Instytut Slawistyki PAN

W 1895 roku Galicję ogarnęła "gorączka brazylijska", czyli fala migracji mas chłopskich z Galicji do Brazylii. W tym samym roku Roman Dmowski dołączył do zespołu redakcyjnego "Przeglądu Wszechpolskiego" - wydawanego od 1892 roku we Lwowie organu prasowego Polskiego Towarzystwa Handlowo-Geograficznego, który przez pierwsze trzy lata swojego istnienia nosił nazwę "Przegląd Emigracyjny". Tematyką pisma było polskie wychodźstwo, idea polskiej kolonizacji i łączności wszechpolskiej, a celem, jaki sobie stawiali redaktorzy - racjonalne zagospodarowanie polskich mas ludowych, tych poddających się migracyjnej gorączce i tych pozostających w podzielonej rozbiorami Polsce. W moim wystąpieniu zamierzam pokazać, jak w poszczególnych tekstach pierwszego rocznika "Przeglądu Wszechpolskiego" były przedstawiane ludowe masy, oraz zastanowić się nad znaczeniem stosowanego tam pojęcia kolonizacji. Idea polskiej kolonizacji, to znaczy osadnictwa prowadzonego w Brazylii i Stanach Zjednoczonych przez masy chłopskie wygnane przez biedę z ziem polskich, na łamach pisma zaczęła się przenikać z ideą kolonizacji tych mas - dbałością, by się nie wynarodowiły i nie porzuciły religii katolickiej, a także z ideą ekspansji polskiego ciała narodu, które miało zająć odpowiednie miejsce w globalnej gospodarce kapitalistycznej. Chcę się też skupić na roli tego mało znanego aspektu historii endecji w jej rozwoju jako formacji autorytarnej i zmierzającej ku totalitaryzmowi.