biologia

Wszyscy na co dzień stykamy się z ogromną liczbą bakterii dobrych i takich, których nie lubimy. Czy wiesz, że dobre bakterie są spożywane praktycznie codziennie? Codzienne też spożywasz produkty powstałe dzięki nim – bakteriom mlekowym. Są to produkty mleczne, ale nie tylko. Podczas spotkania z nami dowiesz się, jakie bakterie pomagają ulepszać żywność i które produkty z Twojej lodówki dzięki nim powstają.

Warsztaty o drzewach, różnych rodzajach siedlisk i związanych z nimi organizmach. Podczas krótkiej gry odbywającej się na terenie Ogrodu Botanicznego uczestnicy będą mieli okazję sami poszukać życia kryjącego się wśród rosnących tam drzew. Rozwiązanie zadań oraz spacer odkrywający nieznane wcześniej zakamarki staną się pretekstem do dyskusji o roli drzew w ekosystemach, specyficznych mikrosiedliskach, różnorodności biologicznej, a także sposobach ich ochrony. Porozmawiamy też o tym w jaki sposób działalność człowieka może wpłynąć na funkcje ekosystemów leśnych, a także co robić by mądrze je wspierać.

Młode i stare, żółte i fioletowe, sypkie i zwarte. Oto one! Ziemniaki! Pełne mocy bulwy znane ludziom od ponad 7000 lat. W czasie warsztatów opowiemy skąd pochodzą i jaką drogę przebyły nim znalazły się na europejskich stołach. Dowiedzą się Państwo czym różnią się pod względem koloru i zastosowania bulwy ziemniaków, a także o tym, jak wykorzystywane były na przestrzeni wieków. Odpowiemy również na pytania: czy ziemniaki mają coś wspólnego z lumbago i czyrakami, odmrożeniami i oparzeniami, a także wrzodami i nadkwaśnością żołądka? Dla tych, którzy chcieliby poznać tajniki ich uprawy zdradzimy ogrodowe tajemnice. Opowiemy co robiła Zuzanna w worku czyli pokażemy co zrobić by cieszyć się smakiem własnoręcznie uprawianych bulw mieszkając w mieście.  A na koniec przy pomocy naszych kubków smakowych i wzroku porównamy różne odmiany ziemniaka, nauczymy się rozróżniać i wykorzystywać ich typy. Ugotujemy ziemniaczane małe co nieco na mini warsztatach kulinarnych.

Zwierzęta domowe i gospodarskie karmione są paszami, których skład jest precyzyjnie dostosowany do gatunku zwierzęcia, jego płci, wieku i stanu fizjologicznego. W celu poprawy jakości i zwiększenia walorów prozdrowotnych produktów pochodzenia zwierzęcego, w produkcji pasz stosuje się nasiona roślin strączkowych, charakteryzujące się wysoką zawartością białka oraz dodatki witaminowo-mineralne, ziołowe i in. Na zajęciach dzieci będą miały możliwość poznać współcześnie stosowane pasze. Ponadto dowiedzą się, czym karmić domowe pupile, aby zapewnić im długotrwałe zdrowie, a co może im zaszkodzić. Za pomocą własnych zmysłów najmłodsi będą mogli również samodzielnie ocenić jakość pasz dla zwierząt.

Spotkanie festiwalowe składa się z dwóch części. Pierwszą stanowi wykład multimedialny o powszechnych organizmach bezkręgowych, które można spotkać w jeziorach, rzekach a także w glebie. Prezentacja będzie wzbogacona o obserwacje różnych gatunków bezkręgowców pod mikroskopem. Zobaczymy także drobne organizmy roślinne - glony oraz wyższe rośliny wodne w śród nich pływacza zwyczajnego. Uczestnicy przekonają się, dlaczego tak ważne jest mycie rąk. Podczas warsztatów praktycznych pt „ Stwórz swój własny preparat” –  nauczymy się jak wykonać prawidłowo preparat, z prowadzącym zajęcia będziemy obserwować, analizować własnoręcznie wykonane preparaty, a na koniec je naszkicujemy. W trakcie spotkania uczestnicy będą mieli okazje wzięcia udziału w konkursach.

Wśród roślin strączkowych są liczne gatunki o dużym znaczeniu użytkowym. Groch zwyczajny, ciecierzyca pospolita i soczewica jadalna należą do grupy najstarszych roślin uprawnych. Historia ich upraw rozpoczęła się na Bliskim Wschodzie około 9 tysięcy lat temu. Równie stare są uprawy fasoli zwykłej na terenie Ameryki Południowej.

Ci odwieczni towarzysze człowieka stali się nie tylko stałym składnikiem naszej diety, ale także nieodłącznym elementem kultury. Na wykładzie omówione zostaną biblijne teksty  dotyczące roślin należących do szeroko rozumianej rodziny motylkowatych, takich jak groch, bób, ciecierzyca i soczewica oraz akacja, judaszowiec, kozieradka, strączyniec i szarańczyn. Podjęta zostanie również próba wyjaśnienia związku pomiędzy historią uprawy i własnościami biologicznymi roślin strączkowych a ich obecnością w bajkach: „Księżniczka na ziarnku grochu” Christiana Andersena, „Kopciuszek” braci Grimm i w starej angielskiej baśni „Jaś i magiczna fasola”. Słuchacze będą mogli poznać pochodzenie kilku polskich zwyczajów ludowych i powiedzeń (np. „zadać komuś bobu”, „rzucać grochem o ścianę” i „groch z kapustą”).

Uczestnicy spotkania dowiedzą się także, co roślinom strączkowym zawdzięcza współczesna nauka. Jaki jest związek pomiędzy barwą kwiatów grochu a prawami Mendla, mającymi fundamentalne znaczenie dla rozwoju genetyki? I wreszcie: co ma soczewka do soczewicy? Tego dowiedzą się Państwo na wykładzie!

Celem zajęć jest przedstawienie dzieciom przystowowań kilku gatunków zwierząt żyjących w Polsce do zmiany warunków klimatycznych. Omówione zostaną m.in. procesy odpowiedzialne za wytworzenie odpowiednich przystosowań do zmian warunków pogodowych.

Co łączy lodówkę, buty sportowe i krem z filtrem UV? 
Uczestnicy lekcji dowiedzą się co to są nanocząstki i dlaczego są tak wyjątkowe. Pozornie niepozorne, stanowią podstawę niezwykle dynamicznie rozwijającej się nanotechnologii, cieszą się zainteresowaniem zarówno nauki, jak i przemysłu. Popularne wśród naukowców, mało znane przeciętnemu człowiekowi, a przecież obecne w jego życiu. 
Czemu nanocząstki zawdzięczają swoją wyjątkowość i w jakich jeszcze zaskakujących produktach codziennego użytku można je znaleźć? Na te pytania znajdziemy odpowiedzi w czasie lekcji. 
Spotkanie podzielone będzie na dwie części. Pierwsza to krótki wykład o wyjątkowych właściwościach i zastosowaniach  nanocząstek, często zaskakujących i niezwykłych. Druga część spotkania to gra, w której aby wygrać, trzeba znaleźć odpowiedź na intrygujące pytanie. Droga do odpowiedzi prowadzić będzie przez labirynt pytań i zagadkowych zadań. Przyda się odrobina sprytu i szczęścia ale przede wszystkim wiedza, nie tylko ta zdobyta w trakcie wykładu…

Las Bielański to jeden z najciekawszych obiektów przyrodniczych w granicach Warszawy. Stanowi wspomnienie dawnej Puszczy Mazowieckiej i jest terenem zajmowanym przez różne zbiorowiska leśne, głównie o charakterze grądowym i łęgowym. Od wielu lat rezerwat ten jest poligonem badawczym i dydaktycznym dla pracowników i studentów Wydziału Biologii UW. Poza intensywnie użytkowanymi miejscami spacerowymi, znajdziemy tu bardzo cenne przyrodniczo fragmenty o charakterze lasu naturalnego, będące środowiskiem życia wielu rzadkich gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Spacer, prowadzony przez dwójkę biologów, będzie okazją do przedstawienia niezwykłego rezerwatu położonego w centrum wielkiego miasta oraz do dyskusji na tematy związane z biologią i ekologią lasów. W trakcie przechadzki prowadzący opowiedzą, co to są lasy pierwotne, naturalne i gospodarcze, pokażą rozmaite typy spotykanych w Polsce zbiorowisk leśnych, charakterystyczne dla nich organizmy i spróbują odpowiedzieć na pytanie, czy las pozostawiony bez ingerencji ludzkiej ma szansę przetrwać.

Organizm modyfikowany genetycznie GMO to organizm, którego genom zmodyfikowano metodami inżynierii genetycznej. Od wieków ludzi modyfikowali genomy zwierząt i rośliny poprzez sztuczną selekcję osobników prezentujących pożądane cechy. Główne gatunki ssaków badane w laboratoriach to myszy i szczury, ze względu na wysokie podobieństwo materiału genetycznego do genomu człowieka. Pierwsze zwierzęta transgeniczne otrzymano w laboratoriach w latach 80-tych XX w. Zwierzęta te wykorzystuje się w nauce do badania funkcji poszczególnych genów a także stanowią one modele wielu ludzkich chorób. Modyfikując wybrane geny możemy sprawdzić jaką rolę odgrywają one w takich skomplikowanych procesach jak uczenie się i pamięć. Często obserwujemy nieoczekiwane zmiany w fizjologii organizmu myszy lub szczura, które prowadzą np. do otyłości i rozwoju syndromu metabolicznego.

Podczas spotkania opowiemy o bezpieczeństwie pracy w laboratorium mikrobiologicznym, poznamy "dobre" i "złe" bakterie, zobaczymy jak można je hodować w laboratorium oraz jak wyglądają pod mikroskopem. Opowiemy, co można zrobić, aby ustrzec się przed „złymi” bakteriami. Wykonamy także preparaty z jogurtu oraz wody z ogórków kiszonych, aby poznać naszych sprzymierzeńców.

Truizmem jest stwierdzenie, że wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej postępuje degradacja naturalnych ekosystemów. Od dawien dawna niepohamowanej ekspansji naszego gatunku towarzyszy jednak, obok bezrozumnego często niszczenia przyrodniczego dziedzictwa, także różnie wyrażana i uwarunkowana różnymi motywami chęć ochrony niektórych elementów dzikiej przyrody. Co było, jest i może w przyszłości być motywem takich działań? Czy rzeczywiście powinniśmy dla własnego dobra chronić przyrodę i zdecydować się na trudne i kosztowne samoograniczanie? Co tak naprawdę powinniśmy chronić chroniąc przyrodę? Czy mamy jeszcze szansę na to, by nasze działania w tym zakresie były skuteczne? Co jest największym naszym zagrożeniem i wyzwaniem? Podczas dyskusji spróbujemy wspólnie zastanowić się nad tymi problemami.

Ludzki mózg, najbardziej skomplikowany układ jaki znamy, jest tak naprawdę nami. To on tworzy naszą świadomość, przetwarza informacje oraz generuje myśli i emocje. Mózg to my. Uważamy go za szczyt doskonałości, ale jak wszystko w świecie biologicznym, jest on produktem ewolucji – ślepego procesu, który nie ma innego celu ponad zwiększenie szans na przeżycie gatunku. Wykład opowie o tym, jak ewoluował układ nerwowy w świecie zwierząt i jakie są tego procesu konsekwencje dla ludzi.

Podczas lekcji uczestnicy zostaną wprowadzeni w ciekawy świat pasożytów ludzi i zwierząt, z którymi można spotkać się na co dzień. W trakcie zajęć zostaną omówione główne grupy pasożytów, ich cykle rozwojowe oraz cechy przystosowujące te organizmy do pasożytniczego trybu życia. Przedstawiony zostanie również ich wpływ na zdrowie człowieka i zwierząt (takich jak psy i koty). Zaprezentowane zostaną też niezwykle małe pasożyty (mikrosporydia). Dodatkowo, uczestnicy dowiedzą się w jaki sposób chronić się przed zarażeniami pasożytami. Przedstawione również zostaną metody badania pasożytów. W ramach lekcji przewidziana jest prezentacja multimedialna dotycząca najpowszechniej występujących pasożytów. Następie uczestnicy wezmą udział w zajęciach praktycznych - oglądanie preparatów pod mikroskopem i rozpoznawanie pasożytów. Na zakończenie zajęć każdy uczestnik otrzyma pamiątkowy dyplom.

Mikroskop to jeden z najważniejszych wynalazków naszych czasów. Zanim go skonstruowano nasze wyobrażenie o świecie ograniczało się do tego, co można zobaczyć gołym okiem lub za pomocą prostych soczewek skupiających. Mikroskop otworzył przed ludzkim wzrokiem zupełnie nową rzeczywistość. Pierwsze mikroskopy powstały u schyłku XVI w., a do celów naukowych zaczęto je używać nieco później. Dzięki genialnym pomysłom, przez następne 200 lat przesuwano granice poznania. Jednak nieubłagane prawa fizyki wynikające z właściwości falowych światła zatrzymały postęp pod koniec XIX wieku.

Dziś mikroskopia świetlna przeżywa swój renesans. Wzrost popularności tej techniki wiąże się z powstaniem mikroskopii fluorescencyjnej. Nastąpił znaczący rozwój technik przygotowania preparatów w oparciu o znaczniki fluoroscencyjne. Kolejnym sukcesem był równoległy rozwój samych urządzeń optycznych do wizualizacji preparatów barwionych fluorochromami, prowadzący do powstania mikroskopu konfokalnego. Laserowa mikroskopia konfokalna jest jedną z najnowszych modyfikacji mikroskopii świetlnej, wykorzystującą elementy mikroskopii fluorescencyjnej. Obrazy otrzymane z użyciem takiego układu optycznego mają lepszą rozdzielczość i kontrast niż obrazy uzyskane w najlepszych mikroskopach klasycznych. Możliwa jest analiza cienkich warstw (przekrojów optycznych) położonych na powierzchni oraz w głębi grubych preparatów, co umożliwia rekonstrukcję trójwymiarowych obrazów badanych obiektów.

Ostatnio pokonano ograniczenia dyfrakcyjne i zbudowano przyrządy super-rozdzielcze pozwalające zobaczyć w komórkach małe struktury lub pojedyncze cząsteczki. Nowe techniki obrazowania przyspieszyły rozwój biologii medycznej w badaniach podstawowych i klinicznych, co zilustrujemy obrazami i filmami.

Poznanie struktury DNA oraz mechanizmów dziedziczenia jest jednym z najważniejszych odkryć naukowych ludzkości. Rozwinięcie metod  inżynierii genetycznej umożliwiło  m.in. wykorzystywanie genetyki w medycynie a także w rolnictwie czy przemyśle.

W czasie wykładu przedstawione zostaną podstawowe informacje na temat budowy DNA, dziedziczenia, powstawania  i skutków uszkodzenia DNA. Przybliżone zostaną również metody i techniki inżynierii genetycznej m.in. tworzenie i zastosowanie wektorów wirusowych oraz organizmów transgenicznych. Omówione będą również wybrane choroby genetyczne oraz przykładowe zastosowanie terapii genowych. 

Celem warsztatów jest zapoznanie uczestników z pracą w laboratorium badawczym oraz niektórymi metodami biologii molekularnej, wykorzystywanymi w badaniu genów. Uczestnicy dowiedzą się co to jest plazmid, enzymy restrykcyjne, klonowanie genów oraz że niepozorne drożdże piekarnicze są doskonałym obiektem eksperymentalnym. Podczas warsztatów uczestnicy przeprowadzą także eksperyment z wykorzystaniem trawienia enzymami restrykcyjnymi.

Grzyby to niezwykle bogata grupa organizmów, a jesień to doskonała pora by zgłębiać tajniki ich życia. Warto poznać je nie tylko ze względu na ich walory smakowe, ale przede wszystkim z uwagi na ich niesamowitą różnorodność, interesującą budowę, jak i ważną rolę, jaką spełniają w przyrodzie. Spotkanie poświęcone grzybom otworzy wykład ilustrowany prezentacją multimedialną na temat bogactwa świata grzybów. Uczniowie zapoznają się ze specyfiką budowy, cyklu rozwojowego i sposobów odżywiania się tej grupy organizmów, dowiedzą się wielu ciekawostek, na przykład jaką  rolę pełnią grzyby w życiu i gospodarce człowieka. Część terenowa umożliwi przeprowadzenie własnych obserwacji mykologicznych. Będziemy poszukiwać i  rozpoznawać napotkane gatunki grzybów oraz oznaczać je  za pomocą kluczy i atlasów, a także wyszukiwać gatunki znajdujące się na kartach pracy. Na zakończenie każda z grup dokona prezentacji uzyskanych wyników.

Życie na naszej planecie trwa dzięki energii słonecznej, która jest przekształcana w energię chemiczną w niezwykłym procesie zwanym fotosyntezą. Z fotosyntezą kojarzy nam się przede wszystkim zielony barwnik chlorofil. Tymczasem światło jest absorbowane także przez barwniki pomocnicze – żółte i pomarańczowe karotenoidy. Wszystkie te związki współistnieją w pozornie jednolicie zielonych liściach. Co więcej, u roślin wyższych zieleń chlorofilu też nie jest jednolita, gdyż występuje on w dwóch odmianach, jako niebieskozielony chlorofil a i żółtozielony chlorofil b. W proponowanym doświadczeniu wszystkie te barwniki można samodzielnie otrzymać i zobaczyć!

Uczestnicy zajęć wykonują całe doświadczenie całkowicie samodzielnie, zapoznając się z technikami homogenizacji i ekstrakcji materiału biologicznego oraz identyfikacji związków chemicznych. Ze świeżych liści różnych roślin uzyskują ekstrakt acetonowy zawierający mieszaninę barwników, którą rozdzielają metodą chromatografii cienkowarstwowej na chlorofile a i b, karoteny i ksantofile. Związki te identyfikują porównując otrzymane wyniki z danymi literaturowymi.

Nietoperze, tak samo jak inne komponenty środowiska, nie pozostają bierne na zachodzące zmiany związane z działalnością człowieka. Zaliczane są do najbardziej zagrożonych wyginięciem ssaków na Ziemi. W związku z tym, że są ważnymi regulatorami liczebności owadów wykazujących tendencje do masowych pojawów, a ich ofiarami są przede wszystkim te owady, które są niedostępne dla ptaków owadożernych, aktywnych w dzień - wymagają czynnej ochrony. Szczególnie ważnym elementem aktywnej ochrony tych wyjątkowych ssaków jest tworzenie dla nich sztucznych schronień w miejscach, gdzie brakuje ich naturalnych odpowiedników. W pierwszym rzędzie powinna być ona skierowana na zabezpieczenie schronień zimowych. Na spotkaniu zostaną zaprezentowane skuteczne metody aktywnej ochrony nietoperzy, których wymagają zarówno w okresie letnim jak i zimowym, w lesie oraz w terenie zabudowanym.

Wbrew obiegowym opiniom, rośliny nie są pozbawione zdolności do poruszania. Wręcz przeciwnie, czasem ruchy roślin są bardzo dynamiczne. W trakcie pokazu zobaczą Państwo przykłady ruchów roślin, a my postaramy się wyjaśnić, jakie mechanizmy są za nie odpowiedzialne.

Fermentowane artykuły spożywcze, otrzymywane przy udziale bakterii mlekowych, są nie tylko smacznymi produktami odżywczymi, ale mogą korzystnie wpływać na kondycję człowieka. Bakterie te są także źródłem różnych genów i enzymów wykorzystywanych w biotechnologii. Wiele z użytecznych przemysłowo właściwości zapisanych jest w plazmidach. Pokażemy, jak można wykryć obecność bakterii mlekowych i obejrzymy ich komórki. Dowiemy się także, co i w jaki sposób mówią nam o sobie bakterie mlekowe. Zajrzymy do wnętrza komórki bakteryjnej i zobaczymy jak wygląda ich DNA.  

Koty mogą drażnić. Mogą nie przychodzić na zawołanie. Mogą nie jeść, gdy dostają jedzenie. Mogą linieć na kanapę. Zrujnować dywan. Podrzeć firanki. Ale w przeciwieństwie do ludzi, nie krzywdzą. Zamiast tego intrygują.  (C. Newman)

Według apokryfów, Bóg stworzył kota, aby ludzie mieli dzikie zwierzę do głaskania. Jednak na przestrzeni dziejów relacje pomiędzy kotem i człowiekiem były bardzo zmienne. Koty czczono w starożytnym Egipcie, a w średniowiecznej Europie sądzono i palono, jako wcielenie diabła i ciemnych mocy. Obdarzone zagadkowym spojrzeniem z dużymi, połyskującymi w ciemności oczyma, uprawiające nocny tryb życia, wzbudzały u ludzi zarówno element fascynacji jak i trwogi. Nic więc dziwnego, że zawsze towarzyszyły im przesądy, magia i legendy.

W trakcie wykładu zostaną przedstawione także wybrane zagadnienia z zakresu anatomii, fizjologii i behawioru kotów.