Uniwersytet SWPS

Czy generatywna sztuczna inteligencja (AI) może wspierać ludzką kreatywność czy może sama maszyna potrafi wykazywać się kreatywnością? To są dwa pytania, na które postaramy się odpowiedzieć podczas wykładu. Jej celem będzie zbadanie relacji między kreatywnością a AI poprzez analizę dwóch projektów z obszaru sztuk wizualnych: „Unsupervised” Refika Anadola oraz „Koniec wojny” Agnieszki Rayss i Davida Sypniewskiego. Przedstawiony zostanie model procesu twórczego, podkreślający dynamiczną interakcję między aspektami psychologicznymi (wizualizacja, abstrakcyjne myślenie) a cielesnymi (intuicja, wiedza ucieleśniona, doświadczenie fizyczne). Zostaną omówione różnice między generatywnymi możliwościami AI a ludzką kreatywnością, zakorzenioną w fizycznym świecie. Odniesienie do teorii kreatywności Margaret Boden pozwoli na wyróżnienie typów kreatywności: kombinacyjnej, eksploracyjnej i transformacyjnej oraz na wskazanie, w jakim stopniu AI może naśladować te procesy. Przykłady omawianych dzieł ukażą, że pełne wykorzystanie AI w sztuce wymaga połączenia wiedzy technicznej z estetyczną wrażliwością, a maszyna potrafi wykazywać znamiona kreatywności tylko w bardzo specyficznych środowiskach. Generatywna „kreatywność” przeważnie ogranicza się do produkcji uśrednionych treści w najlepszym wypadku wspierających ludzką twórczość.

In recent years, disinformation has become one of the most persistent threats to democratic resilience, public trust, and evidence-based policymaking in Europe. The external, foreign-driven processes by which truth is diluted are increasingly amplified internally and being embedded within democratic societies themselves. While public as well as academic discourse has been targeting this issue for a decade, constant development of new technologies such as AI-driven tools for content generation, brings up new challenges.  

This lecture sheds a light on the phenomenon of false and manipulated information spread via new media. It outlines a conceptual framework comprising recurring main strategies that contribute to the erosion of shared factual understanding across the European public sphere. Drawing on comparative case studies from EU member states and the United Kingdom, the presentation examines how disinformation permeates media ecosystems, shapes collective perceptions, and interacts with political polarization, algorithmic infrastructures, and institutional vulnerabilities.

Each of the elements and steps is explored not as an isolated maneuver but as part of a broader disinformation architecture. The analysis pays special attention to the emotional economy of digital platforms, the monetization of outrage, and the deliberate blurring of boundaries between fact, belief, and opinion. Furthermore it points out to the lack of fact-checking know-how among journalists who by fulfilling the role of gatekeepers in media communication often become middlemen in the process of disinformation spread. 

The aim of this lecture is to provide a structured and critical lens through which disinformation can be identified as well as understood not merely as the spread of falsehoods, but as a process of destabilizing the very frameworks that allow societies to distinguish truth from manipulation. In doing so, the lecture seeks to equip listeners with analytical tools to recognize, resist, and ultimately counteract the erosion of truth in contemporary Europe.

W erze cyfrowej informacja rozchodzi się błyskawicznie – ale czy równie szybko potrafimy rozpoznać, co jest prawdą, a co dezinformacją? Jakie mechanizmy stoją za produkcją fałszywych treści? Czy nasz mózg jest przygotowany na świat, w którym nie wiadomo, komu wierzyć?

Podczas tej debaty – organizowanej w ramach działań Środkowoeuropejskiego Centrum Obserwacji Dezinformacji Medialnej 2.0 – porozmawiamy o tym, jak zmienia się pole walki o uwagę i zaufanie odbiorcy. Zastanowimy się, w jaki sposób dezinformacja wpływa na nasze decyzje, emocje i życie społeczne. Omówimy też, czy edukacja medialna i nowe technologie mają szansę powstrzymać zalew fałszu. Zapraszamy na rozmowę ekspertów z pogranicza medioznawstwa, komunikacji społecznej i refleksji kulturowej – o tym, jak bronić się przed dezinformacją i nie stracić kontaktu z rzeczywistością.

Jak przestrzeń, w której żyjemy, wpływa na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne? Czy można projektować miasto, dom czy miejsce pracy tak, by wspierało dobrostan, redukowało stres i poprawiało jakość życia?

Podczas wykładu projektantka Izabela Bołoz opowie o projektowaniu zorientowanym na człowieka i zdrowie – zarówno w skali mikro (mebel, detal), jak i makro (przestrzeń miejska, infrastruktura). Zastanowimy się, jak światło, akustyka, materiały czy dostęp do zieleni wpływają na samopoczucie użytkowników.

Przykłady projektów pokazują, że troska o zdrowie może i powinna być jednym z głównych kryteriów współczesnego designu.

Czy psychoterapia to bardziej sztuka, nauka, a może praktyka relacyjna? Co dziś wiemy o mechanizmach działania psychoterapii – i jak badać zjawiska, które wymykają się klasycznym metodom pomiaru?

W debacie udział wezmą psycholodzy i badacze, którzy od lat łączą pracę naukową z refleksją nad doświadczeniem psychicznym, zaburzeniami i ich terapią. Porozmawiamy o tym, co współczesna psychoterapia zawdzięcza neuronauce, a co – uważnej rozmowie i relacji terapeutycznej.

Dlaczego tylu rodziców mówi dziś: „Kocham moje dzieci, ale bycie rodzicem to najtrudniejsze, co mnie spotkało”? W krajach rozwiniętych decyzje o rodzicielstwie są coraz częściej odkładane. W krajach OECD od lat 70. XX wieku wiek, w którym kobiety zostają matkami, rośnie średnio o rok na dekadę; podobnie przesuwa się wiek ojcostwa. Przyczyny tego trendu są złożone – to nie tylko kwestie ekonomiczne, społeczne i zawodowe, ale też lęk przed utratą wolności, pogorszeniem relacji z partnerem, poczucie braku kompetencji i obawy o przyszłość dzieci. Rodzicielstwo coraz częściej jawi się jako kosztowne emocjonalnie wyzwanie. Wraz z późniejszym rodzicielstwem rośnie poziom zasobów – rodzice częściej mają wyższe wykształcenie, stabilną sytuację zawodową i większe bezpieczeństwo finansowe. A jednak wielu z nich doświadcza przeciążenia, frustracji i wypalenia. Dlaczego? Jedną z odpowiedzi może być zmiana kulturowego modelu rodzicielstwa. Coraz częściej mówi się o „kulcie dziecka” – przekonaniu, że potrzeby dziecka muszą być zawsze na pierwszym miejscu, a wychowanie wymaga eksperckiej wiedzy, stałej obecności i uważności. To tworzy ogromną presję i sprzyja porównywaniu się z innymi, zwłaszcza w mediach społecznościowych.

W wykładzie przywołam tzw. paradoks rodzicielstwa, opisany przez Roya Baumeistera – rozbieżność między tym, że rodzicielstwo może nadawać życiu głęboki sens, a tym, że niekoniecznie przynosi codzienne poczucie szczęścia. Przyjrzymy się zjawisku wypalenia rodzicielskiego – jego objawom oraz temu, jak różni się ono od wypalenia zawodowego, depresji i stresu rodzicielskiego. To poważny problem: badania wskazują, że dotyka około 8% polskich rodziców – częściej matek – i wiąże się z istotnymi konsekwencjami, takimi jak pogorszenie zdrowia psychicznego, napięcia w związkach oraz wzrost ryzyka zaniedbań i przemocy wobec dzieci. Przedstawię wyniki badań pokazujące, dlaczego niektórzy rodzice są bardziej podatni na wypalenie i jaką rolę odgrywają w tym perfekcjonizm, presja społeczna oraz media społecznościowe. Omówię też znaczenie czynników ochronnych, takich jak inteligencja emocjonalna i wsparcie społeczne. Zastanowimy się, czy zjawisko wypalenia rodzicielskiego może być traktowane nie tylko jako sygnał osobistego kryzysu, lecz jako wskaźnik konieczności zmiany dominujących norm i oczekiwań wobec rodzicielstwa – zwłaszcza, że w debacie o dzietności zbyt rzadko uwzględnia się emocjonalne koszty rodzicielstwa i kulturowe narracje, które je kształtują.

Coraz częściej korzystamy z narzędzi opartych na sztucznej inteligencji: piszemy z pomocą modeli językowych, tworzymy obrazy, komponujemy muzykę. Ale gdzie w tym wszystkim jesteśmy my – autorzy? Czy tekst wygenerowany przez AI może być uznany za „naszą” pracę? Jak zmieniają się pojęcia kreatywności, odpowiedzialności i własności intelektualnej?

Podczas wykładu oraz debaty z udziałem ekspertów z zakresu prawa, etyki i nowych technologii zastanowimy się, w jaki sposób AI redefiniuje nasze rozumienie twórczości. Co możemy, a czego nie powinniśmy delegować maszynom? Czy potrzebujemy nowych definicji autorstwa – i kto je powinien ustanawiać?

Jak zmienia się przestrzeń kultury w Polsce i Europie? Czy wolność twórcza to dziś wartość bezwarunkowa, czy raczej przedmiot regulacji i politycznego sporu?

Debata z udziałem artystek, badaczek i przedstawicielki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego będzie próbą zderzenia perspektyw: artystycznej, instytucjonalnej i obywatelskiej. W rozmowie poruszymy m.in. temat wolności wypowiedzi w sztuce, cenzury, finansowania kultury oraz roli ciała i tożsamości w twórczości współczesnej.