wykład

Otyłość i choroby z nią powiązane są przyczyną coraz większej liczby zgonów. Wśród głównych przyczyn otyłości wymienia się zmianę nawyków żywieniowych, które mogą modyfikować skład naszej mikrobioty jelitowej. Te tryliony komórek zasiedlających nasze jelita mają ogromny wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu, a zaburzenie ich składu może być przyczyną wielu problemów zdrowotnych, w tym otyłości. Wzbogacenie naszej diety o zielone warzywa może być pomocne w regulacji apetytu i zwiększaniu populacji pożytecznych mikroorganizmów, a także skutkować wieloma korzyściami zdrowotnymi. W zielonych częściach roślin znajdują się błony zwane tylakoidami, które zawierają różne korzystne dla nas związki, w tym zielony barwnik chlorofil. I to właśnie dzięki ich właściwościom prozdrowotnym można utrzymać właściwą masę ciała bez konieczności przestrzegania rygorystycznej diety. 

Na co dzień jesteśmy przyzwyczajeni do ciągłości czasu i przestrzeni. Wiemy dobrze, że pomiędzy dwoma wybranymi chwilami czasu – choćby oddalonymi od siebie o ułamek sekundy - znajduje się nieskończenie wiele chwil pośrednich. Podobnie pomiędzy dwoma wybranymi punktami w przestrzeni – choćby nawet odległymi od siebie o ułamek grubości włosa - leży nieskończenie wiele innych punktów. Jednak możemy wyobrazić sobie zupełnie inny świat, świat dyskretny. W tym świecie każdy punkt ma ściśle określonych sąsiadów – i nie oddzielają go od nich żadne inne punkty. A zjawiska toczą się leniwie w rytm uderzeń metronomu, który wyznacza jedyne możliwe chwile czasowe. Automaty komórkowe wraz z ciągle ogromnie popularną, mimo upływu prawie pięćdziesięciu lat, grą w życie są chyba najbardziej znanym przykładem układów dyskretnych. Obserwacja ewolucji tych modeli, generowanych przez nie wzorków, może dostarczyć nam wielu wrażeń estetycznych. Czy jednak stanowią one jedynie tylko „zabawkę”, nieco kojarzącą się z grami komputerowymi?

Wcale nie! Zjawiska, które pojawiają się w tak uproszczonych, dyskretnych układach, mają swoje odpowiedniki w świecie rzeczywistym. Dlatego też układy dyskretne, o bardzo prostych regułach działania, od dawna służą nam do tłumaczenia całkiem skomplikowanych zjawisk, których jesteśmy często świadkami. Jak szybko następuje mieszanie wody w zbiorniku? Jak zmienia się kształt rozwiewanych wiatrem pustynnych wydm? W którą stronę i kiedy będzie rozbudowywać się miasto? Dlaczego wybory wygrała ta partia, a nie inna? Skąd się biorą epidemie, dlaczego wygasają i w jaki sposób trzeba przeprowadzić akcję szczepień ochronnych, aby im zapobiec? To tylko niektóre z pytań, na które odpowiedzi możemy znaleźć, przyglądając się układom dyskretnym.

Historia trucizn to historia walki o władzę. Wniknięcie do świata walki o tron, począwszy od rodów królewskich skończywszy na zwykłych podwórkowych mordercach. Jak pozbywano się wrogów, jak walczono o rodzinny spadek… Poznaj ciekawe przypowieści z pogranicza toksykologii i farmakologii, zabarwione ciekawymi historiami, czasem makabrycznymi, lecz drobiazgowymi. Zabierz teściową i posłuchaj historii z humorem.

Kiedyś wino, muszle i skóry zwierząt – dziś Blik, WeChat, Alipay i Revolut – sposoby płatności zmieniały się, z czasem stając się coraz bardziej innowacyjne. Dyskusja o tym, czego używamy, płacąc za marchewkę w warzywniaku i kupując drogą torebkę na deptaku w Szanghaju

Stany Zjednoczone to bogactwo: kultury, wiedzy, środowiska i wszelkiego rodzaju zasobów - to największa gospodarka świata. Co więcej, od blisko trzech lat jest to państwo, na którego czele stoi miliarder, lubiący otaczać się innymi bogatymi ludźmi: nie było jeszcze w historii USA administracji o tak wielkim łącznym majątku ludzi sprawujących najwyższe funkcje. Zarazem USA to państwo, w którym można pracować na dwie zmiany i nadal być skazanym na korzystanie z pomocy społecznej, w którym dziesiątki milionów pracujących mieszkańców nie mają ubezpieczenia zdrowotnego, w którym szanse na to, że dzieci będą żyły na wyższym poziomie niż ich rodzice są coraz mniejsze. Mimo to, Stany Zjednoczone nadal przyciągają tych, którzy wierzą w to, że im się uda. Celem tego wykładu jest pokazanie, co to znaczy być biednym w najbogatszym państwie świata, jakie są społeczne, polityczne i gospodarcze konsekwencje biedy i dlaczego biedni w USA nie odnoszą sukcesów w walce o zmianę swojego położenia.

Innowacyjne przedsiębiorstwa powinny na bieżąco wykorzystywać bazy informacji patentowej do analizowania poczynań konkurencji, ale też do celów właściwego zabezpieczenia własnych rozwiązań, pomysłów i oznaczeń. Umiejętność posługiwania się bazami patentowymi przydaje się też osobom rozpoczynającym prowadzenie działalności gospodarczej. Mogą one sprawdzić, czy wybrana nazwa firmy nie jest już używana przez inny podmiot w Polsce lub Unii Europejskiej lub czy rozwiązanie, wokół którego chcą budować biznes, nie zostało wcześniej zgłoszone do ochrony. Celem wykładu jest ukazanie praktycznych aspektów związanych z wykorzystaniem publicznie dostępnych baz informacji patentowych oraz korzyści, jakie można dzięki nim uzyskać w prowadzonej lub dopiero planowanej działalności gospodarczej. Przedmiotem analiz będą w szczególności: baza  ESPACENET Europejskiego Urzędu Patentowego zawierająca dane na temat ponad 110 milionów zgłoszeń patentowych z całego świata, baza TMView Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej zawierająca dane o ponad 5 milionach znaków towarowych zarejestrowanych i/lub zgłoszonych w trybie krajowych, unijnym i międzynarodowym, a także baza DesignView zawierająca dane na temat wzorów przemysłowych.

Ciągle mamy jakąś rewolucję. Wcześniej wywołał ją prąd elektryczny, później komputery. Teraz pora na sztuczną inteligencję. Maszyny już widzą i słyszą, czy możemy je nauczyć rozpoznawać zapachy?

Jednym z najstraszniejszych potworów Fizyki jest słynny Demon Maxwella, którego działalność prowadzi do pozornego łamania zasad termodynamiki, pozwalając zbudować jeden z wariantów perpetum mobile. Zagadka Demona ma rozwiązanie, a jego konsekwencją jest to, że komputery zawsze będą potrzebowały wiatraczków....

Fizykę i chemię wykorzystuje się do wykrywania substancji lotnych w przyrządach zwanych czujnikami gazów. Opowiemy, jak one działają, jak wyglądają i jak mogą być wykorzystane.

Pozytonowa Tomografia Emisyjna (PET, ang. Positron Emission Tomography) to technika obrazowania medycznego procesów zachodzących wewnątrz ciała pacjenta z wykorzystaniem specjalnych radiofarmaceutyków podawanych pacjentowi przed badaniem. Substancja taka gromadzona jest głównie w komórkach nowotworu gdzie ulega rozpadowi radioaktywnemu na cząstki antymaterii - pozytony. Pozytony (czyli antyelektrony) po napotkaniu elektronów z ciała człowieka ulegają anihilacji,emitując energię w postaci promieniowania. Promieniowanie to jest rejestrowane przez tomograf PET. Jednym z wyzwań czekających na rozwiązanie są ogromne koszty budowy urządzenia PET, które powodują, że jego dostępność różni się znacznie w zależności od zamożności kraju. Równie istotnym zagadnieniem jest zwiększenie precyzji otrzymywanego obrazu pacjenta. Obecnie prowadzone są na świecie badania na szeroką skalę nad coraz to bardziej nowoczesnymi technologiami PET. W Polsce trwają zaawanasowane prace nad projektem J-PET, którego celem jest stworzenie innowacyjnego, modularnego tomografu cyfrowego PET do obrazowania całego ciała pacjenta. Koncepcja J-PET zakłada zastosowanie detektorów plastikowych, znacznie tańszych od obecnie używanych materiałów. Unikalne własności skanera J-PET pozwalają także na rozwijanie nowatorskich technik obrazowania opartych na tzw. tomografii wielofotonowej. Podczas wykładu opowiemy, jak funkcjonuje tomograf J-PET, pokażemy oraz zademonstrujemy działanie jego uproszczonego modelu. Opowiemy także o perspektywach użycia nowych wskaźników nowotworowych opartych na zjawiskach kwantowych.

Opiszę nie tylko pozytywne skutki małych dawek promieniowania jonizującego obserwowane na komórkach, myszach czy psach, ale przede wszystkim rewelacyjne osiągnięcia zastosowania takich dawek do leczenia bardzo różnych chorób u ludzi, u których klasyczna medycyna okazała się bezradna. Wprawdzie jesteśmy przyzwyczajeni do faktu, że promieniowaniem leczy się nowotwory, jednak leczenie to polega na uśmiercaniu komórek rakowych wysokimi dawkami promieniowania. Pokażę, że użycie kilkudziesięciokrotnie mniejszych dawek może posłużyć pobudzeniu układu immunologicznego do intensywnej obrony przed namnażającymi się komórkami rakowymi. Co istotne, nie chodzi jedynie o choroby nowotworowe. Leczenie małymi dawkami ma już za sobą sukcesy w skutecznym leczeniu wielu innych chorób. Szczególnie interesującymi przykładami są procedury wykorzystujące głównie radon, choć ten gaz jest często uznawany za jeden z najistotniejszych czynników wywołujących raka płuc. Doświadczenie mówi nam, że małe dawki promieniowania jonizującego mogą przedłużyć życie, a najwyraźniej otrzymywane przez nas dawki promieniowania naturalnego są znacznie mniejsze od potrzebnych organizmowi dla jego optymalnego działania. Szerokie korzystanie z promieniowania jonizującego w małych dawkach toruje sobie w medycynie drogę w leczeniu coraz bardziej rozmaitych schorzeń. Zastanowienie się nad tym fenomenem pokazuje w jaskrawy sposób, że wdrukowany w nasze umysły strach przed promieniowaniem, bez względu na wysokość dawki, nie ma podstaw ani naukowych, ani praktycznych i przeciwdziała naszemu naturalnemu rozwojowi.

Zanim radiofarmaceutyk trafi na rynek musi minąć wiele lat prób i badań, podczas których gromadzone są dowody na jego bezpieczeństwo i skuteczność. Jak wygląda cykl życia radiofarmaceutyka, jaką drogę przechodzi od pomysłu do zarejestrowania jako lek i wprowadzenia na rynek? Czy w celu potwierdzenia jego skuteczności niezbędne są badania na zwierzętach? Jak długo trwa ten proces i dlaczego tak długo?

Postępujące globalne ocieplenie wpływa na niemal wszystkie procesy i zjawiska atmosferyczne: zmienia bilans energetyczny planety i poszczególnych jej obszarów,  globalną cyrkulację atmosfery, cykl hydrologiczny, wpływa na poszerzenie gamy i intensywności zjawisk ekstremalnych. Zmieniają się też chmury. Jakie chmury będziemy mieli w cieplejszym klimacie? Jakich chmur będzie więcej a jakich mniej w różnych miejscach na globie? Jakie skutku zmiany zachmurzenia odczujemy?
O tym opowiem w trakcie wykładu.

Niedawno odkryty bozon Higgsa wymagał konstrukcji skomplikowanych urządzeń badawczych: akceleratora, w którym zderzane są wiązki protonów, oraz detektorów, w których rejestrowane są zderzenia wiązek. Urządzenia te działają w laboratorium CERN w Szwajcarii. Przy akceleratorze LHC, czyli przy Wielkim Zderzaczu Hadronów, umieszczony jest miedzy innymi eksperyment CMS. Ten „Kompaktowy Solenoid Mionowy” jest ogromnym mikroskopem, dzięki któremu można oglądać cząstki elementarne. Podczas wykładu opowiem, jak on działa, jakie rekordy ustanowiono, konstruując detektor oraz jak wybierano przypadki, w których pojawił się sygnał nieznanej dotychczas cząstki.

Zmysł zapachu. Jak zmierzyć i zapisać zapach? Opiszemy działanie przyrządu do rejestracji zapachów, zwanego nosem elektronicznym.

Przedstawimy, jak eksperymenty z dziedziny fizyki jądrowej wysokich energii badają materię o ogromnych gęstościach energii, taką, jaka wypełniała Wszechświat w pierwszych chwilach jego istnienia.

Oddziaływanie pola elektrycznego z materią jest podstawą wszystkich metod spektroskopowych od spektroskopii zakresu radiowego poprzez spektroskopię mikrofalową oraz podczerwieni, kończąc na spektroskopiach zakresu widzialnego oraz nadfioletu.

Na wykładzie omówione będą mechanizmy oddziaływania pola elektrycznego z materią ze szczególnym uwzględnieniem zakresu radiowego i mikrofalowego.

Zostanie wprowadzone pojęcie przenikalności elektrycznej ośrodka. Wyjaśnione zostanie, jak kondensator gromadzi pole elektryczne w sobie i dlaczego wypełnienie kondensatora dielektrykiem wyraźnie zwiększa jego możliwości gromadzenia energii elektrycznej.

Zajmiemy się szczególnymi własnościami wody jako ośrodka polarnego i wpływem budowy molekularnej wody na efektywność jej odziaływania z polem elektrycznym. Przedstawimy, co się zmieni w wodzie (z punktu widzenia jej właściwości elektrycznych), gdy z bardzo czystej postaci (wody destylowanej i dejonizowanej) stanie się ona płynem zanieczyszczonym jonami (w wyniku dodania np. soli kuchennej).

Zostanie przedstawiona zasada działania kuchenki mikrofalowej. Spojrzymy też na ogrzewanie potrawy w kuchence mikrofalowej oczami fizyka i zastanowimy się, jaki wpływ na efektywność i jakość grzania ma forma potrawy i wybór naczynia. Powiemy sobie, dlaczego nie powinniśmy wkładać metalowych przedmiotów do kuchenki i dlaczego talerz w kuchence musi się obracać oraz dlaczego w kuchence nie podgrzejemy żywności liofilizowanej.

Ponadto powiemy, co wspólnego ma kuchenka mikrofalowa z telefonem komórkowym i wifi, a na koniec wykładu przedstawimy, jak mikrofale mogą działać na organizmy żywe i jak to można wykorzystać.

Czy kilkaset metrów ściany i skał na pewno stanowi dla światła barierę nie do przebycia? Jeśli fotony tworzą światło, to czym mogą być „ciemne fotony”? Na wykładzie opowiem o tych oraz innych niezwykłych zjawiskach, jakie wciąż może przed nami skrywać fizyka.

Fizyka jądrowa, już od swoich początków w laboratoriach Marii Skłodowskiej-Curie, była interdyscyplinarną nauką, która miała ogromny wpływ na badania medyczne i praktykę kliniczną. Radioterapia jest obecnie stosowana w leczeniu raka od ponad 100 lat. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane zmiany, jakim uległo leczenie nowotworów, i dalsze perspektywy skutecznej radioterapii. Celem radioterapii jest skutecznie napromienić guz, oszczędzając sąsiadujące z nim zdrowe tkanki. Spełnienie jednoczesne tych dwóch warunków - skuteczności i bezpieczeństwa - nadal stanowi wyzwanie techniczne, przed którym staje dziś fizyka jądrowa. Dwie najczęstsze formy radioterapii to radioterapia z użyciem zewnętrznej wiązki uzyskiwanej z akceleratora medycznego oraz brachyterapia, która polega na wszczepieniu radioaktywnych izotopów bezpośrednio do leczonej objętości lub w jej pobliżu. Radioterapia wiązką zewnętrzną odbywa się za pomocą wiązek elektronów, fotonów i ciężkich jonów. Nowoczesne technologie radioterapii umożliwiają dostarczanie wiązki z wielu kierunków, "dopasowanych" do kształtu guza i modulowanych z szybko zmieniającą się intensywnością. Przykłady terapii konformalnej obejmują radioterapię wiązką o modulowanej intensywności (IMRT), radioterapię stereotaktyczną (SRT) i radiochirurgię stereotaktyczną (SRS) - system CyberKnife oraz radioterapię hadronową. Typowe techniki brachyterapii obejmują wiele metod, od wszczepiania stosunkowo dużych, widocznych źródeł radioaktywnych w pobliżu lub bezpośrednio do objętości guza, co jest najczęściej stosowane w leczeniu raka prostaty, po radioembolizację, w której dostarczane są miliony mikroskopijnych radioaktywnych mikrosfer Y-90 przez cewnik bezpośrednio do łożyska guza, jak stosuje się dzisiaj w leczeniu guzów wątroby.

Słowo „chaos” oznacza po grecku ziejącą głębię, przepaść, czeluść, ale „Chaos” był także imieniem boga (lub bogini), który w greckej mitologii był odpowiednikiem „wielkiego wybuchu”, gdyż od chaosu wziął początek cały wszechświat. Pół wieku temu chaos uzyskał przymiotnik „deterministyczny” i stał się terminem naukowym. Wydawać by się mogło, że deterministyczny chaos jest oksymoronem, to znaczy zlepkiem dwóch wzajemnie wykluczających się pojęć, ale to połączenie stanu totalnego zamętu z pełną przewidywalnością ma jednak racjonalne uzasadnienie. Pełna przewidywalność jest rzeczywiście w deterministycznym chaosie teoretycznie osiągalna, ale za cenę, której nikt nie jest w stanie zapłacić. Dogłębne zrozumienie istoty deterministecznego chaosu stało się możliwe dzięki komputerom i dlatego ta dziedzina wiedzy rozwinęła się stosunkowo niedawno, choć pierwsze domysły na ten temat snuli uczeni już ponad sto lat temu. Komputer jest obecnie podstawowym narzędziem do badania chaosu i będzie on wykorzystany do pokazania na prostych przykładach, na czym polega deterministyczny chaos. Między innymi zostanie wyjaśniony „efekt motyla”, jeden z pierwszych przykładów deterministycznego chaosu.

Skraplając całą wodę znajdującą się w atmosferze, otrzymalibyśmy warstwę grubości zaledwie 2,5cm. To niewiele. A jednak potrafi nieźle namieszać! To wodzie zawdzięczamy to, jak wygląda klimat Ziemi, a także zjawiska takie jak chmury, deszcz czy huragany. Podczas wykładu opowiem o zjawiskach atmosferycznych z udziałem wody.

Jak wiadomo, wielu  wybitnych fizyków było jednocześnie niezłymi muzykami (np. Albert Einstein).  Na wykładzie zapoznamy się z „fizyką dźwięku”, czyli jak fizycy badają i opisują zjawiska dźwiękowe.  W szczególności poznamy odpowiedzi na pytania: Co to jest dźwięk? Co to jest głośność i wysokość dźwięku? Jak człowiek odczuwa różne dźwięki? Jak powstaje dźwięk w instrumentach muzycznych? Dlaczego współbrzmienie niektórych dźwięków jest przyjemne dla ucha a innych nie? Co to jest skala naturalna i temperowana? Co to jest barwa dźwięku i dlaczego różne instrumenty dają różne barwy? Na wykładzie będziemy ilustrować te zagadnienia za pomocą generatorów dźwięku symulujących instrumenty muzyczne oraz będziemy analizować różne dźwięki.  Zachęcamy do przyniesienia własnych instrumentów, na przykład gitary, których dźwięki będziemy mogli wspólnie zanalizować.

Spotkanie dotyczyć będzie wybranych zagadnień z zakresu fonetyki języka angielskiego oraz socjolingwistyki ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska amerykanizowania wymowy w śpiewie przez wykonawców brytyjskich. Zaprezentowane zostaną także inne tendencje stylistyczne zauważalne w anglojęzycznej muzyce popularnej, takie jak stosowanie gwary londyńskiej, czyli cockneya, zwłaszcza w nurcie punkrockowym, czy też akcentu amerykańskiego Południa, zarówno przez wykonawców brytyjskich, jak i amerykańskich. Wszystkie te zjawiska rodzić mogą pewne pytania i wątpliwości wśród uczących się języka angielskiego, wynikające z odmienności wariantu stosowanego w śpiewie w porównaniu z wymową „podręcznikową”. W trakcie spotkania przyjrzymy się omawianemu problemowi z perspektywy historii anglojęzycznej muzyki popularnej. Posłuchamy wybranych przykładów wyżej wymienionych zjawisk obecnych w śpiewie wokalistów –  od The Beatles i Davida Bowiego po Adele i Dizzeego Rascala. Następnie dokonamy analizy fonetycznej fragmentów piosenek w porównaniu z mową danego wokalisty lub wokalistki. Wreszcie spróbujemy wyjaśnić omawiane zjawisko poprzez przyjęcie perspektywy socjolingwistycznej

Co się stało z bezcennymi notatkami, rysunkami i projektami jednego z największych geniuszów w historii ludzkości ?