Program - spotkania

 Wykład będzie poświęcony mitologii swojskości, która od kilkuset lat temu pozostaje jednym ze składników polskiej świadomości zbiorowej. W swej postaci zewnętrznej objawia się ona jako sielanka, jako idealizacja wiejskiego, krzepiącego trwania na uboczu i z dala, w istocie jednak jest zamaskowanym mechanizmem autodestrukcji, może nawet kulturowej apokalipsy.

Węch człowieka był określany jako zmysł o mniejszym znaczeniu. Jednak w związku z pandemią koronawirusa zainteresowanie ludzkim węchem uległo wyraźnemu wzrostowi. W wystąpieniu przedstawiono podstawowe informacje na temat węchu oraz różnic/podobieństw w stosunku do innych zmysłów. Szczególną uwagę poświęcono jego zaburzeniom na skutek urazów i różnych zespołów chorobowych.

Presupozycje to termin lingwistyczny, oznaczający nieprzywołane wprost, ale konieczne tło, które usensownia wypowiedź. Kiedy mówi się: król Francji jest łysy, to przyjmujemy, że Francja jest monarchią. Kiedy w powieści dziewiętnastowiecznej mówi się o potrzebie pracy, racjonalnej gospodarce, dobru wspólnym, a nawet dobroczynności – to dla zrozumienia tych haseł nie wystarczy refleksja etyczna, można zasadnie przyjąć, że chodzi o coś więcej – o nawiązanie (świadome lub nie)  do dziewiętnastowiecznych  teorii ekonomicznych – Adama Smitha, Davida Ricarda, Jeana-Baptiste’a Saya i Simonda de Sismondiego.

Ciekawość jest zjawiskiem niejednorodnym. W zachowaniu człowieka pełni kluczową rolę w jego przystosowywaniu się do zmiennych warunków otoczenia. Czy zwierzęta współdzielą te mechanizmy i w jakim stopniu? W przedstawionych badaniach zaprezentuję jeden ze sposobów analizy tego zagadnienia.

Często słyszymy, że już niedługo 100 lat życia nie będzie niczym nadzwyczajnym. Czy rzeczywiście żyjemy coraz dłużej, czy po prostu lepiej leczymy choroby?  Czy można określić długość życia człowieka? Od czego zależy – genów czy tego jak żyjemy? Czy znajdziemy lek na wydłużenie życia?

Debata będzie dotyczyła skutków, jakie wywierają na ludzi wielkie epidemie.  Dotyczy to zarówno poszczególnych osób, jak i społeczeństw. Chcemy spojrzeć na epidemie/pandemie w perspektywie historycznej i na tym tle zobaczyć, jakie są skutki obecnej pandemii koronawirusa, jakie zjawiska na ogół wywołują epidemie, a jakie są specyficzne dla obecnej pandemii. Wiadomo na pewno, że epidemie powodują zanik, albo swoiste uśpienie więzi społecznych, wywołują konflikty społeczne, do których prowadzą choroby, przekształcenia ekonomiczne związane z samą chorobą i jej następstwami, zmieniają zasady dystrybucji zasobów ekonomicznych, nie mówiąc już o psychicznych skutkach dla różnych osób. W naszych czasach niezwykle ważne są sprawy związane z działaniem służby zdrowia i relacjami między medycyną i inżynierią biomedyczną a polityką społeczną, czyli – decyzjami polityków. Zaprosiliśmy do debaty z jednej strony historyków, z drugiej – uczoną z dziedziny psychologii społecznej, która sama przeprowadziła badania na ten temat w ub. roku. Otwiera to szerokie pole do debaty, którą wyznaczają perspektywy: historyczna, socjologiczna, psychologiczna, medyczna, ale też ekonomiczna i polityczna.

W ostatnim czasie ukazało się kilka książek o „ludowej historii Polski”, które szybko przyciągnęły uwagę wielu czytelników i stały się przedmiotem dużej liczby omówień w mediach. W naszej debacie będziemy pytać o to, czym jest ludowa historii Polski:  co ją wyróżnia na tle innych nurtów historiografii i co nowego wnosi do naszej wiedzy o przeszłości? Czy jest kontrhistorią pisaną przeciwko dotychczasowej historiografii, czy też jej uzupełnieniem? Czy przedstawia dzieje ludu w Polsce (i kto do tego ludu należał), czy też dzieje Polski pisane z perspektywy warstw ludowych? Spytamy także, jakie są jej mocne i słabe strony, oraz dlaczego tak szybko zyskała popularność.

„Czy całość to prosta suma części?”

Problem: genetycznie niewiele różnimy się od innych stworzeń. Co zatem sprawia, że jednak wyraźnie się od nich różnimy? Czy nauka może odpowiedzieć na to pytanie? Wydawało się, że jak poznamy nasz DNA i porównamy z DNA bliskich nam gatunków, znajdziemy "geny człowieczeństwa”. No i znajdujemy różnice w pewnych genach związanych z mową, mózgiem itp., ale to nie jest takie proste. Gdyby naprawdę Romulusa i Remusa wychowała wilczyca, to nie założyliby Rzymu, tylko by polowali na zające. Czy istnieje ostra granica pomiędzy ludźmi i innymi stworzeniami? Tak, ale nie znajdziemy jej w naszych genach.

„Sztuczna świadomość, albo czy robot będzie mógł się zakochać?”

Problem: Jak można zdefiniować świadomość i czy definicja jest nam potrzebna? Dlaczego jesteśmy świadomi? Gdzie mieści się świadomość i czy mają ją zwierzęta? Czy współczesne badania mózgu i jego modelowanie komputerowe pozwalają zrozumieć, czym jest świadomość i jak powstaje? Czy stworzymy nie tylko sztuczną inteligencję, ale i sztuczną świadomość? Czy robot będzie mógł przeżywać emocje i się zakochać?

„Czy fizyka może się obejść bez eksperymentu?”

Problem: Na gruncie współczesnej fizyki pojawiły się teorie, których weryfikacja doświadczalna jest fundamentalnie niemożliwa bądź nieosiągalna w obrębie wyobrażalnych technologii. Ogłoszono więc nadejście postempirycznej fizyki. Czy to wciąż fizyka, czy tylko jałowe spekulacje? A może metoda naukowa wymaga rozszerzenia?

Naród niech napisze dla siebie konstytucję zbawienną, jasną i rozumną. O konstytucyjnych doświadczeniach Polaków w XVIII i XIX wieku.

Pod koniec  XVIII wieku Polska znalazła się w kręgu rodzącego się konstytucjonalizmu. I choć okres faktycznego obowiązywania pierwszej polskiej  konstytucji był krótki, jest do dziś symbolem reformatorskich i patriotycznych działań. W Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim obcy monarchowie oktrojowali konstytucje. Czy Polacy je zaakceptowali? Czy spełniły nadzieje budowania własnego państwa? O potrzebie konstytucji, o konstytucyjnych nadziejach i rozczarowaniach, o mitach i tradycji konstytucyjnej warto porozmawiać.

Inżynieria genetyczna, epidemiologia, prawo międzynarodowe i astronautyka: czy jest na świecie ktokolwiek, kto może nazwać się ekspertem w każdej z tych dziedzin? A jednak dzień po dniu cała Polska i świat żyją zagadnieniami, których dogłębne zrozumienie wymagałoby dekad wytężonej pracy w tego typu trudnych dyscyplinach. Ba, jesteśmy zachęcani do posiadania wyrazistego, ostrego zdania na każdy z tych tematów. Jak najlepiej walczyć z pandemią? Jaką metodą można obniżyć emisje dwutlenku węgla? Jaki jest status prawny nieopublikowanego w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału Konstytucyjnego? Jaka jest płeć osoby z wrodzonym zespołem niewrażliwości na androgeny? Ktokolwiek zawaha się publicznie w którejkolwiek z tych kwestii, ten ryzykuje, że zostanie uznany za "jednego z tych". Tymczasem nikt z nas nie ma możliwości zadowalającego zrozumienia choćby połowy tych tematów - pozostaje więc zaufanie do autorytetów. A może po prostu powinniśmy pogodzić się z własnym poczuciem niewiedzy i nauczyć się żyć z poczuciem niepewności?

Jeśli chcecie przeżyć niesamowitą przygodę pełną kolorów, wybuchów i efektów specjalnych - zapraszamy Was na pokazy „Przygoda z chemią” w ramach Festiwalu Nauki. Przekonacie się, że spotkania z chemią to nie tylko pokazy ciekawych i widowiskowych doświadczeń, ale również niepowtarzalna okazja zabawy w małego chemika - część doświadczeń będziecie mogli wykonać samodzielnie! Zapewnimy Wam niezapomniane wrażenia: na własne oczy zobaczycie wybuch wulkanu, grzyba atomowego, morze ognia i tornado. Zapalicie fajerwerki przy użyciu wody. Zgłębicie tajemnice perfum i dowiecie się, dlaczego bańki mydlane są kolorowe. Posiądziecie tajniki pisania prądem i zamiany „wody” w superlepką ciecz. Poczujecie grozę ruchomych piasków i ryku groźnego niedźwiedzia, ale może uda Wam się oswoić chemiczne świetliki! Zasadzicie chemiczny ogród, zrobicie własne mydełko i będziecie mogli przejrzeć się we własnoręcznie zrobionym lustrze. Mówią, że smoki nie istnieją, ale zapewniamy Was - nasz platynowy smok ma się doskonale i zaprasza wszystkich odważnych na pokaz swoich umiejętności!

Odwiedzający hangar lotniczy Wydziału MEiL PW będą mogli wziąć udział w warsztatach budowy latającego modelu szybowca PW-5 Smyk. Warsztaty polegają na samodzielnym złożeniu na miejscu modelu szybowca PW-5 Smyk z pianki depron. Po pomyślnym oblocie modelu wydawany będzie imienny certyfikat uczestnictwa w warsztatach, który zawiera opis i historię powstania szybowca. Uczestnicy budują swoje modele w miejscu, gdzie powstał szybowiec PW-5 Smyk, zwycięzca konkursu Międzynarodowej Federacji Lotniczej na szybowiec Klasy Światowej.

Zapraszamy na wspaniałe spotkanie z geologią. Na wielu warsztatach poznamy tajemnice Ziemi. Dotrzemy do jej jądra, poznamy skały, jakie budują Zimię zarówno w skali makro, jak i oglądając je podmikroskopem. Sprawdzimy, czego nie da się dostrzec w skałach gołym okiem. Wyhodujemy błyskawiczne syntetyczne kryształy i obejrzymy surowce skalne i mineralne jakie sa wydobywane w Polsce. Sprawdzimy, czy sól zawsze jest słona.  Na wykładzie dowiemy się o minerałach, które towarzyszą nam na co dzień i od święta.

Wszystkich, którzy chcieliby sprawdzić, a przede wszystkim rozwinąć swoją wiedzę o języku polskim, zapraszamy do udziału w naszej grze. Zaproponujemy zagadki, szyfry i rebusy, w których zaszyte będą ciekawostki o historii i pochodzeniu słów, sięgniemy po słownictwo gwarowe i środowiskowe (np. młodzieżowe), przyjrzymy się najnowszym polskim wyrazom, pobawimy się przysłowiami i cytatami, zajrzymy do językowej kuchni. Nie zabraknie ponadto buszowania w książkach, a także nawiązań do języka i historii Warszawy.
Uczestnicy mogą startować w grze indywidualnie lub w drużynach. Mile widziane rodziny z dziećmi.

Podczas warsztatów-spaceru inspirowanych kilkuletnimi badaniami relacji łączących ludzi i rośliny na Podolu wschodnim, poznamy rośliny zajmujące ważne miejsce w spiżarniach i domowych apteczkach mieszkańców środkowej Ukrainy. Na wiślanej skarpie odnajdziemy niektóre ze zbieranych na Podolu roślin, a spotkanie z nimi będzie pretekstem do poznania ich ludzko-roślinnych historii. Wiele spośród roślin spontanicznie pojawiających się na warszawskich trawnikach, a także sadzonych przy ulicach i w parkach, ma interesujące powiązania globalne, które wpływają na ich lokalne funkcjonowanie i interakcje z ludźmi. Postaramy się przyjrzeć tym relacjom z różnych perspektyw, starając się zobaczyć otaczającą nas zieleń w nowym świetle. Spacer umożliwi przyjrzenie się z bliska ciernistym robiniom pospolitym i niesłychanie wytrzymałemu rdestowi ptasiemu, błyszczącym owocom dzikiego bzu czarnego i niepozornej babce większej oraz wielu innym roślinom ważnym dla etnobotanicznych eksploracji środkowej Ukrainy. 

Warsztaty proponowane przez PAN Muzeum Ziemi w Warszawie przeznaczone są dla uczniów zainteresowanych przedmiotami przyrodniczymi. Celem zajęć jest zapoznanie uczestników z właściwościami, sposobami poszukiwania oraz najważniejszymi, prostymi technikami rozpoznawania minerałów. To doskonała okazja do pogłębienia wiedzy z zakresu geografii.

Zajęcia składają się z trzech części. Pierwsza z nich to wykład, podczas którego omówione zostaną podstawowe zagadnienia związane z mineralogią, takie jak właściwości minerałów (barwa, twardość, pokrój, łupliwość itp.), występowanie, zastosowanie i sposoby ich rozpoznawania. Podczas drugiej części uczniowie będą samodzielnie rozpoznawać minerały. Każdy z uczestników dostanie do identyfikacji zestaw okazów i na podstawie wskazówek uzyskanych podczas wykładu będzie mógł przeprowadzić proste testy właściwości, które doprowadzą do poznania nazwy badanego minerału. Trzecia część polegać będzie na poszukiwaniu skarbów. W zależności od pogody możliwe będzie albo płukanie złota w ogrodzie przed Muzeum Ziemi, albo poszukiwanie minerałów w pojemnikach z piaskiem. Wypłukiwanie drobinek kruszcu odbywać się będzie starą, traperską metodą, czyli poprzez przemywanie piasku przy użyciu specjalnej miski. Natomiast poszukiwanie minerałów w piaskownicach polegało będzie na przesiewaniu piasku przez sitka. Każdy znaleziony okaz uczestnik będzie mógł zabrać do domu.

Prokrastynacja, czyli nieracjonalne odkładnie niektórych zadań na później, to problem, który poważnie dotyka około 15% osób. W czasie wykładu przedstawiona zostanie podstawowa wiedza psychologiczna oraz najnowsze odkrycia neurobiologiczne dotyczące podłoża tego zjawiska. Zastanowimy się też, czy wyniki dotychczasowych badań mogą stanowić wskazówki dotyczące tego, jak radzić sobie z prokrastynacją.

Mikroplastik morski i odpadowe tworzywa sztuczne gromadzą się nie tylko w środowisku naturalnym, lecz „zalewają” przestrzeń medialną, budząc różnorodne emocje. Jak odnaleźć sens wśród sprzecznych opinii? Co wiem, a co jest tylko spekulacją? Co na to nauka? Zapraszam do dyskusji, rozmowy i zadawania pytań. Przedstawione zostanie spojrzenie na plastisferę - naukowe i artystyczne.

Celem wykładu będzie przedstawienie uczestnikom podstawowych pojęć matematyki finansowej: procent prosty, procent składany, renta matematyczna, rata kredytu (część kapitałowa i odsetkowa), RRSO. Na podstawie wiedzy zdobytej w trakcie wykładu uczestnik powinien znać, rozumieć i rozróżniać podstawowe pojęcia związana z wyznaczaniem raty kredytu (w szczególności jej składowych), oceniać koszt kredytu, analizować oraz potrafić porównać dostępne oferty kredytu, jak również dokonać racjonalnego wyboru spośród dostępnych  na rynku ofert.

Feminatywy, czyli nazwy żeńskie, w języku polskim (podobnie jak w innych językach słowiańskich) są tworzone systemowo. Ich losy na przestrzeni wieków były zmienne;  od kilku lat zauważalne jest ożywienie w stosowaniu w tekstach feminatywnych nazw pospolitych. Jako jeden z argumentów za posługiwaniem się feminatywami podawana jest ich powszechność w przedwojennej polszczyźnie. Zasobem, który obecnie pozwala śledzić użycia polszczyzny po odzyskaniu niepodległości jest Korpus Dyskursu Parlamentarnego (KDP; https://kdp.nlp.ipipan.waw.pl/).

Zawiera on teksty z posiedzeń plenarnych i innych posiedzeń od roku 1919 do czasów obecnych, umożliwia więc śledzenie zmian językowych na przestrzeni czasu. Jego cenną cechą jest też olbrzymia liczba wypowiedzi mówionych.

Na wstępie scharakteryzuję feminatywy jako klasę wyrazów pochodnych i przedstawię ich użycia w tekstach do początku XX w. Następnie krótko przedstawię metody badań korpusowych. Zasadniczą część wystąpienia poświęcę feminatywom  w KDP; oprócz danych ilościowych, omówię je pod względem budowy, przynależności do pól znaczeniowych, cech gramatycznych typowych połączeń (np. w użyciach adresatywnych i opisowych) i charakterystyki ich użytkowników (płeć, reprezentowana opcja polityczna). Na koniec dane z KDP zestawię z innymi korpusami polszczyzny ostatniego stulecia (Narodowy Korpus Języka Polskiego, MonCo, Chronopress).

W trakcie warsztatu pokazane zostaną cechy języka węgierskiego. Słuchacze poznają reguły tworzenia wyrazów i zdań, nauczą się wymowy głosek oraz odkryją logikę w pozornie trudnym języku bratanków.

Współcześnie w filozofii bada się dwa różne, choć powiązane ze sobą, pojęcia intencjonalności.

Pierwsze ujmuje nakierowanie czegoś na coś czy zwrócenie się ku czemuś. Jest jednym z fundamentalnych pojęć semantyki – teorii opisującej to, w jaki sposób nasze myśli i wyrażenia odnoszą się do przedmiotów, na czym polega „zwrócenie” się myśli i języka do świata, co to znaczy, że nasze słowa są „o czymś”. Wiąże się z pojęciem prawdy, znaczenia – i rzeczywistości.

Drugie pojęcie obejmuje zamiar zrobienia czegoś. Formalnie jest to szczególny przypadek pierwszego rozumienia: zamiar może być rozumiany jako pewien rodzaj nakierowania czegoś (podmiotu działającego) na coś (na cel działania). W praktyce jednak to drugie pojęcie leży u podstaw odrębnej dziedziny filozoficznej: teorii działania. Wiąże się z pojęciem świadomości, celowości - i odpowiedzialności.

Oba pojęcia łączą się z ważnymi zagadnieniami, które prowadzą w głąb fundamentalnych kwestii metafizycznych, epistemologicznych i aksjologicznych, co czyni intencjonalność jednym z najdonioślejszych tematów filozoficznych. Wykład będzie poświęcony prezentacji niektórych spośród tych zagadnień, w szczególności problemu treści i przedmiotu reprezentacji umysłowych z jednej strony (na przykładzie współczesnej teorii plików mentalnych) i problemu intencjonalności grupowej z drugiej strony. Jako ciekawostka przedstawiony zostanie tzw. efekt efektu ubocznego (side-effect effect), zwany też efektem Knobe’a.

Etnograficzne badania terenowe są spotkaniem z drugim człowiekiem i z otaczającym go światem. Spotkaniem, które odsłania przed nami wytwory danej kultury i tego, co ją kształtuje. Spotkaniem, które odkrywa przed badaczem pewien system komunikacji symbolicznej. I w końcu spotkaniem, dzięki któremu doświadczamy, poznajemy, a następnie opisujemy daną kulturę i charakterystyczne dla niej zjawiska kulturowe.

Zdarza się, że świat, który badamy, poznajemy dzięki treściom wyśpiewanym w tekstach pieśni świeckich czy też religijnych. Często, teksty śpiewane podczas różnych uroczystości, pozwalają nam wejść w najgłębsze zakamarki historii oraz tradycji danej kultury. Dla badacza, muzyka w kulturze pełni nie tylko funkcję estetyczną czy emocjonalną, ale również pełni funkcję poznawczą. Dzięki antropologii muzyki, możemy opisać i wyjaśnić zjawiska muzyczne człowieka, w kontekście badanej kultury.

Zaproponowane spotkanie przeniesie uczestników w bogaty świat kultury muzycznej Sardyńczyków. Świat, który stanowi ważny element kultury, życia codziennego, społecznego i religijnego oraz pomaga w procesie kształtowania i poznania tożsamości kulturowej mieszkańców wyspy. Przeniesiemy się w świat głosu i dźwięku. Poznamy ważnych twórców muzyki sardyńskiej zarówno świeckiej, jak i religijnej oraz problematykę poruszaną w tekstach wykonywanych przez nich utworów. Zapoznamy się z charakterystycznym brzmieniem jedynego w swoim rodzaju, obecnego jedynie na Sardynii, męskiego śpiewu tenores sardi. Wejdziemy również w świat tradycyjnych instrumentów muzycznych obecnych w kulturze sardyńskiej.