Meandry umysłu. Na drodze od wyrażenia do znaczenia
Na jakie wysiłki zdobyć się musi ludzki umysł, przebywając drogę od formy wyrażenia do jego znaczenia? Mimo że sceną główną, na której rozgrywa się pełen ekspresji spektakl spajania znaczeń w teksty, jest ludzki mózg, neurobiologia nie zna odpowiedzi na postawione wyżej pytanie. Drogę przez nieznane toruje nam teoria mieszanin pojęciowych, sformułowana na styku lingwistyki i kognitywistyki. Ujmuje ona znaczenia wyrażeń jako mieszaniny pojęciowe – hybrydy będące świadectwem dynamiki ludzkich mechanizmów poznawczych. Funkcjonowanie ludzkich mechanizmów poznawczych – które podczas wykładu zrekonstruujemy na konkretnych przykładach – dowodzi, że nasz umysł z natury dąży do redukcji złożoności problemów. Czyni to w sposób zdumiewający. Redukcja złożoności sprawia, że w codziennym doświadczeniu formułowania tekstów utożsamiamy formę wyrażeń z ich znaczeniem. Wrażenie to redukuje wysiłek wkładany w myślenie i komunikację. Teoria mieszanin pojęciowych demaskuje tę skądinąd pożyteczną iluzję. Znaczenia wyłaniają się bowiem w konfrontacji z kontrfaktycznością, we współbrzmieniu analogii i podobieństwa, w zmaganiach z relacją rozbieżności i ograniczeniami, jakie narzucają nam przestrzeń i czas. Percepcja wyrażeń językowych (np. przeczytanie książki, wysłuchanie czyjejś opowieści) jest – zaledwie i aż – bodźcem, iskrą inicjującą powstawanie i przeobrażenia znaczeń. Poprzez zaskakujące współoddziaływanie relacji strukturyzujących znaczenia (relacji analogii, rozbieżności itp.), nasza wyobraźnia sprawia, że dane wyrażenie zaczyna „mienić się” zupełnie nową barwą.
Na wykład zapraszam wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się, dlaczego wyrażenie child-safe bazuje na scenariuszu zagrożenia dla dzieci oraz jak pracuje nasza wyobraźnia, kiedy myślimy o ewolucji dinozaurów w ptaki.
