Wykłady na 25-lecie

Żyjemy bez języka. Ten, którym opisujemy świat ślizga się po powierzchni lawinowo następujących zmian. Nie może uchwycić eksplozji zupełnie nowych sfer rzeczywistości, regresu i zamierania starych, splatania i rozplatania związków i zależności. Ani język tradycyjnych nauk społecznych, ani polityczny dyskurs liberalizmu czy konserwatyzmu, ani lewicowe teorie XX wieku nie pozwalają rozumieć zjawisk, które zaskakują nas swoją gwałtownością, skalą i jednocześnie pozornym brakiem racjonalności. Tak jakbyśmy nagle wpadli w ciąg outlinerów, „czarnych łabędzi” Nassima Taleba, w sposób nieprawdopodobny ułożonych jeden po drugim. Od zamachu na WTC i obrazu samolotów wbijających się w morzu ognia w strukturę wieżowców, od pojawienia się netu  i eksplozji bezpośredniej komunikacji w net wpisanej, przez kryzys 2008 roku i upadek banku, który nie mógł upaść, powrót średniowiecza w Państwie Islamskim – a w Polsce tragedię smoleńską – wreszcie przez katastrofę klimatyczną i pandemię; stale dzieje się coś, co nas absolutnie zaskakuje, co nie ma prawa się zdarzyć.

Prosi się ten proces o zrozumienie, o odrobinę światła, które pozwoli dalej żyć rozumnie. I oczywiście wielu autorów - filozofów, socjologów, ekonomistów, dziennikarzy, pisarzy i amatorów pisania w sieci – próbuje dostarczać diagnoz. Robią to w bardzo różnych językach i na bardzo różnych poziomach opisu. Zwykle te opisy są na siebie wzajemnie ślepe i głuche. Paradoksalnie, najbardziej uniwersalny język jest jednocześnie najbardziej hermetycznym – to język ekonomii. O tym, dlaczego tak jest, spróbuję opowiedzieć w czasie wykładu.

Polityka historyczna jest  w ciągu ostatnich kilkunastu lat jednym z najczęściej używanych pojęć w publicznych debatach i sporach. Warto się zastanowić, co ono właściwie oznacza, jaka jest jego geneza, jak wyglądał stosunek do przeszłości władz państwowych w poprzednich dziesięcioleciach, a nawet stuleciach, kiedy tego terminu jeszcze w ogóle nie znano.  Współcześnie polityka historyczna w Polsce stała się źródłem ostrych konfliktów i społecznych podziałów, a także sztandarem tych sił, które dążą do osłabienia liberalnej demokracji. Czy może być inaczej i czy możliwa jest polityka historyczna akceptująca pluralizm i różnorodność, a jednocześnie wzmacniająca wspólnotę obywatelską i narodową?

Niezależnie rozwijające się cywilizacje dziś znalazły się w sytuacji umożliwiającej samookreślenie się wobec siebie. W odniesieniu do Europy i Indii ułatwia to ich wspólne indoeuropejskie „DNA”. To DNA „...z pewnością możemy odnaleźć w językach, którymi się posługuje ponad dwa miliardy ludzi. Nie…..możemy uwolnić się od tej schedy jeżeli posługujemy się językiem indo-europejskim. Nie jesteśmy w stanie  zadać pytań ‘gdzie?’, ‘kiedy?’, ‘kto?’ lub ‘jak?’…….albo wyrazić naszych najbardziej podstawowych działań bez częstego odwoływania się do odziedziczonego systemu mowy, w którym nasi językowi przodkowie mieli udział 6000 lat temu.” (Mallory, J.P).

Stała Hubble'a jest jednym z fundamentalnych parametrów kosmologicznych opisujących Wszechświat i jego przyszłość. Po raz pierwszy wyznaczył ją niemal sto lat temu amerykański astronom Edwin Hubble, otrzymując wartość kilkakrotnie większą od przyjmowanej obecnie. Wykład omawia historię jej pomiarów i przedstawia związane z nimi problemy. Utrzymująca się kilkuprocentowa rozbieżność między wynikami pomiarów prowadzonych różnymi metodami urosła ostatnio do rangi jednego z najpoważniejszych problemów astronomii. Znaczący udział w jego rozwiązywaniu mają astronomowie polscy.