wykład

Wykład poświęcony jest operze na głosy chłopięce Benjamina Brittena „The Golden Vanity” jako przykładowi utworu kultury wysokiej inspirowanego folklorem. Punktem wyjścia będzie omówienie ballady jako gatunku i jej miejsca w dziejach kultury angielskiej, ilustrowane różnorodnymi wersjami i wykonaniami ballady „The Golden Vanity”, która była źródłem inspiracji dla kompozytora. Przedstawiona zostanie analiza prawdopodobnych źródeł historycznych przedstawionych w niej wydarzeń. Omówiona zostanie sama opera, jej kompozytor i autor libretta, a także możliwe interpretacje i jej miejsce w twórczości Brittena, w tym działalność edukacyjna kompozytora. W szerszym kontekście wykład poświęcony będzie związkom kultury popularnej i wysokiej w dziejach kultury brytyjskiej. Utwór ze słyszenia jest na pewno znany wielu Polakom, niezależnie od wieku i muzycznych upodobań.

CIA Ministerstwem Kultury? Tak właśnie, cokolwiek cynicznie, określił rolę jaką amerykańska agencja wywiadowcza odgrywała w propagandowej walce między Wschodem a Zachodem, George Kennan, „ojciec chrzestny” sponsorowanego przez CIA Komitetu Wolnej Europy (The National Committee for a Free Europe/Free Europe Committee), zimnowojennej organizacji nadzorującej m.in. działalność Radia Wolna Europa (Free Europe Radio) oraz Wydawnictwa Wolna Europa (Free Europe Press). CIA, jak i finansowane przez nią quasi pozarządowe fundacje i wydawnictwa, miała niejawny, lecz istotny wpływ na to, jaką literaturę tłumaczono z języka polskiego i wydawano w angielskim i innych językach zachodnich w latach 1945-1989. W „ostoi wolnego słowa”, jaką oficjalnie mianowała się Ameryka, tajne finansowanie przekładów antykomunistycznej polskiej literatury często szło w parze z niejawną cenzurą, polegającą na usuwaniu „niewygodnych” fragmentów z przekładanych dzieł w ich nowej, zachodniojęzycznej wersji, lub na zawężaniu antytotalitarnej wymowy utworów do ich jednoznacznej, antykomunistycznej interpretacji. 

W czasie spotkania zastanowimy się nad powiązaniami migracji i nowych technologii i nad tym, jak migracja wpływa nad innowacje i zmiany w kraju ojczystym. W jaki sposób nowe media zmieniają doświadczenie wyjeżdżających? Jak używa się Skypa, serwisów społecznościowych i telefonów komórkowych, żeby pozostać w kontakcie z domem? Jak migracja może wpływać na innowacje?

Podczas spotkania obejrzymy film w reż. Heleny Patzer (zdj. Kacper Czubak). Film jest efektem badań terenowych w USA i na Filipinach. Obserwując codzienne rozmowy przez komunikatory internetowe, możemy zobaczyć jak w rodzinie rozdzielonej przez migrację rozumiane są miłość, troska i obowiązek. Śledząc historię wyjazdu jednej kobiety, poznajemy też innych członków rodziny, którzy pragną znaleźć  "lepsze życie" . Ich jedyne marzenie to wyjazd za granicę "tam, gdzie wszystko jest możliwe".

Spotkanie będzie miało formę prezentacji z dyskusją.

Wykład dotyczy problematyki rozumienia tekstu i czynników determinujących odwzorowanie treści wypowiedzi w przekładzie. Złożoność operacji interpretacyjnych dokonywanych przez tłumacza ukazana zostanie na materiale różnych wersji przekładowych początkowego fragmentu psalmu 137 (136). Rozważana będzie kwestia, dlaczego w różnych dawnych i współczesnych  przekładach tego psalmu, dokonywanych niewątpliwie z wielkim pietyzmem, pojawiają się różne drzewa i instrumenty. Przywołane zostaną motywacje  dotyczące  zarówno okoliczności powstania psalmu, jak i sytuacji kulturowej, w jakiej powstawały jego przekłady. M.in. brany będzie pod uwagę walor symboliczny poszczególnych motywów występujących w analizowanym fragmencie - instrumentów muzycznych i drzew.

Wykład poświęcony będzie lekturze George Sand przez polskie pisarki i odpowie na pytanie, czy najbardziej znana francuska pisarka XIX wieku, dziś pamiętana w Polsce tylko ze względu na swój niezwykły styl życia, a z na nowo rozbudzonym zainteresowaniem czytana współcześnie na Zachodzie była dla nich ważna właśnie jako pisarka. 

Wykład poświęcony omenom, niezwykłym zjawiskom obserwowanym na niebie i ziemi, którym w dawnej kulturze przypisywano pochodzenie nadprzyrodzone i w których doszukiwano się ukrytych znaczeń. Ich rolę często odgrywały najróżniejsze zwierzęta z racji ich związków ze światem niewidzialnym.

Po śmierci żony, Celiny z Szymanowskich, Mickiewicz opowiedział przyjaciołom (a oni to zapisali) sen, który przyśnił mu się wiele lat wcześniej, podczas pobytu w Petersburgu, gdy bywał stałym gościem salonu Marii Szymanowskiej. Uznał teraz, że był to sen proroczy, dotyczący jego przyszłego małżeństwa z  młodziutką wówczas córką Marii Szymanowskiej. Dotychczasowi badacze literatury nie poradzili sobie z interpretacją tego snu.  Na jego zrozumienie pozwala natomiast psychoanalityczna wiedza dotycząca praw psychiki ludzkiej, budowy znaczeniowej snów i metod docierania do ich ukrytych, istotnych treści. Wiedza ta pozwala wyjaśnić, skąd bierze się charakter niektórych snów, które skłonni jesteśmy uznawać za prorocze.  I  pozwala głębiej wniknąć w   życie psychiczne Mickiewicza.

Spotkanie dotyczyć będzie fotografii utrwalonej na szklanych negatywach. Zaprezentowane zostaną najstarsze zbiory fotograficzne z kolekcji PME, na ich przykładzie zostanie omówiona historia fotografii. Wspólnie z uczestnikami będziemy zastanawiać się nad możliwościami dokumentacyjnymi fotografii (dawniej i dziś), rozważać, jakim rodzajem dokumentu, źródłem są fotografie o tematyce etnograficznej. Poruszymy także problematykę fotografii jako warsztatu badawczego etnografa. Spotkanie będzie zachęcać uczestników do prowadzenia własnych notatek wizualnych, tworzenia dokumentów fotograficznych.

W ostatniej dekadzie peruwiańska kuchnia przebojem wdarła się na światowe stoły i trafiła pod najmodniejsze adresy. Dziejący się wokół niej ferment okrzyknięto nawet "boomem kulinarnym". Otwarto setki nowych restauracji, szkoły gastronomiczne pękają w szwach, a kuchnię wyniesiono do poziomu sztuki. Gastronomia stała się przystawką do wielkiej polityki, składnkiem narodowej tożsamości i przyprawą, która nadała nowy smak procesom ekonomicznych i społecznych transformacji. Zastanowimy się, czy możliwa jest "modernizacja od kuchni" i jak dalece "boom kulinarny" zmienił Peru.

Polacy czytali o zbrodniach Rozpruwacza w 1888 r. i nadal się nimi interesują – w ub. roku ukazały się „Pozdrowienia z Londynu”, poznaliśmy też nową teorię o Kubie-naszym rodaku. Nie wiem, kto był zabójcą, ale znam kilka faktów i mitów.

Z ponad 280 języków mniejszościowych starego kontynentu tylko 80 ma status oficjalny, a 100 jest poważnie zagrożonych. Wraz z globalizacją, industrializacją, nowymi mediami i zmianą stylu życia, a także w konsekwencji dyskryminacji i panujących ideologii, przekaz międzypokoleniowy języków mniejszościowych został osłabiony lub zahamowany. Jednocześnie wiele z tych języków jest obecnie nauczanych w szkołach, funkcjonuje w mediach i przestrzeni publicznej. Młode pokolenie podchodzi do nich ambiwalentnie: większość nie nauczyła się ich w domu, nieliczni po kursach szkolnych są w stanie ich używać, niewielu widzi sens ich istnienia w świecie, w którym liczy się przede wszystkim język angielski. Są jednak także tacy, których można nazwać „nowomówcami” [new-speakers]: którzy nauczyli się języków mniejszościowych, używają ich i walczą o ich przetrwanie. Kim są dziś młodzi użytkownicy języków mniejszościowych? Jakie podejmują działania na rzecz kultur i języków mniejszościowych? Jakie mają strategie identyfikacyjne? Kwestie te zostaną omówione na przykładzie czterech mniejszości językowych Europy: kaszubskiej, łużyckiej, bretońskiej i walijskiej.

Każdy zdaje sobie sprawę, że aby zostać tłumaczem trzeba na wysokim poziomie opanować (przynajmniej jeden) język obcy i swój język rodzimy. Prawie każdy zdaje sobie rownież sprawę, że trzeba nauczyć się czegoś jeszcze. Na spotkaniu chciałabym krótko opowiedzieć i zilustrować przykładami, czego oprócz języka należy się nauczyć, aby z powodzeniem zajmować się zawodowo różnymi rodzajami przekładu – pisemnym i ustnym, użytkowym i literackim, naukowym i prawniczym. 

Jan Długosz (1415-1480), wybitny dziejopis polskiego średniowiecza zasłużył się również, jako dyplomata w służbie biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego oraz króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka. Misje dyplomatyczne, jakie pełnił z polecenia Oleśnickiego, wymagały zręczności i znajomości innych krajów oraz obyczajów w nich panujących, co znowu wiązało się z określonymi umiejętnościami praktycznymi, wiedzą i erudycją. Świadczy to również o zaufaniu, jakim darzył kanonika krakowskiego jego protektor i nauczyciel dyplomatycznego kunsztu, czyli biskup krakowski. Długosz był uczestnikiem wielu poselstw zagranicznych: w 1449 do Rzymu, 1467 do Czech, 1469 na Węgry. W 1471 r. towarzyszył Władysławowi Jagiellończykowi królowi Czech w drodze do Pragi i uczestniczył w jego koronacji. Jednak na szczególną uwagę zasługuję działalność dyplomatyczna Długosza w sprawach pruskich w latach 1454-1466. Brał udział m.in. w akcji spłaty zaciężnych krzyżackich i pertraktacjach pokojowych (1457-1459) oraz najintensywniej współdziałał w rokowaniach pokojowych (1464-1466) zakończonych podpisaniem II pokoju toruńskiego (1466), kończącego „Wojnę Trzynastoletnią”.

Historia ujarzmiania ognia przez człowieka, jako jedna z najważniejszych rewolucji technologicznych w dziejach ludzkości. Jak człowiekowi udało sie panować ogień - kto to był, gdzie, jak rozniecano, czym, jakimi sposobami? Rola, znaczenie oraz wierzenia związane z ogniem. Uczestnicy podejmą próbę rozniecenia ognia pradziejowymi technikami.

"Co wolno, a czego nie wypada reklamować? Jak zwrócić uwagę konsumenta na oferowany towar? Jak rozbudzić w nim żądzę posiadania? I jak przekonać go do kupna? Czy w reklamie można kłamać? - takie pytania zadawano sobie od dawna. Około stu lat temu wydrukowano pierwsze polskie podręczniki do reklamy, które zawierały kwintesencję wiedzy o sposobach promowania towarów i usług. Wiedza w nich zawarta jest ciągle aktualna, a współczesne reklamy nie szczególnie odbiegają od schematów wówczas wykorzystywanych. By kompetentnie ocenić wartość współczesnych zabiegów marketingowych i lepiej się na nie uodpornić warto przyjrzeć się kampaniom reklamowym prowadzonym za czasów naszych pradziadków."

Transatlantyk MS Piłsudski czyli polski Titanic kursujący w okresie II Rzeczypospolitej. Jak wyglądał? Dlaczego nazywano go "pływającym salonem"? Dokąd pływał i co się z nim stało?
 

Przedstawienie życiorysu, sylwetki i dorobku naukowego "Ojca polskiej historiografii" oraz pokaz dokumentów związanych z jego osobą (w tym akt notarialny sygnowany jego znakiem). Pokazanie współczesnych edycji i tłumaczeń pomnikowego dzieła - Roczniki Sławnego Królestwa Polskiego (Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae), będącego kroniką dziejów Polski, w której zamieszczał opisy poszczególnych wydarzeń pod odpowiednimi datami a większe części poświęcał konkretnym zagadnieniom. Do najistotniejszych tekstów poza Rocznikami należą: napisana po roku 1470 monumentalna Księga uposażeń diecezji krakowskiej (Liber Beneficiorum dioecesis Cracoviensis nunc primum codice autographo editus), zawierająca opis geografii, gospodarki i społeczeństwa małopolskich dóbr należących do Kościoła, katalogi biskupów (m.in. wrocławskich, włocławskich i poznańskich), arcybiskupów (gnieźnieńskich i krakowskich), żywoty świętych (Stanisława i Kingi). Przez ostatnie 25 lat swojego życia Długosz opracowywał Znaki i klejnoty Królestwa Polskiego (Insignia seu clenodia), charakteryzując kształty, barwy tarcz i godła herbowe siedemnastu ziem Polski, czterech kapituł i siedemdziesięciu jeden rodów rycerskich. W latach 60. XV wieku Długosz opisał chorągwie krzyżackie (Banderia Prutenorum) zdobyte pod Grunwaldem, które (na polecenie Długosza) w roku 1448 odmalował na pergaminie Stanisław Durinek z Krakowa.

Najstarszy pochówek człowieka z epoki mezolitu na Mazowszu, z Janisławic k. Skierniewic. Omówienie znalezisk archeologicznych, historii odkrycia, rezultatach badań interdyscyplinarnych i o odsłanianiu kolejnych tajemnic prehistorycznego myśliwego. Przybliżenie życia codziennego społeczności zbieracko-myśliwskich środkowej epoki kamienia na Mazowszu na podstawie źródeł archeologicznych. 

Z historii wiemy, że "Imperium Zła" były hitlerowskie Niemcy i stalinowski Związek Radziecki. Czy dziś też istnieje jakieś Imperium Zła, a może się rodzi? Rosja? Państwo Islamskie? Czy może zupełnie ktoś inny? Temu będzie poświęcony wykład w PISM.

Jak wyglądało życie codzienne ludzi w środkowej epoce kamienia (mezolicie). Jak wówczas zdobywano żywność, na jaką zwierzynę polowano, jaką posługiwano się bronią, z czego była wykonywana, jak łowiono ryby, przy pomocy jakich sprzętów, co to jest więcierz, do czego służył harpun a także co to jest magia myśliwska odpowiedzi na te i inne problemy bedzie można poznać podczas zajęć.

Przedstawienie dzieł i warsztatu naukowego autora m. inn.: Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego), Banderia Prutenorum (Sztandary wojsk krzyżackich z Prus), Insignia seu clenodia Regni Poloniae (Znaki i klejnoty Królestwa Polskiego) oraz Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis (Księga uposażeń diecezji krakowskiej).

Zostaną zaprezentowanie i omówione nie tylko same publikacje, ale także będą pokazanie późniejsze rękopiśmienne odpisy i przykładowe ówczesne dokumenty o których Jan Długosz się odwoływał.

W 1870 roku utworzono Muzeum Narodowe Polskie w zamku w Rapperswil, w Szwajcarii. Muzeum w czasie 145 lat istnienia przeżywało dramatyczne dzieje, które dzisiaj sa jeszcze bardziej trudne niż na poczatku. W muzeum pracował jako bibliotekarz Stefan Żeromski. Tu przechowywano serce Tadeusza Kościuszki.

Prelekcja poświęcona będzie największym podwodnym odkryciom archeologicznym na Morzu Bałtyckim. Odżyją wspomnienia tak wspaniałych odkryć wraków szwedzkich okrętów, jak  galeon "Wasa", który zatonął w rok po bitwie oliwskiej, a o przyczyny jego katastrofy do dziś spierają się badacze czy blisko pół wieku późniejszy "Kronan". Podjęty będzie także temat nowych odkryć, doskonale zachowanych wraków znajdujących się na dużych głębokościach: XVI w. "Mars" czy tajemniczy wrak Karlso. Nie zabraknie wątków polskich, w tym tajemniczego XVIII w. wraku wiozącego ładunek szwedzkich dział. Prelegent spróbuje wskazać perspektywy, jakie niosą ze sobą badania na Bałtyku.