Instytut Socjologii UW

Zastanawialiście się kiedyś, w jaki sposób sprawdza się wytrzymałość samochodów w wypadkach? Albo jak badania nad użyźnianiem roślin ogrodowych wpływają na codzienną medycynę? Spotkanie jest propozycją dla osób o otwartych umysłach, nie obawiających się dyskusji na trudne tematy. Jest to także propozycja dla osób, które są ciekawe wykorzystania niekonwencjonalnego tematu do badań przemian społecznych.

Rozmawiać będziemy o tym, jak kultura oraz kontekst społeczny wpływają na sposób postrzegania śmierci. Zastanowimy się wspólnie nad przemianami, które doprowadziły do masowego exodusu pojęcia i figury śmierci ze świadomości jednostek na przełomie XX i XXI wieku. Przyjrzymy się praktykom osób, dla których śmierć jest przedmiotem codziennej pracy zawodowej. Dyskutować będziemy także nad etycznymi i metodologicznymi wymiarami socjologii i antropologii stosowanej w kontekście badań nad przestrzeniami związanymi ze śmiercią.

Valle de Aran jest szczególnym miejsce na mapie Europy i Hiszpanii. Jest to comarca północnej Katalonii położona w dolinie na granicy Hiszpanii z Francją, której terytorium w 30% położone jest na wysokości powyżej 2000 m. Jest to jedyny fragment Katalonii, który należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Nazwa doliny w języku kastylijskim brzmi Valle de Aran. Nazwa ta to pleonazm, gdyż słowo aran wychodzi się z baskijskiego haran, oznaczającego samo w sobie dolinę, a val to z kolei dolina po gaskońsku, tak jak valle po hiszpańsku i vall po katalońsku. Ta skomplikowana opowieść już w samej nazwie pokazuje jak wieloma językami posługują się nieliczni mieszkańcy (10.090 osób). W Valle de Aran, ponieważ należy do Hiszpanii na poziomie państwowym, obowiązkowa konstytucyjnie jest znajomość języka kastylijskiego. Jest to język, który najczęściej usłyszymy na ulicy, gdyż rozwijająca się od lat pięćdziesięciu dolina przyciągnęła pracowników z innych regionów kraju. Jako, że Valle przynależy do Wspólnoty Autonomicznej Katalonia, językiem oficjalnym jest również kataloński i obchodzone są tu święta katalońskie, choć mniej okazale niż poza nią. Sama Valle de Aran ma odrębny statut, uchwalony przez parlament kataloński w 1990 roku. Główną instytucją władz lokalnych na mocy odrębnego statusu Valle jest Eth Conselh Generau d’Aran (Rada Aran). Wszystkie trzy oficjalne języki są uwzględnione w systemie edukacji jako obowiązkowe, obok istotnych dla turystyki angielskiego i francuskiego.  Wszystkie te cztery odmienne kultury miały wpływ na to, jaka jest dzisiejsza dolina.

Jedna ulica, cztery pokolenia, inny świat? A może gentryfikacja, transformacja, rewitalizacja i wykluczenie? Zobaczymy jak można rozumieć te pojęcia i porozmawiamy o zmianach w Polsce, które dotyczą także naszego życia. Przewodnikiem będzie dla nas film Marcina Latałło, który przedstawia życie ubogiej łódzkiej rodziny, od pokoleń związanej z fabryką Poznańskiego w momencie, gdy zmienia się ona w Manufakturę –nowoczesne centrum handlowo-usługowe.

Na mapach współczesnych miast można z łatwością znaleźć granice rozdzielające różne grupy czy kategorie społeczne, np. osoby o różnych rasach. W wielu miastach znajdziemy dzielnice bogate i biedne, „stare” i „młode”.  Taki stan rzeczy może zaistnieć nie tylko tam, gdzie jest wiele uprzedzeń i niechęci między różnymi grupami, ale też w społeczeństwie tolerancyjnym wobec odmienności.
Gra posłuży nam do znalezienia odpowiedzi na pytanie, dlaczego w tolerancyjnym społeczeństwie tworzą się getta. Bazuje ona na modelu zaproponowanym przez Thomasa Schellinga, laureata Nagrody Nobla z ekonomii, i ilustruje mechanizmy prowadzące do segregacji przestrzennej.
Gracze wcielą się w przedstawicieli 2 plemion: pomarańczowego i fioletowego, i będą szukać odpowiedniego miejsca do życia. Uczestnicy, tworząc wspólnie bardzo prostą symulację przestrzeni miejskiej, będą podejmować decyzje o przeprowadzce i obserwować, jak mało potrzeba, żeby się "odseparować" od innych.

Polska, będąca aktualnie jednym z demograficznie najmłodszych krajów europejskich, niebawem będzie jednym z krajów najstarszych. Wprawdzie problem starzenia się populacji dotyczy całej Europy (oraz większości pozaeuropejskich krajów wysokorozwiniętych), jednak Polskę charakteryzują pewne anomalie demograficzne sprawiające, że wspomniane procesy zachodzą u nas w wyjątkowo gwałtownym tempie.

Specyficzna sytuacja Polski (również sytuacja migracyjna) zostanie omówiona w szerokim kontekście. Objaśnione zostaną prawidłowości towarzyszące przemianom ludnościowym na świecie, ich przyczyny i konsekwencje.

Podstawą rozważań będą najważniejsze teorie ludnościowe, przede wszystkim teorie transformacji demograficznych. W kontekście teorii przejścia demograficznego zaprezentowane i omówione zostaną dane obrazujące struktury demograficzne społeczeństw będących jeszcze w fazie eksplozji albo dopiero wchodzących w fazę implozji demograficznej. Przeanalizowany zostanie związek tych procesów z ruchami migracyjnymi. Posiłkując się wynikami badań, spróbujemy wspólnie odpowiedzieć na pytania: Czy w Polsce odbywa się drugie przejście demograficzne? Czy zachodzi przejście migracyjne?

Podczas wykładu zaprezentowane zostaną wyniki najnowszych prognoz demograficznych wraz z wyjaśnieniem wątpliwości związanych z założeniami przyjmowanymi przy ich konstruowaniu.

Na wiejskich terenach Związku Radzieckiego przeprowadzono jeden z największych eksperymentów społeczno-ekonomicznych XX wieku – kolektywizację rolnictwa. Podstawą jego wprowadzenia w życie była chęć zapewnienia dostaw płodów rolnych do szybko industrializujących się miast, dążenie do stworzenia „fabryk na wsi” i proletariatu rolnego oraz eliminacja prywatnej własności ziemskiej. Polityka kolektywizacji rolnictwa wprowadzana była z użyciem drastycznych środków od końca lat 20., co przyniosło tragiczne skutki, takie jak Wielki Głód na Ukrainie czy w Kazachstanie. Operacja ta trwale zmieniła krajobraz radzieckiej wsi. Przez następnych 50 lat na terenie ZSRR dominowały państwowe gospodarstwa rolne (swohozy) i kooperatywy (kolkhozy), natomiast rolnictwo indywidualne było praktycznie nieobecne. Duże jednostki produkcyjne nie były wyłącznie producentami żywności, ale zapewniały także szereg usług publicznych (przychodnie, przedszkola itp.) oraz animowały życie kulturalne na wsi.

Upadek ZSRR sprawił, że niemalże cały sektor rolny, pozbawiony stabilnych dotacji państwowych, znalazł się w głębokim i długotrwałym kryzysie. W trakcie wykładu zaprezentowane zostaną główne kierunki przemian dużych, poradzieckich gospodarstw rolnych. Opisane zostaną przykłady prywatyzacji pracowniczych, uwłaszczenia dawnej nomenklatury oraz całkowitego upadku gospodarstw związanego na przykład z masowymi migracjami. Uwaga skupiać się będzie na terenach, gdzie rolnictwo  skolektywizowano już w latach 30-tych, a więc tam, gdzie funkcjonowało najdłużej (Rosja, Kazachstan). Szczegółowo zostanie opisany przypadek jednego, wielkoobszarowego gospodarstwa w północnym Kazachstanie, w którym autor prowadził badania.