Instytut Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego

Mózg (i układ nerwowy w ogóle) daje zwierzętom wiele korzyści - dzięki niemu mogą dokładnie poznawać swoje otoczenie, szukać pokarmu, unikać zagrożeń, a także uczyć się na swoich błędach i wchodzić w złożone interakcje z innymi przedstawicielami swojego gatunku. Okazuje się jednak, że nawet organizmy pozbawione mózgu - gąbki, rośliny, grzyby czy 
nawet bakterie - potrafią zadziwiająco wiele. Dlaczego zatem mózg wyewoluował? Jaką przewagę dał zwierzętom? W czasie zajęć przyjrzymy się ewolucji mózgu od samego początku i zastanowimy się, jak powstał ten najbardziej fascynujący układ we wszechświecie.
 

Otyłość i choroba Alzheimera (AD) to dwa z najpoważniejszych i najbardziej kosztownych wyzwań zdrowotnych stojących przed kulturami zachodnimi. Otyłość jest głównym składnikiem tak zwanego „zespołu metabolicznego”, który obejmuje również nietolerancję glukozy, insulinooporność, wysokie poziomy triglicerydów, niskie poziomy gęstości lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL) i nadciśnienie jako podstawowe cechy. AD jest trzecią przyczyną zgonów na świecie, szczególnie w zachodnich społecznościach, z powodu niezdrowego stylu życia. 

Tłuszcze nasycone i rafinowane węglowodany, które są głównymi składnikami diety „zachodniej”, promują nadmierne spożycie energii i przyrost masy ciała. A obecna wiedza wskazuje również na powiązanie zwiększonego spożycia tłuszczów nasyconych i cukrów prostych ze zwiększoną częstością AD i łagodniejszych form dysfunkcji poznawczych.
Dowody wskazują, że otyłość indukowana dietą i zespół metaboliczny wpływają na mózg nawet we wczesnym okresie życia i inicjują procesy neurodegeneracyjne, które przejawiają się w postaci objawów klinicznych, gdy uszkodzenie mózgu jest już nieodwracalne.
Obecnie niezdrowy skład diety, w połączeniu z mniejszą aktywnością fizyczną, jest uważany za jeden z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju choroby Alzheimera i jej przyspieszonego postępu.

Opiszę, w jaki sposób zachowują się różne mrówki podczas konfrontacji z innymi mrówkami, zarówno ze swojego, jak i z obcych gatunków, oraz wyjaśnię, jakie czynniki decydują o tym, że określone osobniki zostają uznane za towarzyszki z własnej kolonii lub osobniki obce. Przedstawię i przedyskutuję takie zjawiska, jak: wojny, kanibalizm, agresja zrytualizowana, niewolnictwo i emancypacja niewolnic, zachowania prospołeczne i ratunkowe, ogromne konfederacje społeczeństw i wycofanie społeczne. Przedstawię też wybrane genetyczne, epigenetyczne, ontogenetyczne,  neurochemiczne i ekologiczne uwarunkowania przyczynowe tych zjawisk.

W pierwszej części zajęć dzieci wykonają własnoręcznie czapeczki mózgowe. Podczas tych zajęć prowadzący zapoznają dzieci z anatomią mózgu oraz funkcjami poszcególnych rejonów mózgu.

W drugiej części zajęć dzieci zapoznają się z działaniem wszystkich zmysłów poprzez różne zabawy.

Pozdczas lekcji odbędą się konkursy i zabawy. 

Zdolność do ruchu jest intuicyjnie odbierana jako atrybut życia. Wykład podsumuje naszą wiedzę na temat zdolności do ruchu w systemach ożywionych. Omówione zostaną fundamentalne różnice między ruchem na poziomie pojedynczych cząsteczek a ruchem na poziomie komórek i całych organizmów. Wskazane zostaną molekularne systemy ruchliwe i omówiona zostanie ich powszechność w strukturze istot żywych. Wyjaśnione zostaną ewolucyjne aspekty powstawania zdolności do ruchu całych komórek i rola, jaką w nich odgrywa regulacja i synchronizacja ruchliwości molekularnej. Po krótce omówione zostanie też, jak ruchliwość komórek przekłada się na ruchliwość organizmów.

Pokaz zostanie poprzedzony krótką prelekcją na temat biologii mrówek. Następnie uczestnicy będą mogli zobaczyć fragmenty kolonii różnych gatunków mrówek umieszczone w różnych typach gniazd obserwacyjnych. Zobaczą, jak wyglądają królowe, robotnice i potomstwo mrówek i będą mogli obserwować ich zachowania eksploracyjne, pokarmowe, budowlane, obronne oraz różne formy przyjaznych kontaktów społecznych. Obserwowane zachowania będą komentowane przez organizatorów ekspozycji. Uczestnicy zobaczą też, jak wyglądają mrówki w powiększeniu, pod binokularem. Wezmą też udział w „mrówczej loterii” dostarczającej im dalszych  informacji o biologii mrówek w formie pytań i odpowiedzi. Będą też mogli zapoznać się z popularnonaukowym kalendarzem „Mrówka na każdy dzień” i obejrzeć na ekranie laptopa krótkie filmy przedstawiające ciekawe zachowania mrówek. Otrzymają też ulotki edukacyjne poświęcone różnym gatunkom mrówek i różnym aspektom ich biologii. Najważniejsze informacje będą prezentowane również na kilku plakatach edukacyjnych: „Mrówki – owady społeczne”, „Społeczeństwo mrówek – jak działa”, „Mrówki – nasi przyjaciele czy wrogowie?”, „Mrówki jako organizmy modelowe w badaniach biologicznych”, „Mrówki i ludzie: więcej różnic czy podobieństw?” oraz „Mrówki świętują 100-lecie Instytutu Nenckiego!”

Pokaz zostanie poprzedzony krótką prelekcją na temat biologii mrówek. Następnie uczestnicy będą mogli zobaczyć fragmenty kolonii różnych gatunków mrówek umieszczone w różnych typach gniazd obserwacyjnych. Zobaczą, jak wyglądają królowe, robotnice i potomstwo mrówek i będą mogli obserwować ich zachowania eksploracyjne, pokarmowe, budowlane, obronne oraz różne formy przyjaznych kontaktów społecznych. Obserwowane zachowania będą komentowane przez organizatorów ekspozycji. Uczestnicy zobaczą też, jak wyglądają mrówki w powiększeniu, pod binokularem. Wezmą też udział w „mrówczej loterii” dostarczającej im dalszych  informacji o biologii mrówek w formie pytań i odpowiedzi. Będą też mogli zapoznać się z popularnonaukowym kalendarzem „Mrówka na każdy dzień” i obejrzeć na ekranie laptopa krótkie filmy przedstawiające ciekawe zachowania mrówek. Otrzymają też ulotki edukacyjne poświęcone różnym gatunkom mrówek i różnym aspektom ich biologii. Najważniejsze informacje będą prezentowane również na kilku plakatach edukacyjnych: „Mrówki – owady społeczne”, „Społeczeństwo mrówek – jak działa”, „Mrówki – nasi przyjaciele czy wrogowie?”, „Mrówki jako organizmy modelowe w badaniach biologicznych”, „Mrówki i ludzie: więcej różnic czy podobieństw?” oraz „Mrówki świętują 100-lecie Instytutu Nenckiego!”