Heglowska filozofia przyzwyczajenia

Pojęcie przyzwyczajenia odegrało ważną rolę w nowożytnej filozofii przede wszystkim za sprawą Davida Hume'a, który właśnie w przyzwyczajeniu widział źródło koniecznego powiązania zjawisk, a zatem także źródło kategorii przyczynowości. W Hume'owskiej stylizacji rozum stawał się jednak przez to niewolnikiem utartego porządku rzeczy. W przeciwieństwie do tego, G.W.F. Hegel w swej Encyklopedii nauk filozoficznych, a dokładniej: w przedstawionej tam antropologii, interpretuje przyzwyczajenie jako drogę wiodąca ku wolności. Aby nabrać dystansu do własnych potrzeb i pragnień, dusza musi – zdaniem Hegla – przyzwyczaić się do własnych form działania i opanować je aż do uzyskania swoistego automatyzmu. To właśnie dzięki przyzwyczajeniu dusza „bierze w posiadanie” swoje własne „treści”; w ten sposób staje się stopniowo wolna od własnych określeń, jest w stanie nad nimi zapanować. Za pośrednictwem „powtarzania” i „ćwiczenia” swych umiejętności, w duszy rozwija się stopniowo jej „mechanizm poczucia samej siebie”. W wykładzie pprześledzone zostanie i wyjaśnione zaskakujące powiązanie przez Hegla przyzwyczajenia z indywidualną wolnością.