Alergie -problemem XXI wieku

Najstarszym zapisem reakcji alergicznej jest opis śmierci faraona Menesa (XVII w. p.n.e.) – zmarł on nagle po użądleniu przez szerszenia. Hipokrates niezwykle dokładnie opisał duszność napadową, jak również pierwszy używał terminu "asthma" w odniesieniu do zaburzeń oddychania. W 1873 r. Charles Blackley związał przyczynowo gorączkę sienną z nadwrażliwością na pyłki roślin, a w 1906 r.  Clemens von Pirquet wprowadził termin "alergia" w odniesieniu do odbiegającego od normy sposobu reagowania.

Obecnie najwięcej zachorowań na alergię obserwuje się w krajach wysokorozwiniętych, w dużych aglomeracjach miejskich. W Polsce na alergię choruje około 40% populacji. WHO zaliczyła choroby alergiczne do grupy chorób cywilizacyjnych. Olbrzymi postęp w poznaniu mechanizmów reakcji alergicznych dokonał się po ustaleniu struktury chemicznej immunoglobuliny E. W 1968 roku dokonano klasyfikacji reakcji alergicznych, którą posługuje się dziś każdy badacz i klinicysta. Obecnie alergia określana jest jako rodzaj reakcji nadwrażliwości, gdzie objawy powstają na drodze mechanizmów immunologicznych związanych z IgE (alergia lgE-zależna) lub wynikają z innego typu zaburzeń immunologicznych (alergia lgE-niezależna).

W rozpoznawaniu chorób alergicznych istotne są odpowiedzi na trzy pytania:

1. Czy objawy, które zgłasza chory, mają podłoże alergiczne?

2. Jeśli tak, to na co chory jest uczulony?

3. Czy to, na co chory jest uczulony, tłumaczy występowanie określonych objawów?

W odpowiedzi na pierwsze pytanie ważna jest ocena, czy objawy zgłaszane przez pacjenta w czasie zbierania wywiadu mogą mieć charakter alergiczny i czy ich występowanie tworzy obraz pozwalający podejrzewać określoną jednostkę chorobową o podłożu alergicznym. Odpowiedź na drugie pytanie uzyskuje się po wykonaniu testów skórnych, które stanowią standardową metodę diagnostyczną w alergologii. Wynik tego badania zwykle potwierdza podejrzenie wynikające z wywiadu oraz wykazuje współistnienie wielu innych uczuleń, często zaskakujących, które trudno było podejrzewać na podstawie zebranego już wywiadu. Odpowiedź na pytanie trzecie jest niezwykle istotna dla alergologa, z uwagi na wybór odpowiedniej procedury profilaktyczno-leczniczej. W przypadku trudności w wykazaniu związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy uczulającymi alergenami a objawami uczulenia konieczne staje się przeprowadzenie badań laboratoryjnych. Metody in vitro stosowane w diagnostyce alergii to eozynofilia krwi obwodowej,  cytologia błony śluzowej nosa, oznaczenie stężenia lgE całkowitego i lgE alergenowo-swoistych dla alergenów głównych i epitopów, oznaczenie stężenia i aktywności inhibitora C1-esterazy, Basotest, czy test CAST-ELISA. Mimo dużego zróżnicowania specjalistycznego technik badawczych należy podkreślić, że o rozpoznaniu alergii powinna decydować kompleksowa ocena wyników i ich konfrontacja z danymi z wywiadu, a nie pojedyncze, nawet najbardziej specjalistyczne testy alergologiczne.