Instytut Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego
| Typ | Tytuł | Opis |
Dziedzina |
Termin |
|---|---|---|---|---|
| Lekcja festiwalowa | Kto jest wrogiem, a kto przyjacielem? – jak działa układ odpornościowy |
Pomiędzy człowiekiem a mikroorganizmami chorobotwórczymi trwa nieustanny wyścig zbrojeń – patogeny ewoluują w sposób umożliwiający im rozprzestrzenianie się w ustroju, a organizm doskonali strategie mające na celu wykrycie i unieszkodliwienie nieproszonych gości. Obronę przed mikroorganizmami chorobotwórczymi zapewnia nam układ odpornościowy, który po wykryciu patogenów uruchamia proces nazywany odpowiedzią zapalną. Poszczególne elementy tego układu mają określone funkcje i współpracują ze sobą, aby jak najskuteczniej zwalczyć zakażenie. Jednak nie wszystkie mikroorganizmy, z którymi mamy kontakt, są dla nas szkodliwe. Wprost przeciwnie, niektóre przyczyniają się do utrzymania naszego dobrego zdrowia. Powierzchnia skóry, jama ustna czy jelita są naturalnym środowiskiem życia różnorodnych mikroorganizmów określanych mianem mikrobiomu. W jelicie żyje kilkaset gatunków bakterii, a jego ostatni odcinek, jelito grube, jest jednym z najbardziej zatłoczonych ekosystemów mikrobiologicznych. Najnowsze badania dowodzą, że prawidłowa flora jelita nie tylko bierze udział w pozyskiwaniu substancji odżywczych, ale przyczynia się do obrony przed patogenami, a nawet może wpływać na nasz nastrój. Na wykładzie poznacie, jak nasz organizm współpracuje z mikroorganizmami i jak zwalcza patogeny. Co dzieje się w miejscu zakażenia i jak przebiega odpowiedź zapalna? Jaką role w utrzymaniu zdrowia odgrywa prawidłowy mikrobiom i czy warto wspierać jego funkcjonowanie? |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Co nam siedzi w głowie? O tym, jak działa mózg, czego potrzebuje i czy większy mózg jest lepszy |
Pamiętacie film „W głowie się nie mieści”? To opowieść o tym, co się dzieje w naszych głowach. Ale czy naprawdę siedzą tam małe ludziki kierujące naszym zachowaniem? Czy może jednak wygląda to trochę inaczej? Porozmawiajmy o tym, z czego jest zrobiony mózg i w jaki sposób działa. O tym, jak wygląda mózg człowieka, a jak mózg myszy, ryby czy ptaka. Czy wiesz, jakie zwierzę ma największy mózg i czy jest bardzo mądre, czy niekoniecznie? Czy mózg lubi słodycze? Jak to się dzieje, że myślisz i co robi twój mózg, gdy śpisz? Poznamy odpowiedzi na te i wiele innych pytań. Dowiemy się też, jak można zadbać o mózg, co mu szkodzi. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Tajemnice śródbłonka naczyniowego |
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroby sercowo-naczyniowe stanowią ogromny problem zdrowotny i są główną przyczyną przedwczesnej śmierci wielu ludzi. Rocznie umiera z tego powodu 17,9 miliona ludzi, co stanowi około 30% wszystkich zgonów na świecie. Uszkodzenie śródbłonka naczyniowego jest uważane za główną przyczynę tych schorzeń. Przez lata uważano, że tkanka ta tworzy jedynie pasywną barierę, coś na kształt folii wyścielającej wnętrze naczyń. Obecnie wiadomo, że komórki te tworzą wyspecjalizowaną warstwę wyścielającą naczynia, przedsionki i komory serca oraz naczynia limfatyczne i stanowiącą skuteczną barierę pomiędzy krążącą krwią a pozostałymi tkankami. Ponadto śródbłonek, obok wątroby, jest największym organem wydzielniczym w organizmie człowieka i wytwarza szereg naczyniowo-aktywnych czynników, w tym tlenek azotu. Oprócz regulowania przepływu krwi i utrzymywania integralności ścian naczynia, komórki śródbłonka aktywnie reagują na czynniki znajdujące się we krwi, w tym czynniki wywołujące stres komórkowy i aktywację stanu zapalnego. Stan zapalny, związany z aktywacją śródbłonka, charakteryzuje zwiększenie wytwarzania reaktywnych form tlenu, które wraz z nieskuteczną ochroną antyoksydacyjną powodują stres oksydacyjny i doprowadzają do powstawania uszkodzeń w komórkach. Wykład poprowadzi słuchacza przez struktury układu krążenia, przybliżając tajemnicze funkcje i zadania śródbłonka naczyniowego. Prof. William Aird z Harvard Medical School twierdzi wręcz, że nie ma takiej choroby, która by nie dotykała śródbłonka. Zatem, zadamy sobie pytanie, czy funkcjonalność tej niepozornej tkanki może decydować o naszym losie? Czy rzeczywiście śródbłonek może być strażnikiem prawidłowego działania wielu organów? Odpowiedzi poszukamy razem. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Kodowanie neuronalne, czyli jak mózg zapisuje i przetwarza informacje |
Ludzki mózg składa się z kilkudziesięciu miliardów komórek nerwowych – neuronów. Tworzą one gęstą sieć połączeń, która nieustannie przetwarza informacje i w której aktywności zakodowane są wszystkie nasze myśli oraz pamięć. Ponad stuletni okres badań neurobiologicznych nad tymi zagadnieniami pozwolił na zmapowanie mózgu i tym samym wskazanie konkretnych jego części odpowiedzialnych za te procesy. Poznaliśmy również mechanizmy przebudowy sieci neuronalnej, które stoją za tworzeniem się wspomnień. Obecnie, poprzez badania aktywności neuronalnej staramy się rozszyfrować system kodowania śladów pamięciowych oraz myśli w mózgu. Nowe techniki mikroskopowe i genetyczne pozwalają na obserwację, wygaszanie a nawet tworzenie fałszywych wspomnień i przeżyć. Podczas wykładu przedstawiona zostanie obecna wiedza na temat mechanizmów kodowania informacji przez mózg oraz nowoczesne techniki eksperymentalne, pozwalające badać te procesy. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Co robi śródbłonek w układzie krążenia? |
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroby sercowo-naczyniowe stanowią ogromny problem zdrowotny i są główną przyczyną przedwczesnej śmierci wielu ludzi. Rocznie umiera z tego powodu 17,9 miliona ludzi, co stanowi około 30% wszystkich zgonów na świecie. Uszkodzenie śródbłonka naczyniowego jest uważane za główną przyczynę tych schorzeń. Przez lata uważano, że tkanka ta tworzy jedynie pasywną barierę, coś na kształt folii wyścielającej wnętrze naczyń. Obecnie wiadomo, że komórki te tworzą wyspecjalizowaną warstwę wyścielającą naczynia, przedsionki i komory serca oraz naczynia limfatyczne i stanowią skuteczną barierę pomiędzy krążącą krwią a pozostałymi tkankami. Ponadto śródbłonek, obok wątroby, jest największym organem wydzielniczym w organizmie człowieka i wytwarza szereg naczyniowo-aktywnych czynników, w tym tlenek azotu. Oprócz regulowania przepływu krwi i utrzymywania integralności ścian naczynia, komórki śródbłonka aktywnie odpowiadają na czynniki znajdujące się we krwi, w tym czynniki wywołujące stres komórkowy i aktywację stanu zapalnego. Stan zapalny, związany z aktywacją śródbłonka, charakteryzuje zwiększenie wytwarzania reaktywnych form tlenu, które, wraz z nieskuteczną ochroną antyoksydacyjną, powodują stres oksydacyjny i doprowadzają do powstawania uszkodzeń w komórkach. Celem spotkania będzie zapoznanie uczestników z budową układu krążenia i układu limfatycznego oraz przybliżenie roli śródbłonka w prawidłowym ich funkcjonowaniu. Ciekawostki, fakty i mity zobrazują działanie skomplikowanego układu sercowo-naczyniowego oraz wskażą na duże znaczenie tej niepozornej tkanki, jaką jest śródbłonek naczyniowy. |
|
|
| Spotkanie festiwalowe | Stres – największy problem XXI wieku? |
Stres definiowany jest przez Słownik Języka Polskiego jako stan wzmożonego napięcia nerwowego, będący reakcją na działanie negatywnych bodźców fizycznych lub psychicznych. Wyróżniamy różne rodzaje stresu i śmiało można powiedzieć, że każdy człowiek współczesny doświadczył w swoim życiu jednego lub wielu jego rodzajów. Pojęcie stresu wprowadzone zostało do użycia przez Hansa Hugona Selye'a, który badaniu tego zjawiska poświęcił 50 lat pracy naukowej. Selye jako pierwszy postawił hipotezę, że szereg chorób somatycznych jest skutkiem niezdolności człowieka do radzenia sobie ze stresem i opisał ją w pierwszej swojej książce na temat stresu w roku 1956 pt. The Stress of Life. Badania nad wpływem stresu na mózg przeprowadza się, wykorzystując badania behawioralne na gryzoniach. Dzięki temu możemy poznać dokładnie mechanizmy sterujące mózgiem podczas zarówno krótkotrwałego, jak i długotrwałego stresu. Ponadto wykorzystując modele zwierzęce, możemy zbadać ogólny wpływ stresu na organizm zwierząt. Na szczęście, jak z wieloma chorobami, ze stresem można dobrze sobie radzić, stosując szereg technik. Podczas wykładu opowiem, czym jest stres, jakie znamy jego rodzaje, jak można badać go u zwierząt i ludzi, oraz jakie można stosować metody radzenia sobie ze stresem.
|
Nauki biologiczne |
|
| Spotkanie festiwalowe | Jak sterować mózgiem, by zmieniać zachowanie |
W ostatnich dekadach wiedza o tym, jak aktywność centralnego układu nerwowego wpływa na zachowanie i emocje rozwinęła się niezwykle dynamicznie. Tym samym dała asumpt do wkroczenia na przełomową ścieżkę eksperymentów nad precyzyjną kontrolą relacji mózg-zachowanie. Mózg jest organem zawierającym około 80 miliardów neuronów, zwanych neuronami. Pojedynczy neuron może być połączony, a tym samym być w stanie komunikować się, z nawet 10 tysiącami innych neuronów, rozsianych w różnych strukturach mózgu. Skupiska połączonych w ten sposób funkcjonalnie komórek nerwowych nazywamy obwodami neuronalnymi. Dziś wiemy już, że to właśnie konkretne obwody neuronalne, bardziej niż pojedyncze struktury mózgu, zaangażowane są w generowanie i kontrolę konkretnych zachowań czy emocji. Możemy więc na przykład mówić o obwodach neuronalnych zaangażowanych w odczuwanie głodu czy zachowania społeczne. Odkrycia te, w połączeniu z nowoczesnymi metodami, dzięki którym możemy w niezwykle precyzyjny sposób mierzyć, ale także zmieniać aktywność mózgu, pozwalają naukowcom wpływać na zachowanie i emocje, w niektórych przypadkach nawet w czasie rzeczywistym. Podczas wykładu opowiemy o tym, jak dzięki metodom inżynierii genetycznej, z wykorzystaniem światła czy sztucznie stworzonych związków chemicznych, sterujemy działaniem mózgu, a w efekcie zachowaniem. Odpowiemy także na pytania takie jak: Czy da się zakodować sztuczne wspomnienia? W jaki sposób „przebudować” wadliwie działające obwody neuronalne? Czy można wywołać konsumpcję pokarmu „na zawołanie”? Poruszymy także temat potencjalnego zastosowania omawianych odkryć w terapii zaburzeń neurorozwojowych, neuropsychiatrycznych czy uzależnień. Tym samym wykład zabierze słuchacza w świat najświeższych odkryć w badaniach nad relacją mózg – zachowani |
Nauki biologiczne |
|