Koniec świata chłopów. Tańczący jastrząb Juliana Kawalca

Julian Kawalec jest zaliczany do najwybitniejszych przedstawicieli tzw. nurtu chłopskiego w literaturze polskiej. W powieści „Tańczący jastrząb” (1964) opisuje transformację kulturową polskiego społeczeństwa po II wojnie na przykładzie losów jednostki. Bohater opowieści, Michał Toporny, przechodzi metamorfozę: z chłopa staje się mieszczaninem. Punktem wyjścia przemiany staje się nauka czytania i pisania. Awans społeczny był możliwy wskutek objęcia władzy przez komunistów i rozwoju przemysłu. Jednym z głównych elementu komunistycznego programu była elektryfikacja wsi, która, wraz z innymi czynnikami, doprowadziła do upadku tradycyjnej wiejskiej kultury. Bohater zdobywa wykształcenia i szybko pnie się po szczeblach kariery, zostając w krótkim czasie dyrektorem wielkiego przedsiębiorstwa. Literacki topos „z chłopa królem” realizuje się tutaj w świecie PRL-owskiego industrializmu. Jednak nowa, miejska tożsamość Michała Topornego nie pozwala mu na zaspokojenie wszystkich egzystencjalnych potrzeb, a pęd ku awansowi zawodowemu nie daje duchowego spełnienia. Toporny jest bohaterem tragicznym: jego życie nie może zakończyć się szczęśliwie, a jest to skutek zbłądzenia. Ironia tragiczna przejawia się w tym, że bohater dążąc do poprawienia swej kondycji doprowadza do klęski osobistej. Jednak czytelnik nie zostaje pozostawiony bez nadziei, która przybiera postać synów Topornego, starszego - „wiejskiego” i młodszego - „miejskiego”, którzy są zdolni do harmonijnego współdziałania.

Powieść przełożona na niemiecki, francuski, rumuński, ukraiński, rosyjski, bułgarski, hiszpański, fiński i litewski została również zekranizowana przez Grzegorza Królikiewicza w roku 1977.