socjologia

Zastanawialiście się kiedyś, w jaki sposób sprawdza się wytrzymałość samochodów w wypadkach? Albo jak badania nad użyźnianiem roślin ogrodowych wpływają na codzienną medycynę? Spotkanie jest propozycją dla osób o otwartych umysłach, nie obawiających się dyskusji na trudne tematy. Jest to także propozycja dla osób, które są ciekawe wykorzystania niekonwencjonalnego tematu do badań przemian społecznych.

Rozmawiać będziemy o tym, jak kultura oraz kontekst społeczny wpływają na sposób postrzegania śmierci. Zastanowimy się wspólnie nad przemianami, które doprowadziły do masowego exodusu pojęcia i figury śmierci ze świadomości jednostek na przełomie XX i XXI wieku. Przyjrzymy się praktykom osób, dla których śmierć jest przedmiotem codziennej pracy zawodowej. Dyskutować będziemy także nad etycznymi i metodologicznymi wymiarami socjologii i antropologii stosowanej w kontekście badań nad przestrzeniami związanymi ze śmiercią.

W każdej epoce dziejów ludzkich społeczeństwo, gospodarka, kultura posiadały system komunikacji oparty o dominujące medium. W każdym społeczeństwie istniały punkty węzłowe, w których akumulowano i przekazywano wiedzę o gospodarowaniu, kulturze, polityce itp.  Przez wieki takimi węzłami były szkoły, uniwersytety, biblioteki, później media masowe. Obecnie funkcję takiego megawęzła pełni Internet, cokolwiek o nim sądzimy. On wirtualizuje społeczeństwo i gospodarkę, a poniekąd także nas samych. Co z tego wynika? Co wiemy o nowym społeczeństwie, co nowego się rodzi? Kim staje się jednostka ludzka w świecie cyfrowym? jak zachowują się w sieciach instytucje, organizacje, ludzie, które formy naszej działalności, się przeżywają, które ulegają transformacji, a jakie nowe się rodzą? Warto się pokusić o refleksję na te tematy. 

Dlaczego gramy dzisiaj w Wiedźmina 3? Czemu czytamy książki Andrzeja Sapkowskiego? Dlaczego oglądamy Grę o tron i Gwiezdne Wojny?

Współczesna fantastyka czerpie z tysięcy lat historii kultury: od Eposu o Gilgameszu, przez Odyseję, Eddę starszą i romanse arturiańskie, do Frankensteina i Drakuli. W pierwszej części spotkania przyjrzymy się tym korzeniom na przykładzie gatunku fantasy oraz cyklu powieści George’a R. R. Martina Pieśń lodu i ognia, ekranizowanego dziś jako serial Gra o tron.

Historię fantastyki można też opowiedzieć inaczej. Można skupić się na pisarzach, redaktorach, tłumaczach i czytelnikach, dzięki którym w dwudziestym wieku ukształtowały się gatunki znane dziś jako science fiction i fantasy. W części drugiej opowiem o amerykańskich magazynach groszowych i tanich książkach w miękkiej oprawie. Wyjaśnię, jak zainspirowały Franka Herberta do napisania powieści Diuna i jak ona z kolei wpłynęła na George’a Lucasa, twórcę świata Gwiezdnych Wojen.

W trzeciej części przedstawię dzieje fantastyki w Polsce. Będę mówił o książkach Stanisława Lema i powstaniu środowiska miłośników science fiction w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych; o cenzurze, braku papieru i amatorskich tłumaczeniach z angielskiego; o czasopismach i seriach wydawniczych. Właśnie w takim świecie w grudniu 1986 roku zadebiutował Andrzej Sapkowski jako autor opowiadania Wiedźmin. Przybliżę początki jego kariery i pokażę, jaką drogą doszedł do pozycji najpopularniejszego polskiego pisarza fantasy.

Jak szukać informacji, aby znaleźć? Czy zbiór informacji to wiedza/ Dokąd prowadzą nas internetowe poszukiwania odpowiedzi? Czy znalezienie jedynej słusznej odpowiedzi na pytanie jest możliwe? W czasie lekcji uczniowie będą mieli możliwość zastanowienia się nad powyższymi pytaniami. Wykonując zadania i ćwiczenia przyjrzą się z meta poziomu współczesnym zagadnieniom związanym z funkcjonowaniem wiedzy. Podczas spotkania będą nazywać współczesne źródła wiedzy oraz określać ich użyteczność w konkretnych sytuacja, analizować treści, dokonywać ich krytycznego rozbioru oraz dyskutować, czym jest prawda.
Zagadnienia poruszane podczas lekcji:
- jak szukamy informacji
- jakie są źródła wiedzy
- ocena i krytyka treści medialnych
- analiza tekstu naukowego
- prawda a tekst publicystyczny/medialny

Jak szukać informacji, aby znaleźć? Czy zbiór informacji to wiedza/ Dokąd prowadzą nas internetowe poszukiwania odpowiedzi? Czy znalezienie jedynej słusznej odpowiedzi na pytanie jest możliwe? W czasie lekcji uczniowie będą mieli możliwość zastanowienia się nad powyższymi pytaniami. Wykonując zadania i ćwiczenia przyjrzą się z meta poziomu współczesnym zagadnieniom związanym z funkcjonowaniem wiedzy. Podczas spotkania będą nazywać współczesne źródła wiedzy oraz określać ich użyteczność w konkretnych sytuacja, analizować treści, dokonywać ich krytycznego rozbioru oraz dyskutować, czym jest prawda.
Zagadnienia poruszane podczas lekcji:
- jak szukamy informacji
- jakie są źródła wiedzy
- ocena i krytyka treści medialnych
- analiza tekstu naukowego
- prawda a tekst publicystyczny/medialny

Myśląc o terrorystach zakładamy, że muszą oni być nienormalni, skoro dokonują tak strasznych czynów. W przypadku muzułmanów dodatkowo myślimy, że w ich religii jest coś co sprzyja terroryzmowi. Tymczasem nie jest to takie oczywiste. Podczas wykładu omówię problemy i wyzwania związane z badaniem terrorystów przez psychologów, trudności definicyjne pojęcia terrorysta, psychologiczne uwarunkowania podejmowania działalności terrorystycznej, a także przedstawię możliwą rolę islamu.

Uczestnicy poznają tajniki procesu realizacji badań sondażowych - jego możliwości i ograniczenia, a przy użyciu profesjonalnego oprogramowania statystycznego będą mogli zweryfikować własne hipotezy badawcze formułowane na bazie dostępnych materiałów. Opinia publiczna w społeczeństwach demokratycznych wywiera niekwestionowany wpływ na procesy podejmowania decyzji politycznych i kształtowania życia społecznego. Rozwój metod i technik badawczych w naukach społecznych w XX i XXI w. sprawił, że możliwości gromadzenia danych, ich analizy i praktycznego zastosowania są coraz większe. Badanie opinii publicznej nie jest jednak, i prawdopodobnie nigdy nie będzie, zautomatyzowanym procesem. Jego realizacja wymaga od badacza umiejętnego podejścia i opanowania odpowiedniego warsztatu metodologicznego i analitycznego. Oferowane warsztaty będą miały charakter teoretyczno-praktyczny. Uczestnicy dowiedzą się o potencjalnych możliwościach badacza i niebezpieczeństwach na niego czyhających.

Głównym celem wykładu ma być przybliżenie obyczajów, religii i świąt żydowskich. W związku z tym, że w programie szkół o Żydach nic właściwie się nie mówi - to znaczy nie było ich ( może poza Berkiem Joselewiczem) potem nastąpiła Zagłada i - nadal ich nie ma, wykład ma pokazać, jak wyglądała ta żyjąca przecież i współuczestnicząca w życiu kraju społeczność. Ma też przełamywać stereotypy - np.  o jednolitości społeczności żydowskiej, jej bogactwie czy niechęci do Polaków. Zostaną poruszone również kwestie stosunkôw polsko-żydowskich - zarówno ich ciemne, jak i jasne strony. Będzie mowa o samorządności, Sejmie Czterech Ziem, jak i o antysemityzmie, o asymilacji i akulturacji, oraz o tradycyjnych społecznościach dążących do zachowania odrębności kulturowej, o syjoniźmie, i tym, jak te nurty funkcjonowały w niepodległej Polsce. Innymi słowy - chodzi  między innymi o pokazanie wielokulturowości państwa polskiego, która słabo funkcjonuje w powszechnej świadomości.

Przez wiele lat Internet wydawał się przestrzenią anonimowości i swobodnego wyrażania poglądów. Ten opis jest już nieaktualny – dzisiejsza przestrzeń wirtualna to miejsce powszechnej kontroli, rozciągającej się na wszystkie urządzenia podłączone do Internetu i wiele prywatnych aspektów naszego życia – jak rozmowy z przyjaciółmi, podróże, preferencje zakupowe, uprawiane sporty, a nawet godziny snu. Na całym świecie można zaobserwować zaostrzanie prawa dot. korzystania z Internetu oraz ograniczanie pola prywatności przez poszczególne rządy. Natomiast z drugiej strony występuje coraz większy zakres inwigilacji o charakterze komercyjnym, mającej na celu optymalne dopasowanie reklam do jednostki. Czy zdajemy sobie sprawę jakie urządzenia w jaki sposób nas obserwują i podsłuchują? Które czynności można wykonywać bezpiecznie, a które narażone są na wyciek danych? W jaki sposób skutecznie chronić swoją prywatność? Na te pytania postarają się odpowiedzieć uczestnicy warsztatu.

Przyglądając  się metodom dbania o wygląd zewnętrzny sprzed wieków, niejednokrotnie jesteśmy zadziwieni, jakich sposobów imali się nasi prapradziadowie i praprababcie, aby wyglądać atrakcyjnie. Tematem wykładu będzie prześledzenie przykładów tych niekiedy już zapomnianych zabiegów oraz próba przeanalizowania towarzyszących im uzasadnień ich stosowania, aby dowiedzieć się więcej na temat minionych wzorów urody i "ducha czasów", w których obowiązywały. 

Zjawisko mobbingu w Polsce, podobnie jak w innych krajach, jest istotnym problemem społecznym, który niesie ze sobą poważne konsekwencje zarówno w wymiarze indywidualnym, organizacyjnym jak i społecznym. W świadomości społecznej mobbing funkcjonuje jako problem wymagający zmiany, ale jego specyfika nie jest w pełni rozpoznana, ponieważ większość jego definicji traktuje o jego objawach a nie uwarunkowaniach. Pomimo tego, że regulacje dotyczące mobbingu pojawiły się w polskim prawodawstwie w styczniu 2004 roku, nadal nie bazuje się na wystarczająco jasnych i ugruntowanych powszechną praktyką kryteriach, według których możliwe byłoby bezsprzeczne rozdzielenie zjawiska mobbingu od innych działań pracodawców i współpracowników, zwłaszcza przy założeniu, że działania są nieetyczne. Niesprawiedliwe traktowanie, deprecjonowanie kompetencji pracowników, obrażanie, publiczne poniżanie, czy wykorzystywanie są tymczasem rezultatem celowego manipulowania opinią innych zatrudnionych osób. Mobbing można więc definiować jako patologiczny mechanizm władzy i nieformalnej kontroli.

Przemoc jest zjawiskiem nie tak rzadko występującym w relacjach intymnych. Zadaniem warsztatu jest uwrażliwienie młodych osób na wyznaczanie własnych granic, szanowanie granic drugiej osoby w bliskich związkach oraz reagowanie w sytuacji bycia świadkiem przemocy. Ponadto, zostaną przybliżone źródła wsparcia z jakich można skorzystać, np. telefony zaufania dla młodzieży. Podczas spotkania zostaną przedstawione wyniki badań naukowych dotyczące funkcjonowania polskiej młodzieży w związkach oraz zjawiska przemocy w relacjach intymnych.

Tym co najbardziej odróżnia smartfony (inteligentne telefony) od ich poprzedników, czyli telefonów komórkowych jest przede wszystkim stały dostęp do Internetu i niekończący się wachlarz możliwości z nim związanych. Celem zajęć „Komu grozi i co to jest uzależnienie od smartfona?” jest przedstawienie różnych rodzajów uzależnień związanych z nadużywaniem smartfonów przez młodzież takich jak: smartfonoholizm, fonoholizm i obselitofobia. Podczas zajęć zostaną przedstawione grupy najbardziej narażone na ten rodzaj uzależnienia, zagrożenia i skutki tych uzależnień oraz statystyki związane z tematem. Mobilny i z każdym rokiem szybszy Internet w smartfonach daje coraz większe możliwości, ale staje się również coraz bardziej niezbędnym narzędziem. Biorąc pod uwagę fakt, iż obecnie ponad połowa Polaków posiada smartfony, a statystyki te rosną z roku na rok w zastraszającym tempie, zjawisko smartfonoholizmu to poważne zagrożenie dla społeczeństwa, a zwłaszcza dla młodzieży, która według badań jest najliczniejszą grupą użytkowników tych urządzeń. Z jakich stron internetowych/aplikacji mobilnych za pośrednictwem smartfonów korzystamy najczęściej? Ile czasu poświęcamy na „zabawę” smartfonem? Czym jest obselitofobia? Na te i wiele innych pytań postaram się udzielić odpowiedzi podczas dyskusji z młodzieżą.

Do Polski coraz częściej przyjeżdżają imigranci, chcąc tutaj zamieszkać i pracować.  W krajach Europy Zachodniej – o wieloletnich tradycjach wielokulturowości – zauważa się prawidłowość, że imigranci częściej niż reszta społeczeństwa zakładają własne firmy. Oferują one produkty i usługi związane z pochodzeniem kulturowym ich właścicieli; są to np. restauracje etniczne i firmy udzielające pomocy prawnej cudzoziemcom. Prezentacja skoncentruje się na wynikach badania dwóch szczególnie licznych społeczności imigranckich w Polsce: Ukraińców i Wietnamczyków. W obu grupach odnotowuje się w ostatnich latach wzrost popularności samozatrudnienia jako strategii obecności na polskim rynku pracy. Omówione zostaną przyczyny zakładania własnej działalności gospodarczej, branże w których działają imigranccy przedsiębiorcy oraz strategie rozwoju ich firm. Mimo wielu podobieństw w sferze dostępu do pracy w Polsce, aktywność przedsiębiorcza cudzoziemców z obu grup pokazuje również znaczące różnice.  Postawione zostanie pytanie, skąd bierze się popularność branży gastronomicznej wśród imigrantów wietnamskich oraz popularność sektora budowniczego wśród imigrantów ukraińskich.

Na mapach współczesnych miast można z łatwością znaleźć granice rozdzielające różne grupy czy kategorie społeczne, np. osoby o różnych rasach. W wielu miastach znajdziemy dzielnice bogate i biedne, „stare” i „młode”.  Taki stan rzeczy może zaistnieć nie tylko tam, gdzie jest wiele uprzedzeń i niechęci między różnymi grupami, ale też w społeczeństwie tolerancyjnym wobec odmienności.
Gra posłuży nam do znalezienia odpowiedzi na pytanie, dlaczego w tolerancyjnym społeczeństwie tworzą się getta. Bazuje ona na modelu zaproponowanym przez Thomasa Schellinga, laureata Nagrody Nobla z ekonomii, i ilustruje mechanizmy prowadzące do segregacji przestrzennej.
Gracze wcielą się w przedstawicieli 2 plemion: pomarańczowego i fioletowego, i będą szukać odpowiedniego miejsca do życia. Uczestnicy, tworząc wspólnie bardzo prostą symulację przestrzeni miejskiej, będą podejmować decyzje o przeprowadzce i obserwować, jak mało potrzeba, żeby się "odseparować" od innych.

Polska, będąca aktualnie jednym z demograficznie najmłodszych krajów europejskich, niebawem będzie jednym z krajów najstarszych. Wprawdzie problem starzenia się populacji dotyczy całej Europy (oraz większości pozaeuropejskich krajów wysokorozwiniętych), jednak Polskę charakteryzują pewne anomalie demograficzne sprawiające, że wspomniane procesy zachodzą u nas w wyjątkowo gwałtownym tempie.

Specyficzna sytuacja Polski (również sytuacja migracyjna) zostanie omówiona w szerokim kontekście. Objaśnione zostaną prawidłowości towarzyszące przemianom ludnościowym na świecie, ich przyczyny i konsekwencje.

Podstawą rozważań będą najważniejsze teorie ludnościowe, przede wszystkim teorie transformacji demograficznych. W kontekście teorii przejścia demograficznego zaprezentowane i omówione zostaną dane obrazujące struktury demograficzne społeczeństw będących jeszcze w fazie eksplozji albo dopiero wchodzących w fazę implozji demograficznej. Przeanalizowany zostanie związek tych procesów z ruchami migracyjnymi. Posiłkując się wynikami badań, spróbujemy wspólnie odpowiedzieć na pytania: Czy w Polsce odbywa się drugie przejście demograficzne? Czy zachodzi przejście migracyjne?

Podczas wykładu zaprezentowane zostaną wyniki najnowszych prognoz demograficznych wraz z wyjaśnieniem wątpliwości związanych z założeniami przyjmowanymi przy ich konstruowaniu.

W swoim wystąpieniu chciałbym pokazać, jak ten sam wynik głosowania może przekładać się na inny rozkład mandatów w Sejmie. W Polsce w wyborach do Sejmu obowiązuje ordynacja proporcjonalna, a w związku z tym sposób przeliczania głosów jest kluczowy dla wyników wyborów. Symulacja ma pokazać słuchaczom, że ten sam głos oddany na komitet może mieć różną wagę oraz że zasady, w ramach których odbywa się głosowanie, determinują jego wyniki. Do symulacji posłużą metody stosowane do przeliczania mandatów. Chciałbym w swoim wystąpieniu przedstawić informacje, które pozwolą słuchaczom lepiej zrozumieć reguły rządzące wyborami, by stali się bardziej świadomymi wyborcami, gdyż dojrzałe głosowanie jest w interesie obywateli.

Na wiejskich terenach Związku Radzieckiego przeprowadzono jeden z największych eksperymentów społeczno-ekonomicznych XX wieku – kolektywizację rolnictwa. Podstawą jego wprowadzenia w życie była chęć zapewnienia dostaw płodów rolnych do szybko industrializujących się miast, dążenie do stworzenia „fabryk na wsi” i proletariatu rolnego oraz eliminacja prywatnej własności ziemskiej. Polityka kolektywizacji rolnictwa wprowadzana była z użyciem drastycznych środków od końca lat 20., co przyniosło tragiczne skutki, takie jak Wielki Głód na Ukrainie czy w Kazachstanie. Operacja ta trwale zmieniła krajobraz radzieckiej wsi. Przez następnych 50 lat na terenie ZSRR dominowały państwowe gospodarstwa rolne (swohozy) i kooperatywy (kolkhozy), natomiast rolnictwo indywidualne było praktycznie nieobecne. Duże jednostki produkcyjne nie były wyłącznie producentami żywności, ale zapewniały także szereg usług publicznych (przychodnie, przedszkola itp.) oraz animowały życie kulturalne na wsi.

Upadek ZSRR sprawił, że niemalże cały sektor rolny, pozbawiony stabilnych dotacji państwowych, znalazł się w głębokim i długotrwałym kryzysie. W trakcie wykładu zaprezentowane zostaną główne kierunki przemian dużych, poradzieckich gospodarstw rolnych. Opisane zostaną przykłady prywatyzacji pracowniczych, uwłaszczenia dawnej nomenklatury oraz całkowitego upadku gospodarstw związanego na przykład z masowymi migracjami. Uwaga skupiać się będzie na terenach, gdzie rolnictwo  skolektywizowano już w latach 30-tych, a więc tam, gdzie funkcjonowało najdłużej (Rosja, Kazachstan). Szczegółowo zostanie opisany przypadek jednego, wielkoobszarowego gospodarstwa w północnym Kazachstanie, w którym autor prowadził badania.