Instytut Nauk Prawnych PAN

Celem wykładu jest przybliżenie uczniom zakazu użycia siły – podstawowej normy prawa międzynarodowego gwarantującej pokój i bezpieczeństwo na świecie. Wykład zostanie podzielony na trzy części:

I. Historia ONZ. Opowiem, dlaczego do Karty Narodów Zjednoczonych wprowadzono zakaz użycia siły na tle historii II wojny światowej i samej Organizacji. Wytłumaczę, czym różni się zakaz użycia siły od zakazu wojny i jakie wyjątki od zakazu użycia siły przewiduje Karta Narodów Zjednoczonych.

II. Przykłady interwencji zbrojnych w latach 1945-2020. Odwołam się do kilku przykładów użycia siły, które uczniowie mogą znać z lekcji historii, popkultury lub doniesień medialnych, np. przystąpienie USA do konfliktu w Wietnamie w 1964 r. (tzw. incydent w Zatoce Tonkińskiej), interwencje ZSRR w Czechosłowacji w 1968 r., USA w Iraku w 2003 r., Rosji na Ukrainie w 2014 r czy USA, Francji i Wielkiej Brytanii w Syrii w 2018 r. Omówię te przykłady z perspektywy prawa międzynarodowego – czy państwa interweniujące postąpiły zgodnie z prawem, używając siły, jakie argumenty przedstawiły i jak zareagowała reszta państw. Przedstawię także tło polityczne i historyczne każdej interwencji, aby jednocześnie wykład mógł być dla licealistów powtórką przed egzaminem maturalnym.

III. Konflikty przyszłości. Opowiem o tzw. zagrożeniach hybrydowych z perspektywy prawa międzynarodowego i o tym, że państwa coraz rzadziej decydują się na otwarty konflikt zbrojny, wybierając raczej działania niebezpośrednie. Opiszę również, jak prawo międzynarodowe jest wykorzystywane przez niektóre państwa do zdobycia przewagi, w jaki sposób państwa wykorzystują podmioty niepaństwowe, aby uniknąć odpowiedzialności za swoje czyny oraz jaką rolę odgrywa dzisiaj cyberbezpieczeństwo.