biologia

Liście większości roślin są zielone, chociaż zdarzają się   gatunki o liściach w innych kolorach. Jednak nawet całkowicie zielone liście skrywają w sobie różnokolorowe barwniki! Podczas warsztatów wykonamy doświadczenie, które pozwoli nam je obejrzeć. Sprawdzimy także, jakie promieniowanie pochłaniają liście różnych gatunków i na tej podstawie przedyskutujemy skąd bierze się ich kolor. Dodatkowo spróbujemy wykonać fotosyntezygrafię. czyli wykorzystać liście do utrwalenia wybranego przez nas obrazu.

ZOO w powiększeniu, czyli jak rzeczy dobrze nam znane wyglądają pod binokularem lub mikroskopem. W programie oglądanie różnych preparatów zwierzęcych jak pióra, łuski, fragmenty skór, włosy, skrzydełka owadów, wylinki węży itp. Zajęcia rozpoczną się od poszukiwania materiałów badawczych, zbierania sierści, pancerzyków, wylinek, piór itp. Znaleziska zostaną poddane starannym oględzinom pod binokularami i mikroskopem. Postaramy się wywnioskować na podstawie wyglądu poszczególnych preparatów jaki związek mają konkretne cechy ich budowy z funkcją i wykorzystaniem przez określone zwierzę. W czasie zajęć uczniowie obejrzą prezentacje multimedialną dotyczącą pokrycia ciała - "ubrań zwierzęcych" i spełnianych przez nie funkcji.  Uczestnicy zajęc będa mieli możliwość sporządzenia dokładnych rysunków obserwowanych preparatów i sporządzenia notatek, które pomogą im w wypełnieniu podsumowującej zajęcia karty pracy.

Grzyby to niezwykle bogata grupa organizmów, a jesień to doskonała pora by zgłębiać tajniki ich życia. Warto poznać je nie tylko ze względu na ich walory smakowe, ale przede wszystkim z uwagi na ich niesamowitą różnorodność, interesującą budowę, jak i ważną rolę, jaką spełniają w przyrodzie. Spotkanie poświęcone grzybom otworzy wykład ilustrowany prezentacją multimedialną na temat bogactwa świata grzybów. Uczniowie zapoznają się ze specyfiką budowy, cyklu rozwojowego i sposobów odżywiania się tej grupy organizmów, dowiedzą się wielu ciekawostek, na przykład jaką  rolę pełnią grzyby w życiu i gospodarce człowieka. Część terenowa umożliwi przeprowadzenie własnych obserwacji mykologicznych. Będziemy poszukiwać i  rozpoznawać napotkane gatunki grzybów oraz oznaczać je  za pomocą kluczy i atlasów, a także wyszukiwać gatunki znajdujące się na kartach pracy. Na zakończenie każda z grup dokona prezentacji uzyskanych wyników.

Czy nietoperze słyszą nawzajem swoje głosy? A jeśli tak, to czy nie przeszkadzają sobie nawzajem w polowaniu? Czy potrafią ze sobą rozmawiać, jeśli zechcą – i co właściwie mogłyby mieć do powiedzenia? Czy jeden może się od drugiego czegoś nauczyć? I jak właściwie będąc nietoperzem podrywa się dziewczynę? Podczas naszych lekcji spróbujemy zajrzeć do wciąż tajemniczego i kryjącego wiele zagadek świata nocnych ssaków i dowiedzieć się, jak wygląda ich życie społeczne i rodzinne. Przekonamy się także, co my, ludzie, wiemy obecnie o możliwościach porozumiewania się nietoperzy – oraz jak to możliwe, że w ogóle cokolwiek o tym wiemy… Zastanowimy się nad tym, co w ogóle można zrobić w takiej sytuacji, kiedy strasznie chcielibyśmy coś wiedzieć, a tu w żadnej, najgrubszej nawet książce nie da się o tym przeczytać, bo po prostu jeszcze nikt na świecie tego nie wie. Posłuchamy, jak brzmią głosy nietoperzy przekształcone przez elektroniczne urządzenia, pozwalające nam usłyszeć dźwięki zbyt wysokie dla ludzkich uszu. Spróbujemy wreszcie sami odrobinę wczuć się w rolę nietoperzy i sprawdzić, jak dalibyśmy sobie radę w różnych niezwykłych dla nas sytuacjach. 

Owady są najliczniejszą i najszerzej rozpowszechnioną grupą organizmów na świecie. Spotyka się je wszędzie na lądzie, w wodzie, powietrzu, na organizmach roślinnych jak i zwierzęcych, w ich odchodach oraz zwłokach. Pełnią one wiele ważnych funkcji w naszym ekosystemie: uczestniczą w krążeniu i rozkładzie substancji organicznych, ochronie roślin oraz ich zapylaniu, jednakże poza pożytecznymi owadami, istnieje szereg owadów uważanych za szkodniki.

Karaczany, muchy, chrząszcze czy motyle to tylko niektóre z owadów, które będzie można podziwiać podczas edukacyjnych lekcji festiwalowych. Zajęcia poprzedzone będą krótką prelekcją obejmującą zapoznanie się z budową i fizjologią owadów, a także ich rolą w i znaczeniem w przyrodzie. Uczniowie będą mogli zobaczyć na własne oczy jak wygląda wnętrze owada, porównać „krew” owadów z krwią ssaków, ponadto przewidziany jest pokaz wybranych gatunków owadów oraz gry i zabawy dla najmłodszych uczestników.

Zajęcia mają na celu przybliżenie zagadnień związanych z metabolizmem komórkowym. Po omówieniu podstaw oddychania komórkowego, uczestnicy zagrają w autorską grę planszową, dzięki której utrwalą sobie najważniejsze pojęcia z biochemii dotyczących szlaków metabolicznych.

Czy nietoperze słyszą nawzajem swoje głosy? A jeśli tak, to czy nie przeszkadzają sobie nawzajem w polowaniu? Czy potrafią ze sobą rozmawiać, jeśli zechcą – i co właściwie mogłyby mieć do powiedzenia? Czy jeden może się od drugiego czegoś nauczyć? I jak właściwie będąc nietoperzem podrywa się dziewczynę? Podczas naszych lekcji spróbujemy zajrzeć do wciąż tajemniczego i kryjącego wiele zagadek świata nocnych ssaków i dowiedzieć się, jak wygląda ich życie społeczne i rodzinne. Przekonamy się także, co my, ludzie, wiemy obecnie o możliwościach porozumiewania się nietoperzy – oraz jak to możliwe, że w ogóle cokolwiek o tym wiemy… Zastanowimy się nad tym, co w ogóle można zrobić w takiej sytuacji, kiedy strasznie chcielibyśmy coś wiedzieć, a tu w żadnej, najgrubszej nawet książce nie da się o tym przeczytać, bo po prostu jeszcze nikt na świecie tego nie wie. Posłuchamy, jak brzmią głosy nietoperzy przekształcone przez elektroniczne urządzenia, pozwalające nam usłyszeć dźwięki zbyt wysokie dla ludzkich uszu. Spróbujemy wreszcie sami odrobinę wczuć się w rolę nietoperzy i sprawdzić, jak dalibyśmy sobie radę w różnych niezwykłych dla nas sytuacjach. 

Regeneracja to niezwykły proces prowadzący do odbudowy prawidłowej struktury mięśni szkieletowych, po uszkodzeniu mechanicznym lub wynikającym z miopatii. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane najnowsze doniesienia naukowe dotyczące regeneracji mięśni i badań nad wspomaganiem tego procesu oraz mobilizacji komórek macierzystych do uszkodzonej tkanki.

Białka fluorescencyjne, po uprzednim wzbudzeniu, są zdolne do emisji światła o różnej długości fali, czyli do świecenia w różnych kolorach. Ich wielka kariera rozpoczęła się niepozornie od wyizolowania na początku lat sześćdziesiątych XX w. zielonego białka fluorescencyjnego  (GFP) z komórek stułbiopława Aequorea victoria. Od tego czasu została skonstruowana cała paleta różnokolorowych białek fluorescencyjnych, które stały się potężnym narzędziem w badaniach biologicznych, pozwalając zobaczyć to, co wcześniej pozostawało niewidoczne. Dziś jednym z podstawowych zastosowań białek fluorescencyjnych jest używanie ich jako świecących znaczników. Dzięki dołączeniu takiego znacznika można analizować inne (nieświecące) białka bezpośrednio w komórkach, czyli tam, gdzie normalnie funkcjonują. W 2008 r. badania nad białkami fluorescencyjnymi zostały uhonorowane Nagrodą Nobla, którą otrzymali Osamu Shimomura, Martin Chalfie i Roger Y. Tsien. Na wykładzie będzie można usłyszeć o historii tych badań, o niezwykłej budowie białek fluorescencyjnych, która warunkuje ich szczególne właściwości oraz o zastosowaniu białek fluorescencyjnych w badaniach biologicznych na poziomie komórkowym.

Organizm modyfikowany genetycznie GMO to organizm, którego genom zmodyfikowano metodami inżynierii genetycznej. Od wieków ludzi modyfikowali genomy zwierząt i rośliny poprzez sztuczną selekcję osobników prezentujących pożądane cechy. Główne gatunki ssaków badane w laboratoriach to myszy i szczury, ze względu na wysokie podobieństwo materiału genetycznego do genomu człowieka. Pierwsze zwierzęta transgeniczne otrzymano w laboratoriach w latach 80-tych XX w. Zwierzęta te wykorzystuje się w nauce do badania funkcji poszczególnych genów a także stanowią one modele wielu ludzkich chorób. Modyfikując wybrane geny możemy sprawdzić jaką rolę odgrywają one w takich skomplikowanych procesach jak uczenie się i pamięć. Często obserwujemy nieoczekiwane zmiany w fizjologii organizmu myszy lub szczura, które prowadzą np. do otyłości i rozwoju syndromu metabolicznego.

Las najlepiej poznaje się… w lesie. Dlatego chodźmy na wspólny spacer! Zabierzemy was na wędrówkę, podczas której postaramy się spojrzeć na to wyjątkowe miejsce z trochę innej perspektywy. Czy dacie się namówić na spacer z głową w chmurach? Czy odważycie się podążać w głąb lasu za dźwiękiem? Las to dużo więcej niż drzewa, a własne obserwacje jego mieszkańców mogą być niesamowitą przygodą. Spróbujemy poczuć go wszystkimi zmysłami. Przyroda ma nam mnóstwo do zaoferowania, w tym również wiele zabawy, jednak w zamian powinniśmy okazać jej szacunek i zapewnić ochronę. Zastanowimy się, co zawdzięczamy lasom, za co możemy je polubić i jak powinniśmy o nie dbać.
Podczas spotkania zwiedzimy również ekspozycję stałą „Przyroda i historia Puszczy Kampinoskiej”.

Zajęcia te pozwalają na kształtowanie łączenia teorii z praktyką. To rodzaj swoistej dyskusji, której podsumowaniem jest drzewo ewaluacyjne, wskazujące na uczniów tego z zespołów: obrońców tezy czy antytezy, którzy byli bardziej dla słuchaczy przekonywujący. Charakter zajęć pozwala na to, aby młodzi ludzie potrafili w trakcie dyskusji znaleźć właściwe argumenty, skutecznie broniące ich stanowiska oraz przedstawienia swych racji w najbardziej atrakcyjnej formie dla widzów i słuchaczy.

Torfowiska to podmokłe obszary, na których odkładają się osady, powstające głównie z rosnących tam roślin. Ten typ osadów organicznych nazywamy torfem. Jedną z podstawowych roślin torfotwórczych jest mech torfowiec, charakteryzujący się ciekawą budową, nietypowym sposobem wzrostu oraz szeregiem przystosowań do gromadzenia wody. Mech torfowiec ma również swoje sposoby na pozbywanie się konkurencji.

Same osady, powstające między innymi z udziałem mchu torfowca, mają również szereg ciekawych cech. Dzięki konserwującym właściwościom torfów, zachowuje się w nich sporo „informacji”, na podstawie których można odtworzyć warunki panujące na torfowisku nawet kilka tysięcy lat temu, w czasie, gdy odkładała się konkretna warstwa torfu.  Do zachowanych w torfie „informacji” należą m.in. pozostałości roślin, grzybów, glonów, a nawet zwierząt; a także specyficzne substancje chemiczne, świadczące o występowaniu konkretnych organizmów żywych lub o występowaniu konkretnych warunków środowiska.

Ekosystemy torfowisk pełnią ważną rolę w środowisku. Pomagają regulować stosunki wodne na danym obszarze. Są również miejscami występowania wielu ciekawych i rzadkich gatunków.

Podczas zajęć uczestnicy poznają tajniki budowy i funkcjonowania mchu torfowca, dowiedzą się dlaczego torfy uważane są za „archiwa przyrody” oraz skąd biorą się ich doskonałe właściwości konserwujące. Wspólnie spojrzymy w twarz człowieka z Tollund, najlepiej zachowane oblicze w historii, poznamy też inne mumie torfowe. Na koniec wspólnie zastanowimy się dlaczego warto chronić torfowiska. 

Celem zajęć jest przedstawienie dzieciom przystowowań kilku gatunków zwierząt żyjących w Polsce do zmiany warunków klimatycznych. Omówione zostaną m.in. procesy odpowiedzialne za wytworzenie odpowiednich przystosowań do zmian warunków pogodowych.

Czy nietoperze słyszą nawzajem swoje głosy? A jeśli tak, to czy nie przeszkadzają sobie nawzajem w polowaniu? Czy potrafią ze sobą rozmawiać, jeśli zechcą – i co właściwie mogłyby mieć do powiedzenia? Czy jeden może się od drugiego czegoś nauczyć? I jak właściwie będąc nietoperzem podrywa się dziewczynę? Podczas naszych lekcji spróbujemy zajrzeć do wciąż tajemniczego i kryjącego wiele zagadek świata nocnych ssaków i dowiedzieć się, jak wygląda ich życie społeczne i rodzinne. Przekonamy się także, co my, ludzie, wiemy obecnie o możliwościach porozumiewania się nietoperzy – oraz jak to możliwe, że w ogóle cokolwiek o tym wiemy… Zastanowimy się nad tym, co w ogóle można zrobić w takiej sytuacji, kiedy strasznie chcielibyśmy coś wiedzieć, a tu w żadnej, najgrubszej nawet książce nie da się o tym przeczytać, bo po prostu jeszcze nikt na świecie tego nie wie. Posłuchamy, jak brzmią głosy nietoperzy przekształcone przez elektroniczne urządzenia, pozwalające nam usłyszeć dźwięki zbyt wysokie dla ludzkich uszu. Spróbujemy wreszcie sami odrobinę wczuć się w rolę nietoperzy i sprawdzić, jak dalibyśmy sobie radę w różnych niezwykłych dla nas sytuacjach. 

Wirus - w dosłownym tłumaczeniu z łaciny virus - jad, oznacza, że wirusy są czynnikami wyłącznie patogennymi. Jednak warto dodać, że są to nie tylko niebezpieczni wrogowie, lecz również współtowarzysze, najdyskretniejsi współpracownicy. Są wszędzie, wewnątrz nas i na zewnątrz, zadziwiają skutecznością działania do tego stopnia, iż można ich uznać za doskonałą formę życia. Ale, czy można powiedzieć, że wirusy żyją? Wirusy określa się przecież jako pogranicze materii żywej i nieożywionej.

Celem warsztatów „Wirusy – nieproszeni goście” będzie wprowadzenie młodych uczestników w ważny i ekscytujący świat wirusów. Pierwszym etapem będzie zapoznanie słuchaczy z budową wirusów oraz procesem zakażenia komórek ludzkich, zwierzęcych i bakteryjnych. Pokazane zostaną sposoby namnażania wirusów in vitro oraz metody ich wykrywania – praca z mikroskopem. Następnie, zaprezentowane zostanie ich działanie chorobotwórcze na przykładach chorób ludzi i zwierząt. W kolejnym etapie wspólnie z uczestnikami opisane zostaną sposoby radzenia sobie z wirusami. Pokazana zostanie, walka z inwazją wirusów jaką toczy każdego dnia układ odpornościowy człowieka, i w jakim stopniu organizm skutecznie odrzuca atak niechcianych gości. Analizując rodzaje odpowiedzi przeciwwirusowej uczestnicy zobaczą, że kiedy wirus przeniknie przez pierwsze bariery ochronne i wniknie do komórek, to jedną z ostatnich desek ratunku jest niszczenie samego siebie - własnych komórek.

Młodzi uczestnicy warsztatów dowiadując się o „sile” wirusów i o trudnościach jakie sprawia walka z nimi, być może docenią banalne przestrogi dorosłych i zrozumieją wysiłek jaki, w różnych aspektach codziennego życia, wkłada się w ochronę przed zakażeniem organizmu.

Tematyka zajęć rozszerzy wiedzę dzieci z dziedzin takich jak: biochemia, biologia molekularna, biotechnologia i mikrobiologia. Warsztaty biologiczne pozwolą dzieciom poznać tajemnice budowy i organizacji pojedynczej komórki. Poznają m.in. fabryki, które kryją się w ich wnętrzu i procesy w nich zachodzące oraz zbudują kolorowy model DNA. Rozwikłają także zagadkę kodu genetycznego i wyprodukują razem białko. Wykonując samodzielnie preparat, będą mogły zobaczyć pod mikroskopem swoje komórki nabłonkowe i podejrzeć ich DNA. Zobaczą również świecące komórki bakterii i własnoręcznie zastosują techniki wykorzystywane na codzień w laboratoriach.

Spośród ponad 20 różnych gatunków kleszczy występujących w Polsce, kilka jest szczególnie niebezpiecznych z powodu przenoszenia groźnych chorób. Podczas lekcji omówione zostaną cykle życiowe kleszczy przenoszących boreliozę oraz zapalenie mózgu i opon mózgowych u ludzi, a także babeszjozę u psów. Omówione zostaną sposoby zabezpieczania siebie i zwierząt przed atakami kleszczy oraz sposoby postępowania jeśli już do takiego ataku doszło.

Torfowiska to podmokłe obszary, na których odkładają się osady, powstające głównie z rosnących tam roślin. Ten typ osadów organicznych nazywamy torfem. Jedną z podstawowych roślin torfotwórczych jest mech torfowiec, charakteryzujący się ciekawą budową, nietypowym sposobem wzrostu oraz szeregiem przystosowań do gromadzenia wody. Mech torfowiec ma również swoje sposoby na pozbywanie się konkurencji.

Same osady, powstające między innymi z udziałem mchu torfowca, mają również szereg ciekawych cech. Dzięki konserwującym właściwościom torfów, zachowuje się w nich sporo „informacji”, na podstawie których można odtworzyć warunki panujące na torfowisku nawet kilka tysięcy lat temu, w czasie, gdy odkładała się konkretna warstwa torfu.  Do zachowanych w torfie „informacji” należą m.in. pozostałości roślin, grzybów, glonów, a nawet zwierząt; a także specyficzne substancje chemiczne, świadczące o występowaniu konkretnych organizmów żywych lub o występowaniu konkretnych warunków środowiska.

Ekosystemy torfowisk pełnią ważną rolę w środowisku. Pomagają regulować stosunki wodne na danym obszarze. Są również miejscami występowania wielu ciekawych i rzadkich gatunków.

Podczas zajęć uczestnicy poznają tajniki budowy i funkcjonowania mchu torfowca, dowiedzą się dlaczego torfy uważane są za „archiwa przyrody” oraz skąd biorą się ich doskonałe właściwości konserwujące. Wspólnie spojrzymy w twarz człowieka z Tollund, najlepiej zachowane oblicze w historii, poznamy też inne mumie torfowe. Na koniec wspólnie zastanowimy się dlaczego warto chronić torfowiska. 

ZOO w powiększeniu, czyli jak rzeczy dobrze nam znane wyglądają pod binokularem lub mikroskopem. W programie oglądanie różnych preparatów zwierzęcych jak pióra, łuski, fragmenty skór, włosy, skrzydełka owadów, wylinki węży itp. Zajęcia rozpoczną się od poszukiwania materiałów badawczych, zbierania sierści, pancerzyków, wylinek, piór itp. Znaleziska zostaną poddane starannym oględzinom pod binokularami i mikroskopem. Postaramy się wywnioskować na podstawie wyglądu poszczególnych preparatów jaki związek mają konkretne cechy ich budowy z funkcją i wykorzystaniem przez określone zwierzę. W czasie zajęć uczniowie obejrzą prezentacje multimedialną dotyczącą pokrycia ciała - "ubrań zwierzęcych" i spełnianych przez nie funkcji.  Uczestnicy zajęc będa mieli możliwość sporządzenia dokładnych rysunków obserwowanych preparatów i sporządzenia notatek, które pomogą im w wypełnieniu podsumowującej zajęcia karty pracy.

Grzyby to niezwykle bogata grupa organizmów, a jesień to doskonała pora by zgłębiać tajniki ich życia. Warto poznać je nie tylko ze względu na ich walory smakowe, ale przede wszystkim z uwagi na ich niesamowitą różnorodność, interesującą budowę, jak i ważną rolę, jaką spełniają w przyrodzie. Spotkanie poświęcone grzybom otworzy wykład ilustrowany prezentacją multimedialną na temat bogactwa świata grzybów. Uczniowie zapoznają się ze specyfiką budowy, cyklu rozwojowego i sposobów odżywiania się tej grupy organizmów, dowiedzą się wielu ciekawostek, na przykład jaką  rolę pełnią grzyby w życiu i gospodarce człowieka. Część terenowa umożliwi przeprowadzenie własnych obserwacji mykologicznych. Będziemy poszukiwać i  rozpoznawać napotkane gatunki grzybów oraz oznaczać je  za pomocą kluczy i atlasów, a także wyszukiwać gatunki znajdujące się na kartach pracy. Na zakończenie każda z grup dokona prezentacji uzyskanych wyników.

Dzieci poznają ogólne zasady budowy ciała zwierzęcia oraz ciekawe przystosowania ewolucyjne kości związane z trybem życia. W przystępny, a niekiedy zabawny sposób przedstawione zostaną cechy anatomiczne szkieletu wybranych gatunków zwierząt domowych i dzikich. Wszystkie pytania traktujemy poważnie i postaramy się na nie odpowiedzieć. Dlaczego żyrafa ma  długą szyję, czy łopatką można skopać ogródek, czy miednica jest dziurawa, co ma w nosie świnia, kto śpi na stojąco, czy krowa ma ręce, dlaczego trudno złapać zająca?... Te i wiele innych tajemnic odkryjemy wspólnie z naszymi młodymi gośćmi.

Prowadzący wykład przedstawi zagadnienia dotyczące anatomii ssaków i ptaków na podstawie zestawu obrazów radiologicznych.  Wykład będzie szczególnie interesujący dla uczniów techników weterynaryjnych i innych szkół ponadgimnazjalnych zainteresowanych anatomią zwierząt.

Nasze relacje z innymi gatunkami zwierząt bywają różne. Z jednymi się zaprzyjaźniamy, inne zjadamy, jeszcze inne zjadają nas albo nasze pożywienie. Na pierwsze strony gazet trafiają zwykle przypadki chorób i śmierci bezpośrednio wywołanych przez zwierzęta oraz przypadki wywołanych przez nie strat w plonach. Czy ci medialni faworyci, najgłośniejsi „przestępcy”, rzeczywiście wywierają największy negatywny wpływ na populację ludzką? A patrząc na tę relację z drugiej strony – jak działalność człowieka wpływa na populacje tych gatunków? Przecież wiele z tych zwierząt pełni ważne funkcje w ekosystemach naturalnych, zatem rzeczywiste konsekwencje naszej walki z nimi mogą sięgać dalej, niż nam się wydaje. Jak rozwiązać ten konflikt między człowiekiem a szkodnikiem? Które zwierzęta są szkodnikami, a których zasługi dla człowieka są niedoceniane? Bohaterami wykładu będą zwierzęta chorobotwórcze i niebezpieczne inaczej. Oraz duże i małe zwierzęta uznawane za szkodniki, a wśród nich wiele dobrze nam znanych owadów i ssaków.