Nauki medyczne

Właściwy sposób żywienia, obok regularnej aktywności fizycznej, ma największy wpływ na stan zdrowia. Badania naukowe dostarczają informacji o znaczeniu dla organizmu nie tylko poszczególnych składników pokarmowych, ale również składu (wzoru) diety. Rodzą się zatem pytania: Czy istnieje wspólny sposób żywienia grup populacyjnych na świecie, które charakteryzują się najdłuższym życiem i najlepszym stanem zdrowia? Czy modne diety są tak zdrowe, jak próbują przekonać nas ich twórcy? Czy zdrowe odżywianie się jest trudne w obecnych czasach? Zatem, czy istnieje idealna dieta, a jeśli tak, to jaka?

Ślepa próba, zwana także maskowaniem, jest uważana za jeden z kluczowych elementów nowoczesnej metodologii badań naukowych w medycynie. Stronniczość w ocenie wyników badań i eksperymentów zarówno po stronie  badacza, jak i pacjenta skłaniała naukowców już w XVIII wieku do poszukiwania skutecznych sposobów radzenia sobie z tym zjawiskiem. Naturalna tendencja do przeceniania skuteczności nowych interwencji, takich jak nowe leki czy strategie terapeutyczne, sprawia, że trudno jest dokonać obiektywnej ich oceny. Istotnym jest tutaj, tzw. efekt oczekiwania (inaczej zwany efektem Rosenthala), który polega na spełnianiu się pozytywnego oczekiwania wobec kogoś lub czego tylko dlatego, że to pozytywne oczekiwanie sobie wytworzyliśmy. Efekt oczekiwań eksperymentatora przejawia się w fakcie, że niekiedy wyniki dwóch identycznych badań (eksperymentów) potrafią być sprzeczne, wykazując jednocześnie tendencję do bycia zgodnymi z wcześniejszymi oczekiwaniami przeprowadzającego je badacza. Aby zminimalizować ryzyko tego rodzaju subiektywnych ocen badacze zaczęli stosować różne techniki, takie jak ślepa próba oraz placebo, aby zwiększyć obiektywizm wnioskowania. Po zakończeniu II Wojnie Światowej wraz z rozwojem nowoczesnej medycyny, zaczyna się era badań klinicznych z zastosowaniem podwójnej ślepej próby. Uważana przez wielu za złoty standard tego rodzaju badań napotyka jednak na problemy, które wiążą się koniecznością jej zastosowania w takich obszarach medycyny jak np. chirurgia. Powstają więc nowe koncepcje jak zabieg pozorowany, które jednak mogą rodzić uzasadnione wątpliwości natury etycznej.

Smog jest zjawiskiem powstającym w wyniku przedostawania się do atmosfery szkodliwych związków chemicznych w postaci gazów oraz cząstek stałych, czyli pyłów zawieszonych w powietrzu w postaci aerozolu. Pyły zawieszone są mieszaniną cząstek sadzy, popiołu, metali ciężkich i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Do najbardziej szkodliwych gazowych zanieczyszczeń powietrza należą dwutlenek azotu, tlenki siarki, węgla i ozon. Głównym źródłem smogu są procesy spalania w gospodarstwach domowych oparte na przestarzałych instalacjach grzewczych, kiepskiej jakości paliwach oraz spalaniu odpadów komunalnych. Rodzaje pyłów zawieszonych obecnych w smogu  klasyfikuje się ze względu na ich wielkość; cząstki o średnicy do 10 μm tworzą pył PM 10, natomiast cząsteczki o średnicy do  2,5 μm  pył PM 2,5.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opisała ten ostatni jako najbardziej szkodliwy dla zdrowia człowieka w grupie zanieczyszczeń atmosferycznych. Jego szkodliwość, zwłaszcza ultra drobnych cząstek, wynika z faktu, że cząsteczki te są na tyle małe, że mogą przenikać przez pęcherzyki płucne do krwiobiegu i docierać do innych organów wywołując stan zapalny oraz stres oksydacyjny. Smog nasila oraz wywołuje choroby układu oddechowego takie jak: astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc oraz rak. Jednakże to choroby układu krążenia, będące następstwem zanieczyszczonego powietrza, WHO uznała za jedną z wiodących przyczyn globalnej zachorowalności, inwalidztwa i śmiertelności. Najczęstszymi chorobami układu krążenia spowodowanymi wdychaniem cząstek PM 2,5 są: udary, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie, miażdżyca, niewydolność serca. 

W 1945 r Willem (Pim) Kolff, holenderski lekarz i jeden z pionierów zastosowania sztucznych organów w medycynie, przeprowadził pierwszy zakończony powodzeniem cykl zabiegów u osoby chorej na przewlekłe chroniczne zapalenie nerek przy pomocy zbudowanego przez siebie urządzenia opartego na pomyśle kontaktu krwi chorego przez błonę celofanową z fizjologicznym płynem z zastosowaniem urządzeń do toczenia krwi; proces ten nazwano hemodializą, a urządzenie sztuczną nerką. Dzisiaj miliony ludzi na świecie żyje, a często także kontynuuje pracę, dzięki powszechnemu zastosowaniu tego rodzaju urządzeń. Trwają prace badawcze nad zbudowaniem przenośnych  lub wszczepialnych sztucznych nerek. Nie jest to proces doskonały i daleko mu do fizjologicznej roli nerek.

Nerki są bowiem jednymi z najbardziej skomplikowanych organów odpowiedzialnych w organizmie ludzi i zwierząt nie tylko za filtracje krwi (ca 150 l dziennie u człowieka !), ale też za wiele innych kluczonych procesów fizyko-chemicznych nazywanych homeostazą ustroju. Nasz wykład poświęcony będzie przybliżeniu słuchaczom tematyki chorób nerek wymagających procesów hemodializy, samemu przebiegowi tej procedury medycznej, a także omówieniu podstawowych procesów fizycznych wykorzystywanych w tym urządzeniu.