PAN Ogród Botaniczny

Na wykładzie zostaną  przedstawione gatunki warzyw strączkowych o największym znaczeniu pokarmowym takie jak: fasola, soja, soczewica, ciecierzyca, bób , groch i groszek, lędźwian, wigna i wspięga, głąbigroszek szkarłatny, orzacha. Będzie można poznać historię uprawy tych gatunków, sposoby wykorzystania i zaznajomić się z wyglądem części jadalnych a są nimi zarówno strąki jak i nasiona.

Chyba najbardziej popularnym wśród omawianych jadalnych strączkowych jest fasola z licznymi liczne jej gatunkami i odmianami. Oprócz fasoli zwyczajnej (Phaseolus vulgaris) znana i często spożywana jest fasola wielkokwiatowa (Ph. cocineus) o największych nasionach. Nieco mniej znane i docenione w Polsce, ale powoli wchodzące na nasz rynek i „na” nasze talerze są fasola mung zwana też jerozolimską (Ph. mungo), fasola półksiężycowata zwana też limeńską (Ph. lunatus) i inne.

Niektóre rodzaje warzyw strączkowych jak głąbigroszek szkarłatny czy lędźwian są u nas bardzo rzadko spotykane w sprzedaży lecz i one powoli zaczynają zyskiwać na znaczeniu.

Strączkowe są określane często jako grubonasienne zawierają w swym składzie białko i skrobię, czasem olej o dużej wartości odżywczej. Z nasion niektórych gatunków wytwarza się też mąkę.

Oprócz wykorzystania jako pokarm, niektóre rodzaje mają też znaczenie lecznicze, np. strąki fasoli obniżają poziom cukru we krwi, pomagają w chorobach nerek w kamicy nerkowej i w reumatyzmie.

Omawiane i uprawiane rodzaje i gatunki pochodzą głównie z południa i południowego wschodu Europy, jedynie fasola jest przedstawicielką Ameryk.

Wśród roślin strączkowych są liczne gatunki o dużym znaczeniu użytkowym. Groch zwyczajny, ciecierzyca pospolita i soczewica jadalna należą do grupy najstarszych roślin uprawnych. Historia ich upraw rozpoczęła się na Bliskim Wschodzie około 9 tysięcy lat temu. Równie stare są uprawy fasoli zwykłej na terenie Ameryki Południowej.

Ci odwieczni towarzysze człowieka stali się nie tylko stałym składnikiem naszej diety, ale także nieodłącznym elementem kultury. Na wykładzie omówione zostaną biblijne teksty  dotyczące roślin należących do szeroko rozumianej rodziny motylkowatych, takich jak groch, bób, ciecierzyca i soczewica oraz akacja, judaszowiec, kozieradka, strączyniec i szarańczyn. Podjęta zostanie również próba wyjaśnienia związku pomiędzy historią uprawy i własnościami biologicznymi roślin strączkowych a ich obecnością w bajkach: „Księżniczka na ziarnku grochu” Christiana Andersena, „Kopciuszek” braci Grimm i w starej angielskiej baśni „Jaś i magiczna fasola”. Słuchacze będą mogli poznać pochodzenie kilku polskich zwyczajów ludowych i powiedzeń (np. „zadać komuś bobu”, „rzucać grochem o ścianę” i „groch z kapustą”).

Uczestnicy spotkania dowiedzą się także, co roślinom strączkowym zawdzięcza współczesna nauka. Jaki jest związek pomiędzy barwą kwiatów grochu a prawami Mendla, mającymi fundamentalne znaczenie dla rozwoju genetyki? I wreszcie: co ma soczewka do soczewicy? Tego dowiedzą się Państwo na wykładzie!

Podczas spotkania festiwalowego przekonamy się jak kluczowa jest rola wody w przyrodzie oraz że bez wody nie ma życia. Dowiemy się jak radzą sobie rośliny w warunkach ograniczonego dostępu do wody. Przy użyciu mikroskopu  będziemy oglądać tkanki roślinne magazynujące wodę. Po wykładzie udamy się na wycieczkę  terenową, podczas której poznamy sukulenty pustynne, a także gatunki rodzime gromadzące wodę. Zobaczymy różnorodne owoce magazynujące wodę i dowiemy się jak cenne są one dla naszego zdrowia. W trakcie zwiedzania przewidziane są konkursy.

Leki roślinne to najstarsze medykamenty ludzkości. Zioła znano zarówno w małych wioskach, jak i na dworach władców. Od tysięcy lat służyły do przygotowania różnego rodzaju leków, a osoby znające ich właściwości i umiejące się nimi posługiwać były szczególnie cenione i szanowane w społeczeństwie. Nierzadko właściwości roślin były wykorzystywane w celach innych niż lecznicze, nie zawsze zgodnych z normami społecznymi i moralnymi. W niektórych przypadkach wiązano je z magią i nadprzyrodzonymi mocami, co miało swoje konsekwencje społeczne i prawne. Sytuacja zmieniła się, gdy zioła i leczenie nimi stało się domeną mnichów i mniszek, którzy także mieli ogromny wpływ na rozwój ich uprawy w przyklasztornych ogrodach i rozwój botaniki.

W Ogrodzie Botanicznym rośnie wiele znanych i cenionych ziół. Tymczasem wiele gatunków przedstawia swoją wartość magiczną również od strony botanicznej, i właśnie ze względu na swą ciekawą anatomię i morfologię stanowiły zagadkę dla człowieka w przeszłości i budziły jego zainteresowanie. Zainteresowanie było na tyle silne, że próbował leczyć nimi swoje niedomagania. Wśród nich np., miłorząb chiński o dichotomicznie rozgałęzionych nerwach liści, przypominający człowieka korzeń mandragory, aromatyczny arcydzięgiel litwor o ogromnych baldachokształtnych kwiatostanach, majestatyczne magnolie o spiralnie zbudowanych kwiatach, wytrzymująca ekstremalne warunki wysokich gór kosodrzewiny, zakwitający zimą i na przedwiośniu oczar wirginijski, i wiele, wiele innych. Dziś wiele tych niezwykłych roślin spotykamy w herbatkach, suplementach diety, kosmetykach i preparatach ziołowych.