Współczesne losy skolektywizowanego rolnictwa na obszarze byłego ZSRR

Na wiejskich terenach Związku Radzieckiego przeprowadzono jeden z największych eksperymentów społeczno-ekonomicznych XX wieku – kolektywizację rolnictwa. Podstawą jego wprowadzenia w życie była chęć zapewnienia dostaw płodów rolnych do szybko industrializujących się miast, dążenie do stworzenia „fabryk na wsi” i proletariatu rolnego oraz eliminacja prywatnej własności ziemskiej. Polityka kolektywizacji rolnictwa wprowadzana była z użyciem drastycznych środków od końca lat 20., co przyniosło tragiczne skutki, takie jak Wielki Głód na Ukrainie czy w Kazachstanie. Operacja ta trwale zmieniła krajobraz radzieckiej wsi. Przez następnych 50 lat na terenie ZSRR dominowały państwowe gospodarstwa rolne (swohozy) i kooperatywy (kolkhozy), natomiast rolnictwo indywidualne było praktycznie nieobecne. Duże jednostki produkcyjne nie były wyłącznie producentami żywności, ale zapewniały także szereg usług publicznych (przychodnie, przedszkola itp.) oraz animowały życie kulturalne na wsi.

Upadek ZSRR sprawił, że niemalże cały sektor rolny, pozbawiony stabilnych dotacji państwowych, znalazł się w głębokim i długotrwałym kryzysie. W trakcie wykładu zaprezentowane zostaną główne kierunki przemian dużych, poradzieckich gospodarstw rolnych. Opisane zostaną przykłady prywatyzacji pracowniczych, uwłaszczenia dawnej nomenklatury oraz całkowitego upadku gospodarstw związanego na przykład z masowymi migracjami. Uwaga skupiać się będzie na terenach, gdzie rolnictwo  skolektywizowano już w latach 30-tych, a więc tam, gdzie funkcjonowało najdłużej (Rosja, Kazachstan). Szczegółowo zostanie opisany przypadek jednego, wielkoobszarowego gospodarstwa w północnym Kazachstanie, w którym autor prowadził badania.