padaczki pojawiały się na mezopotamskich tabliczkach i egipskich papirusach. Przez tysiąclecia choroba ta była uważana za karę zesłaną przez bogów. W połowie XIX wieku wprowadzono pierwszy skuteczny lek przeciwpadaczkowy – bromek. Pierwszy nowoczesny lek, fenobarbital, został opracowany w 1912 roku. Mimo ogromnych sukcesów tej dziedzinie, nadal ponad 30% pacjentów cierpi na nieuleczalną formę padaczki.

Istnieje wiele podłoży padaczki, jak na przykład urazy, czy udary. Padaczka może się rozwinąć nawet 10 lat po uszkodzeniu mózgu. Niestety nie mamy możliwości przewidzenia, którzy pacjenci rozwiną drgawki. Elektroencefalografia (EEG) jest bardzo skutecznym narzędziem diagnozowania padaczki, niestety musi ona być często wykonywana w specjalnie przystosowanych pomieszczeniach szpitalnych. Często też wymaga kilkudniowej hospitalizacji.

W ostatnich latach zaczęto wykorzystywać nowe technologie zarówno do odkrywania nowych terapii przeciwpadaczkowych, jak i też do poszukiwania biomarkerów padaczki, które mogą ułatwić diagnozę. W badaniach tych wykorzystuje się między innymi macierze, sekwencjonowanie RNA, uczenie maszynowe oraz wiele innych technik.

W walce o tron, i tej historycznej, i tej serialowej, trucizny odgrywały zawsze dużą rolę. Służyły do skrytobójczych otruć, pomagały szybko kończyć pojedynki, czasem pomagały zademonstrować czyjeś wpływy. Podczas wykładu poznamy tajniki trucizn odpowiednich do takich zadań. Rozszyfrujemy też zagadkę śmierci Joffrey’a Baratheona.

Białka pełnią różne funkcje dzięki zróżnicowanym strukturom przestrzennym, jakie przyjmują. Przez lata biolodzy sądzili, że stabilna struktura przestrzenna i możliwość swobodnego ruchu w obrębie komórki są niezbędne do pełnienia funkcji przypisanych poszczególnym białkom. Na wykładzie przyjrzymy się nietypowym białkom – takim, które tworzą regularne agregaty, a nawet takim, które nie mają stabilnej struktury przestrzennej, a pełnią konkretne funkcje w organizmie.

Białka fluorescencyjne, po uprzednim wzbudzeniu, są zdolne do emisji światła o różnych długościach fali, czyli do świecenia w różnych kolorach. Ich wielka kariera rozpoczęła się niepozornie od wyizolowania na początku lat sześćdziesiątych XX w. zielonego białka fluorescencyjnego (GFP) z komórek stułbiopława Aequorea victoria. Od tego czasu została skonstruowana cała paleta różnokolorowych białek fluorescencyjnych, które stały się potężnym narzędziem w badaniach biologicznych, pozwalając zobaczyć to, co wcześniej pozostawało niewidoczne. Dziś jednym z podstawowych zastosowań białek fluorescencyjnych jest używanie ich jako świecących znaczników. Dzięki dołączeniu takiego znacznika można analizować inne (nieświecące) białka bezpośrednio w komórkach, czyli tam, gdzie normalnie funkcjonują. W 2008 r. badania nad białkami fluorescencyjnymi zostały uhonorowane Nagrodą Nobla, którą otrzymali Osamu Shimomura, Martin Chalfie i Roger Y. Tsien. Na wykładzie będzie można usłyszeć o historii tych badań, o niezwykłej budowie GFP, która warunkuje jego szczególne właściwości, oraz o zastosowaniu białek fluorescencyjnych w badaniach biologicznych na poziomie komórkowym.