biologia

Spacer po łąkach poświęcony będzie grupie roślin, które człowiek nauczył się wykorzystywać w celach gospodarczych. Przekonamy się, jak wiele gatunków roślin łąkowych i ich odmian hodowlanych ma zastosowanie w kuchniach całego świata, jakie jest ich znaczenie dla człowieka i dla środowiska. Nauczymy się rozpoznawać niektóre z nich, będziemy szukać różnic i podobieństw między spokrewnionymi gatunkami. Zastanowimy się, jakie części tych roślin wykorzystujemy i skąd one pochodzą. Dowiemy się, co łączy fistaszki z groszkiem oraz gdzie szukać wąsów, warg, paznokci, łódeczek, pokrywek i nitek…

Zapraszamy!

Młode i stare, żółte i fioletowe, sypkie i zwarte. Oto one! Ziemniaki! Pełne mocy bulwy znane ludziom od ponad 7000 lat. W czasie warsztatów opowiemy skąd pochodzą i jaką drogę przebyły nim znalazły się na europejskich stołach. Dowiedzą się Państwo czym różnią się pod względem koloru i zastosowania bulwy ziemniaków, a także o tym, jak wykorzystywane były na przestrzeni wieków. Odpowiemy również na pytania: czy ziemniaki mają coś wspólnego z lumbago i czyrakami, odmrożeniami i oparzeniami, a także wrzodami i nadkwaśnością żołądka? Dla tych, którzy chcieliby poznać tajniki ich uprawy zdradzimy ogrodowe tajemnice. Opowiemy co robiła Zuzanna w worku czyli pokażemy co zrobić by cieszyć się smakiem własnoręcznie uprawianych bulw mieszkając w mieście.  A na koniec przy pomocy naszych kubków smakowych i wzroku porównamy różne odmiany ziemniaka, nauczymy się rozróżniać i wykorzystywać ich typy. Ugotujemy ziemniaczane małe co nieco na mini warsztatach kulinarnych.

Podczas spotkania festiwalowego przekonamy się jak kluczowa jest rola wody w przyrodzie oraz że bez wody nie ma życia. Dowiemy się jak radzą sobie rośliny w warunkach ograniczonego dostępu do wody. Przy użyciu mikroskopu  będziemy oglądać tkanki roślinne magazynujące wodę. Po wykładzie udamy się na wycieczkę  terenową, podczas której poznamy sukulenty pustynne, a także gatunki rodzime gromadzące wodę. Zobaczymy różnorodne owoce magazynujące wodę i dowiemy się jak cenne są one dla naszego zdrowia. W trakcie zwiedzania przewidziane są konkursy.

Krew u ssaków oraz hemolimfa u owadów, pomimo różnic w budowie pełnią bardzo podobne funkcje w organizmie. We krwi wyróżnia się trzy typy komórek: erytrocyty (krwinki czerwone), leukocyty (krwinki białe) oraz trombocyty (płytki krwi). Główną rolą erytrocytów jest transport tlenu w organizmie. Nie mają one jądra komórkowego, a charakterystycznym białkiem dla nich jest hemoglobina. Właśnie to białko sprawia, że krew ssaków ma kolor czerwony. Leukocyty biorą udział w reakcjach obronnych organizmu przed infekcją Niektóre z nich potrafią wchłaniać chorobotwórcze bakterie, wirusy oraz grzyby, inne natomiast wytwarzają szereg substancji, które mobilizują układ immunologiczny. Trombocyty odpowiadają za krzepnięcie krwi. Wszystkie komórki krwi zawieszone są w płynie zwanym osoczem, który stanowi ok 55% objętości. Hemolimfa owadów ma kolor jasno-żółty. Zawiera w swoim składzie komórki nazywane hemocytami charakteryzujące się różnorodnością form morfologicznych. Hemolimfa pełni wiele funkcji: jest rezerwuarem wody, rozprowadza składniki pokarmu, przenosi produkty przemiany materii, transportuje hormony i enzymy, neutralizuje substancje toksyczne, bierze udział w procesach krzepnięcia i gojeniu ran, chroni organizm przed infekcjami.

Uczestnicy zajęć samodzielnie przygotują preparaty mikroskopowe z krwi ssaków oraz hemolimfy róznych gatunków owadów. Zostaną one utrwalone oraz zabarwione przy pomocy metody Pappenheima. Uczniowie samodzielnie pobiorą hemolimfę z wybranych owadów (larw i osobników dorosłych). Barwione rozmazy będą oglądane pod mikroskopem, co pozwoli porównać komórki krwi z hemocytami. Zajęcia praktyczne będą poprzedzone krótką prelekcją obejmującą zagadnienia teoretyczne oraz instrukcję wykonania doświadczenia.

Wśród roślin strączkowych są liczne gatunki o dużym znaczeniu użytkowym. Groch zwyczajny, ciecierzyca pospolita i soczewica jadalna należą do grupy najstarszych roślin uprawnych. Historia ich upraw rozpoczęła się na Bliskim Wschodzie około 9 tysięcy lat temu. Równie stare są uprawy fasoli zwykłej na terenie Ameryki Południowej.

Ci odwieczni towarzysze człowieka stali się nie tylko stałym składnikiem naszej diety, ale także nieodłącznym elementem kultury. Na wykładzie omówione zostaną biblijne teksty  dotyczące roślin należących do szeroko rozumianej rodziny motylkowatych, takich jak groch, bób, ciecierzyca i soczewica oraz akacja, judaszowiec, kozieradka, strączyniec i szarańczyn. Podjęta zostanie również próba wyjaśnienia związku pomiędzy historią uprawy i własnościami biologicznymi roślin strączkowych a ich obecnością w bajkach: „Księżniczka na ziarnku grochu” Christiana Andersena, „Kopciuszek” braci Grimm i w starej angielskiej baśni „Jaś i magiczna fasola”. Słuchacze będą mogli poznać pochodzenie kilku polskich zwyczajów ludowych i powiedzeń (np. „zadać komuś bobu”, „rzucać grochem o ścianę” i „groch z kapustą”).

Uczestnicy spotkania dowiedzą się także, co roślinom strączkowym zawdzięcza współczesna nauka. Jaki jest związek pomiędzy barwą kwiatów grochu a prawami Mendla, mającymi fundamentalne znaczenie dla rozwoju genetyki? I wreszcie: co ma soczewka do soczewicy? Tego dowiedzą się Państwo na wykładzie!

Krew u ssaków oraz hemolimfa u owadów, pomimo różnic w budowie pełnią bardzo podobne funkcje w organizmie. We krwi wyróżnia się trzy typy komórek: erytrocyty (krwinki czerwone), leukocyty (krwinki białe) oraz trombocyty (płytki krwi). Główną rolą erytrocytów jest transport tlenu w organizmie. Nie mają one jądra komórkowego, a charakterystycznym białkiem dla nich jest hemoglobina. Właśnie to białko sprawia, że krew ssaków ma kolor czerwony. Leukocyty biorą udział w reakcjach obronnych organizmu przed infekcją Niektóre z nich potrafią wchłaniać chorobotwórcze bakterie, wirusy oraz grzyby, inne natomiast wytwarzają szereg substancji, które mobilizują układ immunologiczny. Trombocyty odpowiadają za krzepnięcie krwi. Wszystkie komórki krwi zawieszone są w płynie zwanym osoczem, który stanowi ok 55% objętości. Hemolimfa owadów ma kolor jasno-żółty. Zawiera w swoim składzie komórki nazywane hemocytami charakteryzujące się różnorodnością form morfologicznych. Hemolimfa pełni wiele funkcji: jest rezerwuarem wody, rozprowadza składniki pokarmu, przenosi produkty przemiany materii, transportuje hormony i enzymy, neutralizuje substancje toksyczne, bierze udział w procesach krzepnięcia i gojeniu ran, chroni organizm przed infekcjami.

Uczestnicy zajęć samodzielnie przygotują preparaty mikroskopowe z krwi ssaków oraz hemolimfy róznych gatunków owadów. Zostaną one utrwalone oraz zabarwione przy pomocy metody Pappenheima. Uczniowie samodzielnie pobiorą hemolimfę z wybranych owadów (larw i osobników dorosłych). Barwione rozmazy będą oglądane pod mikroskopem, co pozwoli porównać komórki krwi z hemocytami. Zajęcia praktyczne będą poprzedzone krótką prelekcją obejmującą zagadnienia teoretyczne oraz instrukcję wykonania doświadczenia.

Jakie zwierzęta mieszkają w synagodze? O tym dowiecie się odwiedzając zrekonstruowaną synagogę na wystawie stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Zapraszamy dzieci i ich opiekunów do wspólnej zabawy dźwiękowej, w czasie której rozpoznawać będziecie znane wam odgłosy dzikich stworzeń, których wizerunki zostały uwiecznione na sklepieniu synagogi. Spotkanie ze zwierzętami będzie pretekstem do rozmowy o roli i znaczeniu otaczającej nas przyrody. Dzieci zastanowią się jak świat wyglądał  sto, dwieście lat temu, a jak wygląda teraz. Co możemy zrobić, by lepiej zadbać o otaczające nas zwierzęta i rośliny. Przygodę ze zwierzętami kontynuować będziemy dalej, w czasie twórczych warsztatach. Na zajęcia zapraszamy do  bajecznie kolorowej i nowoczesnej przestrzeni u Króla Maciusia.  Pod okiem animatorów będziemy tworzyć ulubione zwierzaki z odpadków, bawiąc się przy tym przednio. Powstaną plastikowe słonie, tekturowe lwy, szmaciane stwory, które dzieci zabiorą ze sobą do domu. Dla wszystkich uczestników przygotowaliśmy drobne niespodzianki i przekąski.

Celem warsztatów jest zapoznanie uczestników z pracą w laboratorium badawczym oraz niektórymi metodami biologii molekularnej, wykorzystywanymi w badaniu genów. Uczestnicy dowiedzą się co to jest plazmid, enzymy restrykcyjne, klonowanie genów oraz że niepozorne drożdże piekarnicze są doskonałym obiektem eksperymentalnym. Podczas warsztatów uczestnicy przeprowadzą także eksperyment z wykorzystaniem trawienia enzymami restrykcyjnymi.

Zwierzęta domowe i gospodarskie karmione są paszami, których skład jest precyzyjnie dostosowany do gatunku zwierzęcia, jego płci, wieku i stanu fizjologicznego. W celu poprawy jakości i zwiększenia walorów prozdrowotnych produktów pochodzenia zwierzęcego, w produkcji pasz stosuje się nasiona roślin strączkowych, charakteryzujące się wysoką zawartością białka oraz dodatki witaminowo-mineralne, ziołowe i in. Na zajęciach dzieci będą miały możliwość poznać współcześnie stosowane pasze. Ponadto dowiedzą się, czym karmić domowe pupile, aby zapewnić im długotrwałe zdrowie, a co może im zaszkodzić. Za pomocą własnych zmysłów najmłodsi będą mogli również samodzielnie ocenić jakość pasz dla zwierząt.

Poznamy budowę, zwyczaje i tajemnice motyli. Prześledzimy cykl życiowy. Obejrzymy różne ciekawe gatunki motyli, w tym najpiękniejsze i największe. Zapoznamy się z technikami tworzenia kolekcji przyrodniczych i nowoczesnymi metodami badawczymi.

Zajęcia z wykorzystaniem ekspozycji Powozowni, prezentacji zdjęć, pasz, którymi karmimy konie, akcesoriów jeździeckich i zaprzęgowych. Wspólnie m.in. definiujemy konia (anatomia, eksterier, rola na tle innych gatunków zwierząt udomowionych)

Tematyka zajęć rozszerzy wiedzę dzieci z dziedzin takich jak: biochemia, biologia molekularna, biotechnologia i mikrobiologia. Warsztaty biologiczne pozwolą dzieciom poznać tajemnice budowy i organizacji pojedynczej komórki. Poznają m.in. fabryki, które kryją się w ich wnętrzu i procesy w nich zachodzące oraz zbudują kolorowy model DNA. Rozwikłają także zagadkę kodu genetycznego i wyprodukują razem białko. Wykonując samodzielnie preparat, będą mogły zobaczyć pod mikroskopem swoje komórki nabłonkowe i podejrzeć ich DNA. Zobaczą również świecące komórki bakterii i własnoręcznie zastosują techniki wykorzystywane na codzień w laboratoriach.

ZOO w powiększeniu, czyli jak rzeczy dobrze nam znane wyglądają pod binokularem lub mikroskopem. W programie oglądanie różnych preparatów zwierzęcych jak pióra, łuski, fragmenty skór, włosy, skrzydełka owadów, wylinki węży itp. Zajęcia rozpoczną się od poszukiwania materiałów badawczych, zbierania sierści, pancerzyków, wylinek, piór itp. Znaleziska zostaną poddane starannym oględzinom pod binokularami i mikroskopem. Postaramy się wywnioskować na podstawie wyglądu poszczególnych preparatów jaki związek mają konkretne cechy ich budowy z funkcją i wykorzystaniem przez określone zwierzę. W czasie zajęć uczniowie obejrzą prezentacje multimedialną dotyczącą pokrycia ciała - "ubrań zwierzęcych" i spełnianych przez nie funkcji.  Uczestnicy zajęc będa mieli możliwość sporządzenia dokładnych rysunków obserwowanych preparatów i sporządzenia notatek, które pomogą im w wypełnieniu podsumowującej zajęcia karty pracy.

Na lekcji dzieci dowiedzą się, czym jest DNA i jaka jest jego funkcja w organizmie. W trakcie zajęć zostanie zaprezentowana laboratoryjna metoda izolacji DNA. Ponadto dzieci będą miały możliwość izolacji DNA za pomocą odzynników dostępnych w domowej kuchni.

Poznanie struktury DNA oraz mechanizmów dziedziczenia jest jednym z najważniejszych odkryć naukowych ludzkości. Rozwinięcie metod  inżynierii genetycznej umożliwiło  m.in. wykorzystywanie genetyki w medycynie a także w rolnictwie czy przemyśle.

W czasie wykładu przedstawione zostaną podstawowe informacje na temat budowy DNA, dziedziczenia, powstawania  i skutków uszkodzenia DNA. Przybliżone zostaną również metody i techniki inżynierii genetycznej m.in. tworzenie i zastosowanie wektorów wirusowych oraz organizmów transgenicznych. Omówione będą również wybrane choroby genetyczne oraz przykładowe zastosowanie terapii genowych. 

Truizmem jest stwierdzenie, że wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej postępuje degradacja naturalnych ekosystemów. Od dawien dawna niepohamowanej ekspansji naszego gatunku towarzyszy jednak, obok bezrozumnego często niszczenia przyrodniczego dziedzictwa, także różnie wyrażana i uwarunkowana różnymi motywami chęć ochrony niektórych elementów dzikiej przyrody. Co było, jest i może w przyszłości być motywem takich działań? Czy rzeczywiście powinniśmy dla własnego dobra chronić przyrodę i zdecydować się na trudne i kosztowne samoograniczanie? Co tak naprawdę powinniśmy chronić chroniąc przyrodę? Czy mamy jeszcze szansę na to, by nasze działania w tym zakresie były skuteczne? Co jest największym naszym zagrożeniem i wyzwaniem? Podczas dyskusji spróbujemy wspólnie zastanowić się nad tymi problemami.

Naturalne rzeki i jeziora, pozornie proste i mało zróżnicowane, przy bliższym poznaniu zaskakują złożonością przestrzenną i stopniem skomplikowania procesów w nich zachodzących. Ingerencja człowieka w te ekosystemy prowadzi do ich uproszczenia i w konsekwencji degeneracji, często nieodwracalnej. Podczas wykładu spróbujemy zastanowić się, czym różni się naturalny ekosystem wodny od przekształconego przez człowieka i który z nich wolelibyśmy zachować dla przyszłych pokoleń. Przedyskutujemy najważniejsze zagrożenia dla funkcjonowania rzek i jezior w Polsce, oraz sposoby ich ochrony i restytucji. Przy okazji przeprowadzimy krótką analizę ekologicznych skutków planowanych gigantycznych inwestycji związanych z przystosowaniem głównych rzek Polski do wysokotonażowej żeglugi.

Las najlepiej poznaje się… w lesie. Dlatego chodźmy na wspólny spacer! Zabierzemy was na wędrówkę, podczas której postaramy się spojrzeć na to wyjątkowe miejsce z trochę innej perspektywy. Czy dacie się namówić na spacer z głową w chmurach? Czy odważycie się podążać w głąb lasu za dźwiękiem? Las to dużo więcej niż drzewa, a własne obserwacje jego mieszkańców mogą być niesamowitą przygodą. Spróbujemy poczuć go wszystkimi zmysłami. Przyroda ma nam mnóstwo do zaoferowania, w tym również wiele zabawy, jednak w zamian powinniśmy okazać jej szacunek i zapewnić ochronę. Zastanowimy się, co zawdzięczamy lasom, za co możemy je polubić i jak powinniśmy o nie dbać.
Podczas spotkania zwiedzimy również ekspozycję stałą „Przyroda i historia Puszczy Kampinoskiej”.

Wokół nas i w nas jest mikroświat, którego nie widzimy gołym okiem. Świat ten pełen jest żywych organizmów takich jak bakterie, pierwotniaki czy grzyby. Aby go zobaczyć potrzebny jest mikroskop. Na zajęciach dzieci zapoznają się z budową mikroskopu oraz będą miały możliwość obserwacji mikrofauny zasiedlającej żołądki przeżuwaczy w preparatach z tzw. żywej kropli.

ZOO w powiększeniu, czyli jak rzeczy dobrze nam znane wyglądają pod binokularem lub mikroskopem. W programie oglądanie różnych preparatów zwierzęcych jak pióra, łuski, fragmenty skór, włosy, skrzydełka owadów, wylinki węży itp. Zajęcia rozpoczną się od poszukiwania materiałów badawczych, zbierania sierści, pancerzyków, wylinek, piór itp. Znaleziska zostaną poddane starannym oględzinom pod binokularami i mikroskopem. Postaramy się wywnioskować na podstawie wyglądu poszczególnych preparatów jaki związek mają konkretne cechy ich budowy z funkcją i wykorzystaniem przez określone zwierzę. W czasie zajęć uczniowie obejrzą prezentacje multimedialną dotyczącą pokrycia ciała - "ubrań zwierzęcych" i spełnianych przez nie funkcji.  Uczestnicy zajęc będa mieli możliwość sporządzenia dokładnych rysunków obserwowanych preparatów i sporządzenia notatek, które pomogą im w wypełnieniu podsumowującej zajęcia karty pracy.

Celem zajęć jest przedstawienie dzieciom przystowowań kilku gatunków zwierząt żyjących w Polsce do zmiany warunków klimatycznych. Omówione zostaną m.in. procesy odpowiedzialne za wytworzenie odpowiednich przystosowań do zmian warunków pogodowych.

Zajęcia z wykorzystaniem ekspozycji Powozowni, prezentacji zdjęć, pasz, którymi karmimy konie, akcesoriów jeździeckich i zaprzęgowych. Wspólnie m.in. definiujemy konia (anatomia, eksterier, rola na tle innych gatunków zwierząt udomowionych)

Czy nietoperze słyszą nawzajem swoje głosy? A jeśli tak, to czy nie przeszkadzają sobie nawzajem w polowaniu? Czy potrafią ze sobą rozmawiać, jeśli zechcą – i co właściwie mogłyby mieć do powiedzenia? Czy jeden może się od drugiego czegoś nauczyć? I jak właściwie będąc nietoperzem podrywa się dziewczynę? Podczas naszych lekcji spróbujemy zajrzeć do wciąż tajemniczego i kryjącego wiele zagadek świata nocnych ssaków i dowiedzieć się, jak wygląda ich życie społeczne i rodzinne. Przekonamy się także, co my, ludzie, wiemy obecnie o możliwościach porozumiewania się nietoperzy – oraz jak to możliwe, że w ogóle cokolwiek o tym wiemy… Zastanowimy się nad tym, co w ogóle można zrobić w takiej sytuacji, kiedy strasznie chcielibyśmy coś wiedzieć, a tu w żadnej, najgrubszej nawet książce nie da się o tym przeczytać, bo po prostu jeszcze nikt na świecie tego nie wie. Posłuchamy, jak brzmią głosy nietoperzy przekształcone przez elektroniczne urządzenia, pozwalające nam usłyszeć dźwięki zbyt wysokie dla ludzkich uszu. Spróbujemy wreszcie sami odrobinę wczuć się w rolę nietoperzy i sprawdzić, jak dalibyśmy sobie radę w różnych niezwykłych dla nas sytuacjach. 

Owady są najliczniejszą i najszerzej rozpowszechnioną grupą organizmów na świecie. Spotyka się je wszędzie na lądzie, w wodzie, powietrzu, na organizmach roślinnych jak i zwierzęcych, w ich odchodach oraz zwłokach. Pełnią one wiele ważnych funkcji w naszym ekosystemie: uczestniczą w krążeniu i rozkładzie substancji organicznych, ochronie roślin oraz ich zapylaniu, jednakże poza pożytecznymi owadami, istnieje szereg owadów uważanych za szkodniki.

Karaczany, muchy, chrząszcze czy motyle to tylko niektóre z owadów, które będzie można podziwiać podczas edukacyjnych lekcji festiwalowych. Zajęcia poprzedzone będą krótką prelekcją obejmującą zapoznanie się z budową i fizjologią owadów, a także ich rolą w i znaczeniem w przyrodzie. Uczniowie będą mogli zobaczyć na własne oczy jak wygląda wnętrze owada, porównać „krew” owadów z krwią ssaków, ponadto przewidziany jest pokaz wybranych gatunków owadów oraz gry i zabawy dla najmłodszych uczestników.