Polak potrafi, czyli polski wkład w transformację Imperium Osmańskiego w nowoczesną Republikę Turcji

W historii przemian państwowości tureckiej, gdy z wielonarodowego imperium przekształcała się w republikę, istotną rolę odegrali nie tylko lokalni przedstawiciele grup religijno-etnicznych, ale także emigranci z Europy. Ponoć to właśnie rzesze emigrantów z Polski i Węgier po 1848 roku przywiozły ze sobą idee, które przyczyniły się do rozwoju nowych ideologii w Turcji. Nowa „oświeceniowa” koncepcja narodowości oparta na obywatelstwie, a nie na kryteriach etnicznych, rozwinięta w Polsce z tradycji „arystokratycznego” republikanizmu, ukształtowanego w XVIII w., została przetransponowana na grunt Imperium przez polskiego emigranta Konstantego Borzęckiego - późniejszego Mustafę Dżelaleddina Paszę (1826-1876). Swoje koncepcje zawarł on w książce Les Turcs Anciens et Modernes (Konstantynopol,1869), uznanej za pionierską w dziedzinie turkologii, ale też kluczową w formowaniu się koncepcji języka i narodu w ideologii kemalistowskiej późniejszego  Atatürka, twórcy Republiki Tureckiej (1923). Podobną aktywną rolę odegrał były powstaniec styczniowy, generał Marian Langiewicz (Langi Bey, 1827 -1887), nie tylko osmański żołnierz, ale także organizator struktur liberalnego ruchu Młodych Osmanów, którego wiceprzewodniczącym-sygnatariuszem był także polski emigrant Władysław Plater (1808-1889). Z kolei Tadeusz Gasztowtt - Seyfeddin Bey (1881-1936), urodzony w Paryżu dziennikarz, dyplomata i osmański żołnierz-ochotnik, wspierał idee młodotureckiego Komitetu Jedności i Postępu, co ujął w swojej książce La Pologne et l’Islam (Paris, 1907), podkreślając, że interesy Turcji i Polski zawsze były ze sobą powiązane.