Spotkania weekendowe

Typ Tytuł Opis Dziedzinasortuj malejąco Termin
Spotkanie festiwalowe ODWOŁANA - Średniowieczna „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” i jej późniejsze adaptacje

„Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, najwybitniejszy polski tekst pochodzący z XV wieku, ujmuje śmierć jako fenomen bliski, w niektórych miejscach dialogu, zdawałoby się, pozbawiony grozy, a nawet obojętny. Tekst przyjmuje istnienie normy wyrażającej bliskość i dobre zaznajomienie się ze śmiercią. Największą szkodę, w konsekwencji utratę życia wiecznego, mogła przynieść chrześcijaninowi nagła śmierć. Człowiek nie powinien jednak pozbawiać się bezcennego daru – „dobrej śmierci”.

W wyniku przemian w cywilizacji europejskiej od XVIII stulecia zaznaczył się dystans w stosunku do tak rozumianej zażyłości ze śmiercią – do stworzonego przez Philippe'a Arièsa konstruktu „śmierci oswojonej”. Samo „oswojenie” przednowoczesnej śmierci wyrażało się w obcej nam postawie obojętności wobec miejsca pochówków czy ceremonii. (Cmentarze do XVIII wieku lokowano w środku ośrodków miejskich, w pewnym sensie martwi i żywi współegzystowali obok siebie, co musiało obniżać niepokój wpisywany w przesłanie memento mori). Autor Rozmowy najwyraźniej ma tego świadomość, intensyfikując w jego własnej perspektywie dramatyczny kontakt ze Śmiercią, przezwyciężając konsekwencje Arièsowskiego „oswojenia” śmierci – z jej grozą należy się zmierzyć. Autor operuje kulturowymi wyobrażeniami na temat umierającego ciała, odnosi się do pewnych społecznych praktyk i sytuacji, związanych z umieraniem.

Śmierć jest najpewniejszym wydarzeniem w życiu każdego człowieka, choć godzina jej przyjścia będzie dlań najmniej spodziewana i znana. Postawa człowieka w chwili śmierci – przesłanie to w nieskończoność podkreślały późnośredniowieczne artes moriendi – nadaje ostateczny sens życiu człowieka, stanowi jego podsumowanie i zamknięcie.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 10:00
Spotkanie festiwalowe Władysław Łokietek - Odnowiciel Królestwa  we współczesnej literaturze pięknej

W 2020 r. przypada 700-lecie koronacji Władysława Łokietka, który w dziele zjednoczenia państwa polskiego odegrał doniosłą rolę. Władca ten, określany w historiografii jako „Odnowiciel Królestwa Polskiego”, cieszy się do dzisiaj w społeczeństwie polskim powszechnym i zasłużonym uznaniem. Dlatego z tej okazji Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie przygotowało wystawę archiwalną pt: WŁADYSŁAW ŁOKIETEK „INSTAURATOR REGNI POLONIAE”, której  celem jest przybliżenie postaci jednego z najwybitniejszych władców Polski. Ekspozycja prezentuje w układzie chronologicznym oryginalne dokumenty i pieczęcie z XIII i XIV w. z zasobu AGAD, ze szczególnym uwzględnieniem okresu panowania Władysława Łokietka. Oprócz dokumentów i zabytków sfragistycznych znajdują się na wystawie tablice genealogiczne oraz wybrane fragmenty z kronik i roczników. Przygotowana wystawa prezentuje postać  Władysława Łokietka i jego najbliższej rodziny  na tle ważnych wydarzeń politycznych, ekonomicznych i społecznych w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej w XIII –XIV w. Organizatorzy wystawy pragną  nie tylko upamiętnić 700-lecie koronacji Władysława Łokietka, lecz również pobudzić społeczeństwo do większego zainteresowania dziejami naszej ojczyzny w okresie panowania ostatnich Piastów. 

W tym roku, w związku z ograniczeniami związanymi z epidemią, spotkania odbywać się będą jedynie on-line. Poszczególne prezentacje będą udostępniane na stronie internetowej Archiwum Głównego Akt Dawnych w najbliższą sobotę, 26 wrześnie 2020, od godz. 18.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 18:00
Spotkanie festiwalowe Kiedy nie znaczy tak – mylące pozory w tłumaczeniu z angielskiego na polski

Czy zdarza się, że good morning można przetłumaczyć na polski jako do widzenia? Czy słowo good zawsze znaczy to samo co dobry i czy second floor to na pewno drugie piętro? Celem proponowanych przez nas warsztatów tłumaczeniowych jest zaprezentowanie przypadków, w których zastosowanie najbardziej oczywistego „ekwiwalentu” może okazać się złym pomysłem, a otrzymane zdanie, nawet jeśli dobrze brzmi, może mieć zupełnie inne znaczenie. Przyjrzymy się również sytuacjom, w których trudno zdecydować co oznacza zawarte w tekście słowo, mimo że bez kontekstu jego znaczenie wydaje się nie budzić wątpliwości. Zajęcia kładą nacisk na fakt, że, po pierwsze, słowa rzadko są jednoznaczne; po drugie, ich sens zawsze zależy od kontekstu, w którego rozszyfrowaniu nie zawsze pomagają słowa towarzyszące; po trzecie, od dwóch różnych języków nigdy nie należy oczekiwać, że będą do siebie podobne; a po czwarte, słowniki tylko czasem są w stanie pomóc tłumaczowi w znalezieniu ostatecznego rozwiązania. Uczestnicy warsztatów będą tłumaczyć krótkie fragmenty tekstów z języka angielskiego na polski, po czym wspólnie omówimy napotkane problemy oraz porównamy propozycje wersji polskich. Przewidujemy pracę indywidualną, w parach i grupach, w zależności od preferencji uczestników.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-19 11:30
Spotkanie festiwalowe Różnorodność społeczna a dostęp do opieki zdrowotnej

Równe traktowanie osób należących do różnych grup społecznych i kulturowych ma szczególne znaczenie w przestrzeni opieki zdrowotnej. Choć prawo gwarantuje równość, kobiety, przedstawiciele i przedstawicielki mniejszości seksualnych, religijnych i kulturowych, migranci i migrantki doświadczały i nadal doświadczają dyskryminacji w kontaktach z instytucjami opieki zdrowotnej.

Zjawisko ograniczania praw społecznych w zakresie opieki zdrowotnej omówi dr Mariusz Baranowski (WS UAM), który wygłosi wykład pt.  „Redefinicja pojęcia niepełnosprawności w «warunkowych» państwach dobrobytu: podejście welfare scarcity. Po wykładzie odbędzie się panel dyskusyjny z udziałem badaczy i badaczek zagadnienia dostępu do opieki zdrowotnej w Europie.

Kontakt: katarzyna.bielinska@uw.edu.pl, anna.chowaniec90@gmail.com.

Biorąc udział w spotkaniu pt.: „Różnorodność społeczna a dostęp do opieki zdrowotnej” wyrażają Państwo zgodę na przetwarzanie Państwa danych przez Uniwersytet Warszawski. Szczegółowa informacja nt. przetwarzania danych zostanie przekazana uczestnikom na początku spotkania.

Wydarzenie jest organizowane w ramach Projektu HcPubS: Opieka zdrowotna jako przestrzeń publiczna: Integracja i różnorodność społeczna w kontekście dostępu do opieki zdrowotnej w Europie finansowanego  przez Narodowe Centrum Nauki (Polska, nr projektu 2018/28/Z/HS1/00554), Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych (Niemcy), Ministerstwo Nauki i Edukacji Republiki Chorwacji/Chorwacką Akademię Nauk i Sztuk  (Chorwacja) i Słoweńskie Ministerstwo Nauki i Sportu (Słowenia) ze środków HERA – Humanities in the European Research Area (http://heranet.info) Public Spaces i Komisji Europejskiej w ramach programu finansowania badań naukowych i innowacji Unii Europejskiej „Horyzont 2020”, umowa nr 769478.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 17:00
Spotkanie festiwalowe Pojedynek w XIX wieku – przestępstwo, rytuał, paradoks

Pojedynek w XIX wieku to „teatr, w którym krew była prawdziwa”.
Korzystając z rozmaitych źródeł z epoki (wspomnienia, anegdoty, kodeksy pojedynkowe, literatura piękna i jej ekranizacje, grafiki itp.) zestawionych ze współczesnymi wyobrażeniami popularnych powieści i seriali nurtu „retro”, zobaczymy dzisiejsze najczęściej zafałszowane i uproszczone wyobrażenie o tym specyficznym zjawisku. To zachowanie – akceptowane społecznie, choć równocześnie karane przez prawo – miało charakter ściśle zrytualizowanej formy, obwarowanej szczegółowymi przepisami i szczególny sens, ściśle związany z pojęciem honoru (zob. interpretacje Johana Huizingi i Jurija Łotmana).

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 15:00
Spotkanie festiwalowe Zróbmy sobie miecz; o dawnej metalurgii orientalnej słów kilka

Żelazo od niepamiętnych czasów stanowiło „metal bogów”. Pierwsze jego fragmenty znane człowiekowi pochodziły ze spadających z nieba meteorytów, które przekuwano, tworząc ozdoby i broń nie tylko godne królów, ale i roztaczające aurę przedmiotów „z innego świata”. Nawet kiedy ludzie nauczyli się wytwarzać żelazo z rudy, zachowało ono swe magiczne znaczenie, przy jego wytwarzaniu trzeba było przecież posłużyć się wszystkimi żywiołami.

Jeszcze w starożytności odkryto sposób na zapanowanie nad procesem krystalizacji stali. Pozwoliło to na oczyszczenie jej z resztek żużla oraz produkcję wysokowęglowej stali tyglowej – jednego z najdoskonalszych, najbardziej wytrzymałych i najpiękniejszych materiałów, jakie wytworzył człowiek. Metal ten był tak niezwykły, że wpłynął na wykształcenie całkowicie odrębnych technik produkcyjnych. Zadecydował też o różnicach pomiędzy metalurgią „świata islamskiego” a europejską.

Wysiłki hutników i kowali oraz osiągnięcia ich rzemiosła umożliwiły rozwój ludzkiej cywilizacji, najlepsze i najpiękniejsze tych osiągnięć przykłady znajdujemy jednak w narzędziach służących wojnie i zniszczeniu. W luksusowych głowniach dawnych mieczy, ich kształcie, ciężarze, w zdobiących je wzorach skupia się cała wiedza i wysiłek ich twórców. Znajdujemy w nich nie tylko wszelkie informacje na temat sposobu ich produkcji, fascynują nas, gdyż dostrzegamy w nich przebłysk ludzkiego geniuszu.

Niniejsza prezentacja pozwoli na praktyczne zapoznanie się z metodami powstawania tych najpiękniejszych i najgroźniejszych wytworów ludzkich rąk. Objaśni techniki doboru stali do różnych zastosowań, metody ich obróbki, techniki tworzenia wzorzystych głowni zgrzewanych, a wreszcie powstawania słynnych „głowni damasceńskich”.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 14:30
Spotkanie festiwalowe Czy patriotyzm jest prawicowy? Korelaty przywiązania emocjonalnego do własnego kraju

Żyjąc w zbiorowościach, jednostki wytwarzają mechanizmy identyfikacji z nimi. Również same państwa są zainteresowane wzmacnianiem tego poczucia przynależności, dzięki któremu łatwiej zarządzać grupą. Prezentacja przedstawi uwarunkowania przywiązania emocjonalnego do własnego kraju wśród Polaków i mieszkańców innych państw europejskich. W jaki sposób postawy patriotyczne są powiązane z deklaracjami prawicowości/ lewicowości, religijności i poparcia dla Unii Europejskiej? Wystąpienie opiera się na danych z najnowszej (2018) edycji Europejskiego Sondażu Społecznego.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe Wkład Żydów w kulturę średniowiecznej Hiszpanii

Jeszcze za czasów Cesarstwa Rzymskiego Żydzi osiedlali się w Hiszpanii. Legenda sefardyjskich wyznawców wiary Mojżeszowej głosi, że przybyli na Półwysep Iberyjski po zburzeniu Pierwszej Świątyni Salomona. Współtworzą oni hiszpańską tożsamość narodową. W każdym okresie historii Hiszpanii, od starożytności do wypędzenia w 1492 roku, piastowali oni wysokie stanowiska, a na dworach królewskich i magnackich spotykamy poetów, lekarzy, astronomów, astrologów, tłumaczy, finansistów i handlowców, zarówno pod rządami Wizygotów, jaki  muzułmanów z Półwyspu Arabskiego, Bereberów czy chrześcijan. Żydzi obecni są w administracji państwowej, jako np. poborcy podatkowi, a także w instytucjach kultury, takich jak szkoły tłumaczy (zobacz: Kordoba, Toledo). Nie sposób wyobrazić sobie filozofii Hiszpanii bez Majmonidesa, poezji bez Ibn Gabirola, mistyki bez Mosze z Leonu i innych. Kiedy myślimy o hiszpańskiej urbanistyce, staje nam przed oczyma dzielnica żydowska w Kordobie i synagogi z Toledo. Nawet oliwa z oliwek, cecha rozpoznawcza śródziemnomorskiej kuchni, zadomowiła się w niej pod wpływem Żydów, którzy ze względów religijnych nie używali smalcu. Marcepan, z  którego słynie Toledo, był świątecznym deserem przygotowywanym na Paschę i Purim. Tak też poznając Hiszpanię, poznajemy kulturę żydowską, której apogeum przypada na średniowiecze.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 12:00
Spotkanie festiwalowe Afrykańska symbolika kształtów, wzorów i kolorów, czyli komunikacja dla wtajemniczonych

 Zanim wymyślono telefony komórkowe, zakochani młodzi Zulusi pisali do siebie miłosne listy… z koralików. Układ, jaki tworzyły koraliki na bransoletce lub naszyjniku,  symbolizował tajny przekaz dla ukochanej. Kodowanie wiadomości odbywało się także przez starannie dobrany kolor. W Kenii kobiety wysyłały swoją wiadomość za pomocą tkanin, którymi się przewiązywały. Jeśli zamarzy ci się dywan prosto z Maroka, przyjrzyj się rytmicznym wzorom wszytym w wełniany ścieg. Zapisane zostały na nim historie osób, które go wykonały. Będąc w Ghanie na pewno skusisz się na jakąś pamiątkę. Pamiętaj, że nawet  mały drewniany breloczek kupiony na lotnisku zawiera w sobie przekaz zakodowany w  symbolice motywów Adinkra  - słynnego królestwa Aszanti. Niezależnie gdzie będziesz, na zachodzie, wschodzie, północy czy południu kontynentu afrykańskiego, robiąc zdjęcie, masz szanse natknąć się na zakodowane wiadomości w konkretnych kształtach, układzie kolorów i wymownych wzorów. Przyjdź, popatrz, posłuchaj, odkryj i porozmawiajmy w wizualnym języku, który porusza wyobraźnię.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe Najdawniejsza przeszłość zachowana w torfowiskach, bagnach i jeziorach: świat i Polska

Rzecz dotyczy archeologii, ale tej specyficznej związanej ze środowiskim. Zabytki, całe duże obiekty, a także pozostałości ludzkich ciał są skarbnicą wiedzy o pradziejowych pokoleniach.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 12:30
Spotkanie festiwalowe Czy średniowieczni święci lubili zwierzęta? O irlandzkich mnichach i ich pupilach

Często żyjemy w przeświadczeniu, że współczucie dla zwierząt to wynalazek naszych czasów, a średniowiecze było epoką tak okrutną, że nie było w niej miejsca na cieplejsze uczucia względem innych stworzeń. Wystarczy jednak przeczytać kilka żywotów irlandzkich świętych żyjących w okresie wczesnego średniowiecza (V-X wiek), aby znaleźć liczne przykłady niezwykle serdecznych relacji między zwierzętami a świętymi. Płaczące konie, przywracane do życia krowy, psotne lisy, zaprzyjaźnione muchy, a nawet zwierzęta pełniące rolę mnichów – cała ta menażeria zasiedla irlandzkie hagiografie i miejscowe legendy opowiadające o średniowiecznych świętych.

W ilustrowanej slajdami części wykładowej uczestnicy zapoznają się ze szczególnie interesującymi przykładami przyjaźni między zwierzętami a ludźmi. Następnie wspólnie zastanowimy się, co takie opowieści mówią nam o ludziach żyjących w średniowieczu. Czy w ogóle możemy je uznać za wiarygodne źródło?

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-19 12:00
Spotkanie festiwalowe Wyjątki i nieregularności w angielskiej gramatyce

Czego nie znosisz w nauce języka angielskiego? Tabelki czasowników nieregularnych?

Nieregularnej liczby mnogiej? Nieregularnej wymowy? Nieregularnych nieregularności?

A jeżeli to nie są przypadki? A jeżeli wszystkie te nieregularności są wynikiem naturalnych zmian zachodzących w języku i wszystkie da się prosto wyjaśnić?

Lekcja festiwalowa w przystępny sposób pokaże, że dziwadła typu ​foot-feet​, go-went-gone ​czy ​wolf-wolves nie pojawiły się znikąd, lecz są pozostałościami po regułach, których już nie używamy we współczesnym języku angielskim. Cofniemy się o 1000 lat do czasów króla Alfreda, dzięki czemu poznamy kilka staroangielskich zasad, które sprawią, że współczesne „nieregularne” formy wreszcie nabiorą sensu.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-19 15:00
Spotkanie festiwalowe „Fala uniesień, powódź uczuć”. Dlaczego we współczesnej sztuce „leje się wodę”?

W centrum spotkania będą role i znaczenia, jakich nabiera woda we współczesnej sztuce. Już Leonardo da Vinci fascynował się strukturą i zastosowaniem wody. Współcześnie woda jako tworzywo jest wykorzystywana w pracach Jeffa Koonsa czy Yayoi Kusamy – najdroższych artystów współczesnych.

W trakcie spotkania zaprezentowane zostaną polskie i zagraniczne projekty artystyczne, w których woda staje się narzędziem wyrażania emocji. Pokazane zostaną zarówno koncepty wirtualne, jak i te realizowane w przestrzeni miejskiej oraz w naturze. Między innymi pojawią się: 1. Antony Gromley i jego rzeźba „Another Place” zainstalowana na plaży w Crosby (2007), projekt „Sinking world” fotografa Andreas Franke i jego galeria pod wodą (2010), „Tężnia Sztuki” tworzona przez Roberta Kuśmirowskiego (2016), projekt amerykańskiej fotografki Rose-Lynn Fisher „Topografia łez” (2017).

Wspólnie spróbujemy ustalić, po co współcześni artyści sięgają po wodę jako narzędzie wyrażania emocji. Zastanowimy się też, ile jest prawdy w tym, że jesteśmy „ciałami wody” oraz przekonamy się, czy we współczesnej kulturze – jak  przekonuje artystka Ewa Partum – „new horizon is a wave”/„nowy horyzont jest falą”?

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe ODWOŁANA - Labirynt filozoficzny

Dowiedz się, czym jest filozofia i jak zadać pytanie, by uzyskać filozoficzną odpowiedź. Zmierz się z największymi filozofami, sprawdź, czy istnieją pytania, o których nie śniło się filozofom. („Filozofowie i historycy filozofii z IFIS PAN wcielają się w postacie wybitnych filozofów: Platona, Heideggera, Arystotelesa, Derridę i innych i odpowiadają na wszelkie pytania. Żeby się z nimi spotkać i porozmawiać, wystarczy wiedzieć, że nic się nie wie...")

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 12:00
Spotkanie festiwalowe Strzelono jej w tył głowy tutaj w Katyniu. Opowieść o jedynej kobiecie- ofierze zbrodni katyńskiej

Z przemówienia Donalda Tuska wygłoszonego 7 kwietnia 2010 r. w Katyniu: "Janina Lewandowska, dziewczyna utalentowana, skończyła konserwatorium muzycne, skończyła szkołę pilotażu, była świetną narciarką, świetnie jeżdziła konno.Jako pierwsza Europejka skoczyła spadochronem z ponad 5 km wysokości. Córka gen, Józefa Dowbora Muśnickiego, naszego narodowego bohatera. Kiedy wybuchła wojna wstąpiła do wojska. Miały się wówczas odbyć mistrzostwa szybowcowe w Warszawie. Bardzo chciała wygrać, ale wojna zniszczyła nie tylko to ludzkie marzenie. 22 kwietnia miała obchodzić urodziny. Strzelono jej w tył głowy właśnie tutaj, w Katyniu ".

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-26 11:30
Spotkanie festiwalowe „Opowiem Wam tę baśń od nowa” – czarne charaktery z bajek na przykładzie filmu „Czarownica"

Królewna Śnieżka, Śpiąca Królewna, Kopciuszek – w każdej z tych klasycznych bajek oprócz tytułowej bohaterki pamiętamy postać, która stała na jej drodze do szczęścia – czarny charakter. Jednak w najnowszych filmowych adaptacjach bajek antybohaterowie doczekali się odkupienia (poniekąd). Reinterpretacja bajek to nie nowy trend w popkulturze. Badacze baśni i folkloru już od kilku dekad obserwują, w jaki sposób twórcy i odbiorcy wchodzą w interakcje z bajkami, jak się one zmieniają albo w jaki sposób opierają się upływowi czasu. Podczas tej dyskusji skupimy się nad zjawiskiem zmieniających się motywacji działań czarnych charakterów, bazując przede wszystkim na filmie „Czarownica” (Disney, 2014) i drugiej części tego filmu.

Nauki humanistyczne
  • sob., 2020-09-19 11:00
Spotkanie festiwalowe Punkty przegięcia i życie

Celem wykładu jest pokazanie, jak ważne jest to, że w pewnych krzywych opisujących funkcjonowanie organizmów żywych pojawiają się punkty przegięcia. Opisana zostanie sytuacja, gdy się nie pojawiają i gdy się pojawiają, i wskazana zostanie waga tego dla istnienia życia. Wiele było bon motów określających, czym jest życie. Moja propozycja to ,,życie to punkty przegięcia lub ich brak, w zależności od sytuacji''.

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-19 12:30
Spotkanie festiwalowe Co i jak testują (matematyczni) statystycy?

O matematyce często mówi się (między innymi) jako o języku nauk przyrodniczych. W tym kontekście jako język nauk opartych na eksperymencie należy wyróżnić statystykę matematyczną. Podczas wykładu chciałbym odrobinę przybliżyć ów język, ze szczególnym akcentem na tzw. testowanie hipotez statystycznych. Jest to metodologia stosowana w bardzo szerokim wachlarzu sytuacji – od próby odkrycia nowej cząstki elementarnej, przez ocenę skuteczności nowo wprowadzonego leku, aż po badania mające rozstrzygnąć, która płeć lepiej sobie radzi z parkowaniem samochodu. Mam zamiar zwrócić uwagę na kilka subtelności tego języka, przestrzegając przed pewnymi błędami interpretacyjnymi. Na poziomie istotności 0,01% odrzucam hipotezę badawczą, zgodnie z którą szansa na wyniesienie czegoś wartościowego z tego wykładu jest mniejsza od 99% – w szczególności dowiecie się na nim, co tak właściwie oznacza to pokrętne zdanie. Serdecznie zapraszam!

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-19 10:30
Spotkanie festiwalowe Od nieskończenie wielu liczb do nieskończenie wielu światów. O nierozstrzygalności w teorii zbiorów

Wbrew temu, czego niektórzy uczniowie mogą "dowiedzieć się" z lekcji matematyki szkolnej, nieskończoności jak najbardziej można ze sobą porównywać. Służy do tego pojęcie równoliczności. Wiadomo np., że zbiór liczb rzeczywistych R nie jest równoliczny ze zbiorem liczb naturalnych N -  tych drugich jest "mniej". Gdy w 1900 roku David Hilbert ogłaszał listę swoich słynnych problemów otwartych, pierwsze miejsce zajmowało na niej pytanie, czy istnieje jakikolwiek "rozmiar" nieskończoności pośredni między rozmiarem N a R. Teza, że odpowiedź na to pytanie jest negatywna nazywana jest Hipotezą Continuum (CH). Próby rozwiązania tego problemu doprowadziły do bujnego rozwoju teorii zbiorów, a ścisła odpowiedź do dziś jest źródłem sporów o pojęcie nieskończoności, prawdy i uniwersum matematycznych obiektów. Kurt Goedel udowodnił w 1938 r., że o ile powszechnie przyjęte aksjomaty matematyki nie prowadzą do sprzeczności, to posługując się wyłącznie nimi, nie da się udowodnić, że CH jest fałszywa. W 1963 r. Paul Cohen wykazał, że korzystając z powszechnie przyjętych aksjomatów matematyki (o ile są niesprzeczne), nie da się także wykazać, że CH jest prawdziwa. Obydwa wyniki wymagały wynalezienia zaawansowanych pojęć teorii mnogości, z których matematycy korzystają do dziś - chodzi o tzw. uniwersum konstruowalne oraz metodę forcingu. Znalazły one liczne zastosowania w badaniach nad podstawami matematyki, pozwalając m.in. na konstruowanie bardzo różnych i nawzajem niewspółmiernych "wszechświatów matematycznych", w których obowiązują z pozoru sprzeczne "prawa" matematyki. W czasie spotkania spróbujemy przybliżyć podstawy metod konstrukcji takich różnych matematycznych "światów", zwracając uwagę na to, do jakich debat w logice i filozofii matematyki doprowadziła np. metoda forcingu.

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-26 13:00
Spotkanie festiwalowe Twierdzenie o pełności, czyli dlaczego każdy niesprzeczny system aksjomatów ma model

W matematyce używamy metody aksjomatycznej, to znaczy przyjmujemy pewne założenia wyjściowe, zwane aksjomatami, i zgodnie z pewnymi przyjętymi regułami rozumowania wyprowadzamy z nich wnioski. Dlatego fundamentalne jest zagadnienie, jakie tezy matematyczne wynikają z jakich aksjomatów. Szczególnym przypadkiem tego zagadnienia było na przykład rozważane przez wiele wieków pytanie, czy tak zwany piąty postulat Euklidesa wynika z pozostałych aksjomatów jego geometrii. Ostatecznie okazało się, że nie, co doprowadziło do powstania geometrii nieeuklidesowych.

Jak uzasadnić, że jakieś twierdzenie T wynika z danego zbioru aksjomatów A? Co do zasady jest to proste: można po prostu udowodnić T, przyjmując A jako założenia. Jak natomiast pokazać, że T nie wynika z A? Zwykle robi się to, konstruując strukturę matematyczną spełniającą wszystkie aksjomaty A – coś takiego nazywamy modelem dla A – w której twierdzenie T nie jest prawdziwe. To prowadzi do pytania, czy możliwa byłaby niepokojąca sytuacja pośrednia, w której ani nie da się udowodnić T za pomocą A, ani nie da się zbudować modelu dla A, w którym T nie zachodzi.

Otóż jeśli dobrze zdefiniujemy pojęcie aksjomatu i reguły rozumowania, to taka sytuacja jest niemożliwa. Mówi o tym tak zwane twierdzenie o pełności: każdy system aksjomatów, za którego pomocą nie da się udowodnić sprzeczności, ma model. Łatwo z tego wynika, że jeśli z A nie da się udowodnić T, to istnieje model dla A, który zarazem nie jest modelem dla T. Na wykładzie spróbujemy wyjaśnić znaczenie twierdzenia o pełności i opowiedzieć o tym, jak się go dowodzi.

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe Jak i po co modelować pandemię COVID-19?

Postaram się odpowiedzieć na następujące pytania: jak informatycy i matematycy mogą pomóc epidemiologom w trudnej sytuacji pandemii? czym jest matematyczny model epidemii? czy modelowanie pozwala przewidzieć to, co się wydarzy w przyszłości? dlaczego dla dynamiki epidemii bardzo ważna jest strategia testowania? jak możemy wpływać na rozprzestrzenianie się choroby, ograniczając współczynnik reprodukcji wirusa?

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-19 13:30
Spotkanie festiwalowe Testy grupowe

Wyobraźmy sobie, że chcemy testować grupę ludzi pod kątem występowania jakiejś choroby, np. wirusa. Idea testów grupowych polega na prostej obserwacji, że możemy mieszać próbki pobrane od kilku osób i poddać mieszankę pojedynczemu testowi. Powstaje pytanie: jak dużo takich testów trzeba wykonać, by ustalić zbiór wszystkich zakażonych osób? Omówię różne podejścia do tego problemu.

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-19 11:30
Spotkanie festiwalowe Arytmetyka Tarskiego

Alfred Tarski udowodnił, w latach dwudziestych XX wieku, że istnieje algorytm, który odpowiada na wszystkie pytania dotyczące liczb rzeczywistych, jakie da się wyrazić za pomocą mnożenia, dodawania i kwantyfikatorów. Przykładem takiego pytania jest: czy istnieje wielomian kwadratowy, który ma 3 miejsca zerowe? Odpowiedź (w tym przypadku przeczącą) na to i inne pytania dostaniemy automatycznie po uruchomieniu algorytmu Tarskiego. W swoim wystąpieniu chciałbym algorytm ten opisać.

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-26 12:00
Spotkanie festiwalowe Nieskończoność nieskończoności

Wiadomo, że jeśli w hotelu każde miejsce jest zajęte, to nie da się przyjąć nowego gościa. Okazuje się jednak, że nie jest to prawda, jeśli ten hotel jest nieskończony. Ma to związek z pojęciem równoliczności zbiorów, które będziemy rozważać.

Zastanowimy się w szczególności, czy wszystkie nieskończone zbiory są równoliczne. A może niektóre są większe od innych? Szczególną uwagę zwrócimy na zbiory liczbowe — czy liczb naturalnych jest ,,tyle samo'' co wymiernych lub rzeczywistych?

Sformułujemy problem słynnej hipotezy continuum, a na koniec zobaczymy nieskończenie wiele nieskończoności.

Nauki matematyczne
  • sob., 2020-09-26 10:00
Spotkanie festiwalowe Smog. Jak zanieczyszczenie powietrza wpływa na nasze zdrowie

Smog jest zjawiskiem powstającym w wyniku przedostawania się do atmosfery szkodliwych związków chemicznych w postaci gazów oraz cząstek stałych, czyli pyłów zawieszonych w powietrzu w postaci aerozolu. Pyły zawieszone są mieszaniną cząstek sadzy, popiołu, metali ciężkich i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Do najbardziej szkodliwych gazowych zanieczyszczeń powietrza należą dwutlenek azotu, tlenki siarki, węgla i ozon. Głównym źródłem smogu są procesy spalania w gospodarstwach domowych oparte na przestarzałych instalacjach grzewczych, kiepskiej jakości paliwach oraz spalaniu odpadów komunalnych. Rodzaje pyłów zawieszonych obecnych w smogu  klasyfikuje się ze względu na ich wielkość; cząstki o średnicy do 10 μm tworzą pył PM 10, natomiast cząsteczki o średnicy do  2,5 μm  pył PM 2,5.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opisała ten ostatni jako najbardziej szkodliwy dla zdrowia człowieka w grupie zanieczyszczeń atmosferycznych. Jego szkodliwość, zwłaszcza ultra drobnych cząstek, wynika z faktu, że cząsteczki te są na tyle małe, że mogą przenikać przez pęcherzyki płucne do krwiobiegu i docierać do innych organów wywołując stan zapalny oraz stres oksydacyjny. Smog nasila oraz wywołuje choroby układu oddechowego takie jak: astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc oraz rak. Jednakże to choroby układu krążenia, będące następstwem zanieczyszczonego powietrza, WHO uznała za jedną z wiodących przyczyn globalnej zachorowalności, inwalidztwa i śmiertelności. Najczęstszymi chorobami układu krążenia spowodowanymi wdychaniem cząstek PM 2,5 są: udary, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie, miażdżyca, niewydolność serca. 

Nauki medyczne
  • sob., 2020-09-19 10:00
Spotkanie festiwalowe To straszne GMO

Wykład porusza zagadnienie modyfikacji genetycznych przeprowadzanych na roślinach i zwierzętach, opisuje techniki oraz skutki modyfikacji, przedstawia różnicę miedzy GMO i organizmami transgenicznymi oraz omawia korzyści i zagrożenia związane z GMO.

Nauki medyczne
  • sob., 2020-09-19 11:00
Spotkanie festiwalowe Hemodializa: na co, po co, jak to działa?

W 1945 r Willem (Pim) Kolff, holenderski lekarz i jeden z pionierów zastosowania sztucznych organów w medycynie, przeprowadził pierwszy zakończony powodzeniem cykl zabiegów u osoby chorej na przewlekłe chroniczne zapalenie nerek przy pomocy zbudowanego przez siebie urządzenia opartego na pomyśle kontaktu krwi chorego przez błonę celofanową z fizjologicznym płynem z zastosowaniem urządzeń do toczenia krwi; proces ten nazwano hemodializą, a urządzenie sztuczną nerką. Dzisiaj miliony ludzi na świecie żyje, a często także kontynuuje pracę, dzięki powszechnemu zastosowaniu tego rodzaju urządzeń. Trwają prace badawcze nad zbudowaniem przenośnych  lub wszczepialnych sztucznych nerek. Nie jest to proces doskonały i daleko mu do fizjologicznej roli nerek.

Nerki są bowiem jednymi z najbardziej skomplikowanych organów odpowiedzialnych w organizmie ludzi i zwierząt nie tylko za filtracje krwi (ca 150 l dziennie u człowieka !), ale też za wiele innych kluczonych procesów fizyko-chemicznych nazywanych homeostazą ustroju. Nasz wykład poświęcony będzie przybliżeniu słuchaczom tematyki chorób nerek wymagających procesów hemodializy, samemu przebiegowi tej procedury medycznej, a także omówieniu podstawowych procesów fizycznych wykorzystywanych w tym urządzeniu.

Nauki medyczne
  • sob., 2020-09-19 11:00
Spotkanie festiwalowe Nauka otwiera drzwi – wizyta w obserwatorium w Świdrze

Zapraszamy na zajęcia w Obserwatorium Geofizycznym w Świdrze. W czasie tego spotkania uczestnicy będą mogli wziąć udział w różnych formach zajęć. W jednym z budynków w Obserwatorium w Świdrze, w tzw. domku modrzewiowym, przygotowano wystawę polarną, na której prezentowane są zarówno przyrządy pomiarowe stosowane do badań Arktyki, jak i sprzęt codziennego użytku niezbędny polarnikom do tego, aby przetrwać trudne warunki klimatu polarnego. Zwiedzaniu wystawy będą towarzyszyć fascynujące opowieści
o życiu i pracy w Polskiej Stacji Polarnej Hornsund na Spitsbergenie. Dodatkowo proponujemy zwiedzanie minimuzeum geofizycznych urządzeń pomiarowych. Przedstawimy historię wybranych badań geofizycznych, w szczególności powstania pierwszego na ziemiach polskich obserwatorium magnetycznego w Świdrze, wyjaśnimy potrzeby prowadzenia ciągłych obserwacji i pomiarów na całym globie. Zaprezentujemy wybraną aparaturę pomiarową stosowaną do pomiarów pól magnetycznych i elektrycznych Ziemi, parametrów
meteorologicznych i zanieczyszczeń powietrza. Podczas wydarzenia zorganizujemy stoisko polarne, gdzie będzie można przenieść się wirtualnie na Spitsbergen, popływać pontonem, czy zajrzeć do lodowej jaskini – a to wszystko dzięki nowoczesnym technologiom i goglom VR.

Najmłodsi będą mogli układać puzzle polarne na czas i wziąć udział w grze terenowej. Starszych zaprosimy do udziału w quizach online. Na uczestników gier i quizów czekają nagrody (oczywiście polarne!). 

Nauki o Ziemi
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe Planet Earth and Climate Change

The awareness of global climate change is currently a key topic of discussion among different sectors of society including Earth sciences, economic sciences, politics, and of course, among the population in general. The increase in the average atmospheric temperature by about 0.7 °C over the last 130 years is an accepted value. A shift to warmer temperatures has evidently been taking place which actually began with industrialization.

The situation to date testifies that for the realization of mitigation and adaptation strategies a comprehensive understanding of the complex system Earth is essential. Quantitative forecasts, for example, on climate evolution are only possible when comprehensive modelling of the interactions between the atmosphere and the oceans, the ice masses, the Earth’s interior, the Earth’s surface including the hydrosphere and biosphere has taken place. This task requires an intensive liaison between all sub-disciplines of the geosciences, biodiversity research, meteorology, climate research, and technical sciences. In order to cover socioeconomic aspects, for example, it is necessary to incorporate social and economic sciences. In this area there is still great need for further research.

Politics and science are now faced with the challenge of deducing strategies with which not only the effects of the climate change can be controlled by society but also in which benefits resulting from climate change can be adequately put to use.

Internationally coordinated action to protect our Planet Earth and to preserve our natural resources for current and future generations and in this way to avoid conflicts or even war is urgently necessary.

 

Nauki o Ziemi
  • sob., 2020-09-19 11:00
Spotkanie festiwalowe Populizm penalny - zmiany w prawie karnym jako sposób na przypodobanie się obywatelom

Populizm penalny jest zjawiskiem polegającym na takim kształtowaniu przepisów karnych, w których udział ekspertów jest ograniczony, a przy uchwalaniu przepisów dużą rolę odgrywają emocje, przekonania polityczne, doznania, czy też chwilowa potrzeba. Często ma też miejsce kształtowanie przepisów w ujęciu konieczności, czy swego rodzaju obowiązku celem przypodobania się społeczeństwu wsparte „medialnymi doniesieniami” na temat określonej kategorii przestępstw. W ostatnich latach przejawy te (poza tym że są bardzo niebezpieczne dla obywatela) dostrzegane są na wielu płaszczyznach, wspomnieć można chociażby o tzw. „ustawie o bestiach” pisanej na kolanie i w chwilowej potrzebie bez w zasadzie głębszej refleksji i dyskusji w szerokim gronie naukowców, czy też podwyższaniem odpowiedzialności karnej za przestępstwa związane z wolnością seksualną i obyczajnością, a także wprowadzeniem tzw. „Rejestru Pedofilów”. Najbardziej widoczne i skrajne przejawy populizmu penalnego obserwujemy w obszarze nowelizacyjnym przygotowanym „pod płaszczykiem” walki z pandemią koronawirusa. W związku z nią wprowadzone zostają przepisy które nie mają nic wspólnego z ową pandemią, a dodatkowo wcześniej zostały skierowane przez Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego jako budzące w jego ocenie wątpliwości w ujęciu legislacyjnym. Te same przepisy już wprowadzone tarczami antykryzysowymi - Prezydenta wątpliwości nie budziły (!). Spróbujemy opowiedzieć o tym, gdzie jest granica pomiędzy populizmem penalnym, politycznymi celami, a zwyczajną dobrą legislacją karną.

Nauki prawne
  • ndz., 2020-09-20 12:00
Spotkanie festiwalowe Dlaczego społeczeństwo w Europie starzeje się?

Społeczeństwo w Europie starzeje się, a liczba Europejczyków zmniejsza się. Czy mamy do czynienia z kryzysem demograficznym? Podczas wykładu analizowane będą uwarunkowania społeczne, kulturowe i ekonomiczne procesów demograficznych w Europie, w tym zmiany stylu życia, modelu rodziny, wzorów dzietności, sytuacji gospodarczej, modeli polityki rodzinnej. Jak te procesy zachodzą w państwach europejskich? Czy w Polsce mamy do czynienia z zapaścią demograficzną? Jakie są konsekwencje tych zmian, jakie prognozy?

Nauki społeczne
  • ndz., 2020-09-20 13:00
Spotkanie festiwalowe „Jesteś wart tyle, ile za to zapłacę”: ideologia autonomii artystycznej i wyzysk młodych twórców

Słowa „Jesteś wart tyle, ile za to zapłacę” twórcy słyszą w sytuacjach, gdy podtrzymywanie iluzji niezależności artystycznej jest już niemożliwe. Wówczas silniejsi od artysty aktorzy, tacy jak właściciele galerii czy kolekcjonerzy, odwołują się wprost do posiadanej władzy – symbolicznej i ekonomicznej.

W trakcie wykładu zostanie opowiedziane, w toku jakich procesów ma miejsce selekcja młodych artystów. Postępująca komercjalizacja świata sztuki i wzrost znaczenia tego sektora dla globalnej gospodarki sprawiły, że napięcie między tym, co w twórczości artystycznej autonomiczne a tym, co ekonomiczne, jest coraz wyraźniejsze. Okazuje się, że coraz częściej stawką selekcji we współczesnym polu sztuki jest nie to, czy dzieło jest udane, a to, czy ktoś w ogóle jest w stanie wytworzyć coś, co dziełem sztuki się stanie.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 13:00
Spotkanie festiwalowe Łamanie w kościach, czyli o wpływie pogody na nasze zdrowie i samopoczucie

Każdego dnia komunikatom o pogodzie towarzyszy informacja skierowana do meteoropatów ostrzegająca ich przed możliwym niekorzystnym wpływem pogody na ich
samopoczucie. Z drugiej strony, skargi pacjentów na pogorszenie samopoczucia czy zaostrzenie objawów istniejących chorób w odpowiedzi na zmiany pogody są przez
lekarzy często ignorowane albo przynajmniej nie traktowane poważnie. Wpływ pogody na stan zdrowia człowieka jest uznawany nie tylko przez lekarzy jako swoisty mit.

Tymczasem, w ostatnich latach pojawiło się wiele publikacji wskazujących na rzeczywisty związek klimatu (np. powodzi czy huraganów) oraz pogody (np. wysokich
temperatur, dużego zachmurzenia czy wilgotności) z samopoczuciem ludzi. W czasie wykładu przedstawię hipotetyczny mechanizm wiążący zmiany pogody ze stanem
zdrowia człowieka oraz wyniki pierwszych z Polsce i jednych z nielicznych do tej pory na świecie badań psychologicznych nad meteoropatami oraz psychologicznymi
czynnikami ich wrażliwości na pogodę, głównie kobiet, które zwykle silniej reagują na zmiany pogody w porównaniu z mężczyznami.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 13:00
Spotkanie festiwalowe „Duchy” kapitalizmu

Kapitalizm rozumie się czasem jako bezduszny system ekonomiczny oparty na dążeniu do akumulacji i czysto racjonalnym rachunku zysków i strat. Nauki społeczne od dawna pokazują, że nawet jeśli jest to prawda, to dalece niekompletna. Wpływ kapitalizmu na życie społeczne nie ogranicza się ani do rachunku ekonomicznego, ani nawet do sfery pracy. Kapitalizm potrzebuje swoich mitów założycielskich, „kruczków teologicznych”, kultów. Potrzebuje wizji dobrego człowieka i szczęśliwego życia. Podczas wykładu przedstawiony zostanie przegląd najważniejszych koncepcji z obszaru nauk społecznych, które pokazują, jak kapitalizm kształtuje nasze postrzeganie siebie i jak zaczarowuje świat społeczny. Przywołane zostaną analizy fetyszyzmu towarowego i mitu akumulacji pierwotnej (Karl Marx), „ducha kapitalizmu” (Max Weber), kapitalizmu jako religii (Walter Benjamin), a także współczesne dyskusje o neoliberalnej podmiotowości (Michel Foucault) i ideologicznej roli długu.

Nauki społeczne
  • ndz., 2020-09-20 15:00
Spotkanie festiwalowe Przemoc zbiorowa w XXI wieku. Od kozłów ofiarnych po ludobójstwa klimatyczne

W wykładzie przedstawione zostaną drogi wiodące do zbiorowej przemocy, omówione zostaną wybrane przypadki z XXI wieku (Papua Zachodnia, Birma, Darfur) oraz przedstawione zostaną wybrane scenariusze przyszłości (w tym prawdopodobieństwo ludobójstwa klimatycznego).

Szczegółowe zagadnienia:

- sprawcy zbiorowej przemocy jako osoby normalne i moralne;

- dyskursy ideologiczne mobilizujące do zbiorowej przemocy, w tym ludobójstw;

- ideologiczny model kozła ofiarnego Petera Glicka;

- przemoc wobec Papuasów (Papua Zachodnia); znaczenie korporacji dla przemocy;

- czystka etniczna w Birmie (Mjanmie) wymierzona w lud Rohingya;

- nowe wojny i decentralizacja przemocy;

- Darfur – pierwsza wojna klimatyczna?;

- ryzyko wystąpienia ludobójstwa klimatycznego.

Nauki społeczne
  • ndz., 2020-09-27 15:00
Spotkanie festiwalowe Przekonania na temat inteligencji, czyli kto i dlaczego chce być (postrzegany jako) mądry Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe Cudzoziemcy w polskiej szkole

Liczba cudzoziemskich uczniów w polskich szkołach co roku wzrasta. W 2015 r. było ich ponad 10 tys., najwięcej w woj. mazowieckim, ponad 4 tys. W ubiegłym roku ich liczba wzrosła do 44 tys., a w samej Warszawie wynosiła ponad 3,5 tys. Większość z nich to imigranci. Status uchodźcy ma 208 uczniów. To Ukraińcy, Chińczycy, Wietnamczycy; przybywa także Hindusów. Nasz system oświaty ma wobec tych uczniów podobne wymagania jak wobec polskich. Nie daje im jednak wystarczających szans, aby mogli te wymagania spełnić. Mali cudzoziemcy zaczynają edukację w polskiej szkole często prawie nie znając polskiego. Ich wiedza, obyczaje, a czasem także wygląd różnią się od tego, co znają polskie dzieci. Cudzoziemcy mierzą się z ogromnym stresem i przemęczeniem nadmiarem dodatkowych zajęć. To głównie na rodziców i nauczycieli spada zadanie ich edukacji oraz integracji.

Ministerstwo Edukacji Narodowej podkreśla, że w Polsce obowiązuje integracyjny model przyjmowania do szkół dzieci imigrantów. Zakłada on wspólny udział w zajęciach dzieci cudzoziemskich i polskich. MEN opłaca imigrantom zajęcia polskiego i wyrównawcze przedmiotowe, jednak nie więcej niż 5 godzin tygodniowo. Przysługuje im również prawo do asystenta kulturowego, ale nie dłużej niż przez rok. Od 2016 r. szkoły mają także możliwość organizowania w szkołach tzw. klas przygotowawczych.

Dyrektorzy szkół alarmują, że wsparcie ze strony samorządów jest niewystarczające, a nasz system edukacji nie jest dostosowany do potrzeb uczniów z zagranicy. W czasach, gdy polska edukacja boryka się z wieloma problemami, temat cudzoziemskich uczniów rzadko przebija się do debaty publicznej. W naszym spotkaniu wezmą udział nauczyciele, asystenci kulturowi oraz przedstawiciele samorządu. Chcielibyśmy stworzyć przestrzeń do wymiany dośw.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 17:00
Spotkanie festiwalowe Rozważania o rozwoju z latynoamerykańskiej perspektywy

Współczesne światowe przemiany implikują coraz intensywniejsze wzajemne oddziaływania między globalnymi siłami polityczno-ekonomicznymi a lokalnymi strukturami społecznymi. Debata nad możliwymi drogami rozwoju wobec wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi, wzrastającymi nierównościami i konkurencyjnością, intensyfikacją migracji, indywidualizacją życia, dotyka również społeczności lokalne, często odcięte od światowego przepływu informacji, jednakże o wiele bardziej podatne na występowanie różnorodnych ryzyk, środowiskowych jak i ekonomicznych.

Naszym zamiarem jest przedstawienie prowadzonych obecnie badań i rozważań nad rozwojem w Ameryce Łacińskiej przez zespół naukowców z Polski, Kostaryki i Francjiw ramach grantu "Dyskursy i dylematy rozwojowe lokalnych społeczności Ameryki Środkowej" finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki.

Nauki społeczne
  • ndz., 2020-09-27 17:00
Spotkanie festiwalowe Epidemie i nowoczesność: jak choroby zakaźne kształtują globalne społeczeństwo

Socjologowie i historycy od dawna przyglądają się temu, jak epidemie wpływają na porządek społeczny i relacje globalne. Czy epidemie zawsze powodują wzrost uprzedzeń i poszukiwanie „kozłów ofiarnych”? Czy sprzyjają niwelowaniu nierówności społecznych, czy raczej utrwalaniu istniejących stosunków władzy? Jak historia chorób wiąże się z historią europejskiego kolonializmu? W jaki sposób wpisuje się w relacje między ludźmi a zwierzętami? Czy pandemie częściej sprzyjały zamykaniu granic, czy dawały impuls do międzynarodowej współpracy? Czy socjologia historyczna epidemii może pomóc nam w zrozumieniu współczesnych zjawisk i procesów społecznych?

Podczas wykładu, na wybranych przykładach z XIX, XX i XXI wieku omówione zostaną najciekawsze dylematy, punkty sporne i ustalenia socjologii epidemii.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-19 11:00
Spotkanie festiwalowe Między cyrkulacją a osiedleniem. Projekty migracyjne a sytuacja ekonomiczna imigrantów w Polsce

Temat migracji zagranicznych towarzyszy nam od wielu dekad, ale od bardzo niedawna zostaliśmy skonfrontowani z jego niespotykaną wcześniej na taką skalę odsłoną. W ciągu zaledwie kilku lat liczba przyjeżdżających do Polski cudzoziemców wzrosła tak bardzo, że staliśmy się jednym z najważniejszych kierunków dla imigrantów w Europie. Olbrzymia część z nich to migranci zarobkowi: pracownicy sklepów, osoby zbierające owoce, zatrudniane przez gospodarstwa domowe, ale też przedsiębiorcy, inwestorzy, pracownicy korporacji transnarodowych. Większość jednak pozostaje migrantami czasowymi, często cyrkulującymi między Polską a krajami pochodzenia, zwłaszcza Ukrainą. Czy w takim przypadku możemy mówić o integracji imigrantów? Jak ją mierzyć? Z czym porównywać? Jak oceniać? Bazując na unikalnych danych pozyskiwanych w ostatnich latach przez Ośrodek Badań nad Migracjami, spróbujemy odpowiedzieć na te pytania, zastanowić się nad tym, jakie czynniki wpływają na sytuację ekonomiczną imigrantów w naszym kraju, ale też jakie perspektywy się przed nimi rysują. Pandemia COVID-19 pokazała, jak istotną rolę w wielu krajach wysoko rozwiniętych odgrywają przybysze z mniej zamożnych części świata, których zaczęto określać jako pracowników kluczowych (essential workers) czy nawet frontowych (frontline workers). Niezbędnym elementem dyskusji będzie więc również refleksja na temat przyszłości imigracji na świecie i w Polsce.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 15:30
Spotkanie festiwalowe Biopolityka w czasach pandemii – co Foucault, Schmitt i Agamben mieliby nam dziś do powiedzenia?

Podczas warsztatu zostanie przedstawione zagadnienie zastosowania narzędzi biopolitycznych w dobie pandemii, z odwołaniem do koncepcji stanu wyjątkowego w rozumieniu Giorgio Agambena i Carla Schmitta. Prześledzenie wprowadzonych w poszczególnych krajach rozwiązań prawnych pozwoli pokazać, w jaki sposób władza wykorzystała niespodziewane okoliczności, by przy użyciu narzędzi biopolitycznych wzmocnić swoją pozycję i czy strategie te okazały się skuteczne. Czy można spodziewać się kontynuacji procesu zmian, czy raczej powrotu do poprzedniego stanu?

Analizie i dyskusji zostanie poddany publiczny spór Giorgio Agambena z innymi filozofami, między innymi na tle ograniczenia przez papieża Franciszka dostępu do nabożeństw w kościołach, a co zwraca uwagę włoski filozof, i czy można przyznać rację jego krytykom?

Warsztat będzie próbą usystematyzowania obserwacji, jakie każdy z nas poczynił podczas trwającej wiosną 2020 roku pandemii. Nie zabraknie miejsca na podzielenie się przez uczestników własnymi przemyśleniami. Aby jednak nie ograniczać się do samego studium przypadków, dokonamy ich zestawienia z teoriami Michela Foucaulta, tak aby wspólnie odpowiedzieć na pytanie: czy epidemia koronawirusa przybrała w ich ramach formę dżumy XXI wieku? Jakie będzie społeczeństwo po epidemii – mniej czy bardziej wyczulone na ograniczanie praw człowieka i obywatela?

Zebrane wnioski posłużą do dyskusji o prognozach rozwoju relacji w polu władzy, a także szerzej w całym społeczeństwie po zakończeniu epidemii. Jakie warunki są konieczne, aby wzmocnić podmiotowość ludu i czy realne są szanse na przełom?

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe Ponad granicami: aktywni seniorzy w Polsce i w Irlandii

Osoby dojrzałe mogą być znakomitymi wolontariuszami, dzielącymi się niespożytą energią i bogatym doświadczeniem życiowym. Ta grupa wiekowa to cenny społeczny kapitał do zagospodarowania dla dobra naszych lokalnych społeczności.

Nasza debata będzie stanowić okazję do poznania (się) aktywnych seniorów. Swoimi doświadczeniami podzielą się wolontariusze działający w Warszawie i na emigracji – w irlandzkim Cork.

Co motywuje seniorów do działania? Czy wolontariusz to zawsze urodzony społecznik, czy też można do bycia aktywnym dojrzeć? Co przeszkadza, a co sprzyja partycypacji społecznej dojrzałych Polaków? Czy zamieszkanie daleko od rodziny ułatwia włączenie się w wolontariat? Czy działanie na rzecz innych może wzbogacić lub zastąpić relacje rodzinne? Dzięki rozmowie samych wolontariuszy na powyższe tematy dowiemy się, jak wolontariat seniorów łączy pokolenia, przekracza granice i łamie stereotypy.

Debata z udziałem publiczności i zdalnym udziałem reprezentantów Centrum Together-Razem z Cork odbędzie się w klubokawiarni Centrum Aktywności Międzypokoleniowej Nowolipie, a w niesprzyjających spotkaniom grupowym warunkach – w całości na platformie internetowej. Zapraszamy do udziału osoby w każdym wieku, zarówno już aktywne, jak i dopiero zapoznające się z ideą wolontariatu.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 11:00
Spotkanie festiwalowe Bicie czy zabijanie? Różne funkcje przemocy zbiorowej

Mimo że badacze podkreślają złożoność i wielowymiarowość procesów prowadzących do przemocy międzygrupowej – czyli np. bójek pomiędzy kibicami różnych klubów
sportowych czy napadów członków jednego gangu na członków innego gangu – sama przemoc jest traktowana raczej jednowymiarowo. Tymczasem, chociażby analiza
wydarzeń historycznych pokazuje, że pojedyncze zdarzenia często znacząco różnią się między sobą. Zachowania wobec grupy obcej nie tylko nie raz przyjmują różne formy,
ale również spełniają różne funkcje. Zarówno badania psychologiczne, jak i analizy danych historycznych pokazują, że 1) przemoc zbiorowa ma wielowymiarowy
charakter, 2) jest uwarunkowana strukturalnie — w zależności od relacji między grupami przyjmuje inny charakter, a także 3) ma zróżnicowane funkcje.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 12:00
Spotkanie festiwalowe „Zjednoczone Emiraty Wawerskie”– silna wspólnota, czy niestabilna federacja?

Wawer jest największą dzielnicą Warszawy powstałą w wyniku połączenia funkcjonujących niezależnie od siebie wsi i miejscowości. Łączy w sobie trzy odmienne rzeczywistości urbanistyczne. Niektóre z miasteczek rozwijały się jako osiedla letniskowe, inne były ośrodkami przemysłu, kolejne zaś stanowiły obszar wiejski. Do dziś widoczne są różnice pomiędzy poszczególnymi częściami dzielnicy objawiające się między innymi w stopniu zabudowania oraz w dostępie do podstawowej infrastruktury technicznej i społecznej. Również mieszkańcy częściej niż z całym Wawrem identyfikują się z poszczególnymi jego częściami. By podkreślić podział Wawra pomiędzy osiedla, niektórzy przyrównują go do państw działających na zasadzie federacji. „Znaczy moim zdaniem to takie Zjednoczone Emiraty Wawerskie, albo nie wiem, albo taka Szwajcaria Warszawy, w sensie że są osobne kantony dosyć duże” porównywał jeden z rozmówców w zrealizowanym przeze mnie wywiadzie. Jednocześnie dzielnica ta jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się części Warszawy. To właśnie tam powstaje osiedle mieszkaniowe „Miasteczko Wawer”, którego nazwa nawiązywać ma do wilanowskiej inwestycji z lat 2000. i w którym ostatecznie ma znaleźć się ponad 1000 mieszkań. Napływ nowych mieszkańców generuje konflikty o przestrzeń i usługi publiczne. Przykład dzielnicy Wawer będzie punktem wyjścia dla dyskusji o relacjach pomiędzy mieszkańcami peryferyjnych dzielnic Warszawy, które dzisiaj dynamicznie urbanizują się. Warsztat rozpocznę się krótkim wstępem ukazującym specyfikę dzielnicy z odniesieniem do wybranych teorii socjologii miasta. Podczas warsztatu omówimy potencjalne sojusze i konflikty pomiędzy mieszkańcami, zastanowimy się, czy istnieje przestrzeń dla zaangażowania i aktywności społecznej.

Nauki społeczne
  • ndz., 2020-09-27 11:00
Spotkanie festiwalowe Jak dochodzi się do prawdy w nauce? Rola czasopism naukowych

Dla laika nauka to pasmo sukcesów, droga ciągłego postępu prowadząca od odkrycia do odkrycia czy od jednej do kolejnej błyskotliwej tezy. Gdy przyjrzymy się jednak codziennym praktykom badaczy, to otrzymamy obraz znacznie bardziej złożony. Nauka jest miejscem niezwykle intensywnych interakcji, często także kontrowersji i sporów oraz poszukiwania chwiejnego konsensusu. Sprawa jest jeszcze bardziej skomplikowana w wypadku humanistyki, szczególnie w momencie, gdy jej przedstawiciele stawiają pytania o fundamenty, które z natury rzeczy pozostają kwestią sporną i nierozstrzygalną raz na zawsze. Kluczowym miejscem, w którym rozgrywa się spór o prawdę, są czasopisma naukowe. Muszą one spełniać sprzeczne oczekiwania. Z jednej strony, dopuszczać do publikacji jedynie artykuły dobrze uzasadnione i osadzone w dotychczasowej wiedzy i interpretacjach. Z drugiej strony, powinny przynosić odważne tezy i nowe perspektywy, przekraczające dominujące sposoby myślenia. W trakcie spotkania poznamy, w jaki sposób redakcje czasopism godzą te oczekiwania. Przyjrzymy się procesowi redakcyjnemu, szczególnie omawiając recenzowanie tekstów przez specjalistów z danej dziedziny nauki, ponieważ to on ma być gwarancją publikowania artykułów wysokiej jakości. Ponadto pokażemy, w jaki sposób publikacje w czasopismach budują prestiż autorów oraz jakie strategie stosują czasopisma, aby budować swoją pozycję na rynku wydawniczym, przyjrzymy się postulatowi umiędzynarodowienia oraz pokażemy sytuację polskich czasopism naukowych w światowym kontekście.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-19 13:00
Spotkanie festiwalowe Najszczęśliwsze społeczeństwa w Europie. Które i dlaczego?

Dążenie do szczęścia jest podstawowym celem każdego człowieka. Ale szczęście i jakość życia ludzi zależy nie tylko od warunków ekonomicznych, także inne czynniki mają na nie wpływ. Wykład w przystępny sposób pokazuje, że nasze poczucie szczęścia i jakość życia uwarunkowane są także przez poziom swobód obywatelskich, wsparcie społeczne i relacje z innymi, szczodrość, styl życia, stan zdrowia, spodziewaną długość życia, poziom korupcji w kraju itp. Dlaczego kraje skandynawskie uznawane są najszczęśliwsze na świecie? Czy Polacy są szczęśliwym społeczeństwem?

Nauki społeczne
  • ndz., 2020-09-20 11:00
Spotkanie festiwalowe Wyłanianie się dorosłości – nowy etap w rozwoju człowieka

Psychologia rozwojowa dzieli życie człowieka na kilka etapów: dzieciństwo (okres niemowlęcy; wczesne, średnie i późne dzieciństwo), dorastanie oraz dorosłość (wczesna,
średnia i późna). W 2000 roku Jeffrey J. Arnett opublikował w American Psychologist artykuł, w którym po raz pierwszy użył pojęcia wyłaniającej się dorosłości (emerging
adulthhood) dla wyróżnienia fazy życia przypadającej na pierwszy etap wczesnej dorosłości. Jego zdaniem, ten okres nie tylko jest początkiem dorosłości, ale ma swój
swoisty charakter i jest „wytworem” współczesnej kultury i można go, a nawet należy, traktować jako odrębny okres w rozwoju człowieka.

Przez ostatnie dwadzieścia lat przeprowadzono wiele badań dotyczących tej fazy życia, które opisują i wyjaśniają istotne przeobrażenia charakterystyczne dla wyłaniającej się
dorosłości, przede wszystkim w obrębie tożsamości. Zjawisko wydłużanie się wejścia młodych ludzi w „pełną” dorosłość bywa odbierane przez dorosłych jako irytujące. Proponowany wykład pomoże zrozumieć, jakie trudne wyzwania oraz zadania rozwojowe stoją przed osobą w tej fazie życia. I jak można młodych ludzi wspierać, aby ta podróż zakończyła się sukcesem, czyli osiągnięciem dojrzałej osobowości.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 09:00
Spotkanie festiwalowe Stres i zdrowie psychiczne w czasie pandemii Covid-19

Pandemia Covid-19 i towarzyszący jej stres odciskają piętno na wielu obszarach życia ludzi, w tym na ich zdrowiu psychicznym. Z tego względu niezwykle ważne jest śledzenie
stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa w czasie pandemii i wynikających z niej obciążeń. W trakcie wystąpienia zostaną zaprezentowane wyniki dwóch badań na ten temat realizowanych w Polsce w czasie pandemii.

Pierwsze z nich, przeprowadzono na przełomie marca i kwietnia br., a więc tuż po wprowadzeniu ograniczeń w związku z pandemią. Dotyczyło ono występowania
objawów zaburzeń psychicznych związanych ze stresem, depresji i lęku uogólnionego. W czasie wystąpienia zostanie udzielona odpowiedź na pytanie, czy sytuacja pandemii była
postrzegana jako stresująca przez wszystkich uczestników oraz jak bardzo nasilone były w tym czasie u nich objawy zaburzeń psychicznych.

Drugie badanie, prowadzone w ramach projektu obejmującego 12 krajów europejskich, koncentrowało się na określeniu, w jakim zakresie sytuacja pandemii koronawirusa była
obciążeniem psychicznym dla Polaków. Ponadto, pytaliśmy o to, co pomaga uczestnikom w radzeniu sobie z przeżywanymi trudnościami. W trakcie wystąpienia zostaną
omówione rodzaje obciążeń najczęściej wskazywane przez uczestników oraz podejmowane przez nich sposoby radzenia sobie ze stresem.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 10:00
Spotkanie festiwalowe Mity i fakty migracyjne

Migracje zagraniczne to jeden z procesów społecznych, z którym wiąże się niezwykle wiele mitów i stereotypów. Powszechnie uważamy, że migracje są masowym procesem (stąd „zalew” imigrantów), a przybysze stanowią zagrożenie dla systemów ekonomicznych i społecznych krajów wysoko rozwiniętych. Argumenty typu „imigranci kradną nasze miejsca pracy” czy „cudzoziemcy żyją naszym kosztem, korzystając ze świadczeń społecznych” to nie tylko składnik programów politycznych skrajnych ugrupowań. Wydarzenia ostatnich lat – w szczególności zaś referendum w Wielkiej Brytanii i proces wychodzenia tego kraju z Unii Europejskiej – wskazują wyraźnie, że mogą mieć też wymierny wpływ na realne procesy polityczne, społeczne i ekonomiczne.

Ile jest w nich prawdy? Co tak naprawdę wiemy o migracjach? Jakich kryteriów używać, by oceniać ich efekty? Na te i inne pytania odpowiemy w trakcie spotkania, którego celem będzie zderzenie najbardziej powszechnych stereotypów związanych z migracjami z rzetelną i sprawdzoną wiedzą naukową. Naszym celem nie jest prezentowanie wyidealizowanego obrazu migracji, ale wskazanie, że – jak każdy proces społeczny – wymaga on zniuansowanego podejścia opartego na faktach a nie mitach.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-26 13:00
Spotkanie festiwalowe Antropologia science fiction: czego o badaniu innych kultur możemy się nauczyć z serialu Star Trek?

Dzieła literackie i filmowe z gatunku science fiction często dotykają kwestii kontaktu z „obcym” – przybyszem z innej planety, który różni się od, przeważnie ludzkich, bohaterów wyglądem, sposobami komunikacji, kulturą czy wartościami. Tym samym utwory fantastyki naukowej poruszają pytania fundamentalne dla refleksji antropologicznej – w jaki sposób możliwy jest kontakt z osobami wychowanymi w zupełnie innej kulturze, czego taki kontakt wymaga od badacza, na jaką ocenę obcej kultury badacz może sobie pozwolić i jakie kryteria takiej oceny przyjąć czy też wreszcie czy badacz ma prawo interweniować, gdy dostrzega w innej kulturze zjawiska, które on sam uważa za naganne.

W czasie zajęć zastanowimy się nad tymi kwestiami, wychodząc od analizy przykładowego utworu filmowego SF. Wspólnie obejrzymy fragmenty odcinka serialu Star Trek: Enterprise i rozważymy specyfikę kontaktu przedstawicieli różnych kultur, jego uwarunkowania kulturowe, językowe i społeczne, a zwłaszcza dylematy etyczne, które mogą wystąpić przy takim spotkaniu. Porozmawiamy również o tym, jak w książkach i filmach SF tworzone są postacie „obcych” i w czym przypominają one obrazy obcych i innych w kulturach europejskich. Zdefiniujemy także pojęcie etnocentryzmu i zastanowimy się nad tym, jak można unikać tego typu postawy w postrzeganiu innych kultur.

Nauki społeczne
  • sob., 2020-09-19 15:00