Nauki społeczne

Wykład przedstawia wyniki badań terenowych dotyczących współczesnego buriackiego szamanizmu w Mongolii realizowanych w ramach grantu NCN Miniatura 2. Badania skupiają się nad problemami odrodzenia i instytucjonalizacji etnicznego systemu wierzeń Buriatów, jednego z ludów mongolskiego kręgu kulturowego, którzy zamieszkują współcześnie w trzech graniczących ze sobą państwach: Rosji, Mongolii i w Chinach (Mongolia Wewnętrzna). We wszystkich tych trzech krajach zachodzą procesy zmiany społecznej mające wpływ nie tylko na tryb życia Buriatów, ale także na ich kulturę i wierzenia religijne (tradycyjne religie buriackie to szamanizm i buddyzm w formie lamaistycznej).

W ramach wykładu omówione zostaną wstępne wyniki badań prowadzonych w lipcu i sierpniu 2019 roku, a więc będzie to jedna z pierwszych prezentacji tych badań. Wykład będzie nawiązywał także do wcześniejszych badań dotyczących buriackiego szamanizmu.

W ramach wykładu zaprezentowane zostaną materiały wizualne z badań terenowych, ale nie zabraknie też czasu na pytania i dyskusję. Wykład kierowany jest nie tylko do osób zainteresowanych Mongolią, różnorodnością kulturową i religijną współczesnego świata, ale także do osób, które chciałyby dowiedzieć się, w jaki sposób prowadzi się badania antropologiczne i socjologiczne.

Celem zajęć jest nabycie wiedzy na temat istniejących koncepcji zaburzeń osobowości poprzez ukazanie znaczenia czynników biologicznych, psychologicznych i społeczno-kulturowych, poznanie dynamiki funkcjonowania osobowości, a także zapoznanie z istniejącymi metodami diagnozy zaburzeń osobowości oraz wskazanie sposobów i kierunków oddziaływań terapeutycznych.

Grupa wiekowa: osoby dorosłe

Jedną z najważniejszych zmian, jakie zaszły w ekonomii na przełomie XX i XXI wieku był wzrost znaczenia psychologii, co przyczyniło się do narodzin ekonomii behawioralnej. Przedstawiciele ekonomii behawioralnej, posiłkując się intensywnie dorobkiem psychologii, starają się wyjaśnić nieracjonalne zachowania ludzi w różnych sferach życia oraz pomóc im podejmować bardziej optymalne decyzje dla nich samych, a tym samym również dla całego społeczeństwa. W szczególności, na wykładzie tym słuchacze dowiedzą się o najnowszej teorii z obszaru ekonomii behawioralnej, tj. tzw. teorii szturchnięcia (ang. nudge) autorstwa Richarda Thalera, noblisty z ekonomii z 2017 r. Nudge to lekkie szturchnięcie, impuls służący nakierowaniu jednostki w taki sposób, by nie nakazując oraz nie zakazując jej niczego sprawić, by zachowywała się bardziej racjonalnie i tym samym podejmowała lepsze dla siebie i innych ludzi decyzje. Reasumując, słuchacze będą mieli okazję dowiedzieć się nie tylko o najczęstszych przejawach nieracjonalnego zachowania człowieka, ale też posiądą wiedzę o tym, jak będąc świadomym ograniczeń swojej racjonalności, wykorzystać ten fakt do lepszego podejmowania decyzji w życiu codziennym.

Stereotypowa osoba doświadczająca bezdomności to mężczyzna mieszkający na ulicy, zaniedbany, uzależniony od alkoholu, nieposiadający rodziny lub nieutrzymujący z nią kontaktu. Kobieta nie mieści się w tym wyobrażeniu ze względu na wciąż silnie obecne przekonanie o tym, że kluczową sferą życia kobiety jest dom. Tymczasem, jak pokazują badania, „kobieca” bezdomność istnieje, ale pod wieloma względami różni się od tej „męskiej”. Wśród kobiet doświadczających bezdomności są zarówno takie, które musiały opuścić swoje domy czy mieszkania z powodów finansowych czy ich faktycznej utraty (np. spalenia się domu), jak i te zmuszone uciekać z domu (samotnie lub z dziećmi) z powodu przemocy domowej. W trakcie wykładu zaprezentuję wyniki badania prowadzonego w ramach projektu badawczego „Dynamika bezdomności kobiet”, prowadzonego na Uniwersytecie Warszawskim pod kierownictwem dr Magdaleny Mostowskiej, w trakcie którego rozmawiałyśmy zarówno z praktykami (osobami prowadzącymi placówki dla kobiet, decydentami, pracownikami organizacji pozarządowych zajmujących się bezdomności etc.), jak i z kobietami będącymi w sytuacji bezdomności. Na to, kogo uznamy za osobę znajdującą się w kryzysie bezdomności, wpływa przyjęta przez nas definicja bezdomności. Podczas prezentacji wskażę specyfikę Europejskiej Definicji Bezdomności i Wykluczenia Mieszkaniowego (ETHOS), którą posługujemy się w badaniu. Opowiem również o naszych doświadczeniach z terenu oraz trudnościach (praktycznych, metodycznych, etycznych), z jakimi zetknęłyśmy się w trakcie badań.

O niektórych ludziach mówimy: „O! To prawdziwy mózg matematyczny!” Czy „mózg matematyczny” to właściwość tylko niektórych wybrańców losu? Współczesne badania psychologiczne, jak i neuroobrazowe, prowadzone na ludziach i zwierzętach pokazują, że „mózg matematyczny” zaczął się kształtować we wczesnej ewolucji kręgowców, a jednocześnie u ludzi wykazuje zaskakującą ciągłość między przybliżonym spostrzeganiem liczebności zbiorów a symboliczną, zaawansowaną matematyką. Jednocześnie jednak wykształcenie przez człowieka językowych i kulturowych technik liczenia i zapisu liczb wprowadza zmiany w funkcjonowaniu „mózgu matematycznego” i dodaje do niego nowe struktury. Przedstawiając działanie mózgu matematycznego, omówimy podstawowe systemy przetwarzania informacji o liczbie, wspólne dla ludzi i zwierząt, ich mózgowe podstawy oraz jak uczenie się językowych systemów liczenia, a później zapisu liczb w postaci cyfr i innych symboli, zmienia funkcjonowanie mózgowych mechanizmów przetwarzania liczb. Będzie mowa o „neuronach liczbowych”, związkach umysłowych reprezentacji liczby i przestrzeni, o tym, jak spostrzegają i różnicują liczby ryby, kurczaki, szympansy, noworodki, niemowlęta i profesjonalni matematycy, a jak, i dlaczego z liczbami nie mogą sobie poradzić niektóre mózgi skądinąd inteligentnych ludzi.

Podczas wykładu i dyskusji przyjrzymy się z socjologicznej perspektywy strajkowi nauczycieli w 2019 roku. Odpowiemy na pytania: Jakie były postulaty strajkujących nauczycielek i nauczycieli? Jak udało się zorganizować tak duży strajk? Jak przebiegał strajk? Czy i jak rząd oraz niektórzy dyrektorzy próbowali przeciwdziałać strajkowi? Przyjrzymy się reakcjom polityków i społeczeństwa. Porównamy strajk nauczycieli do innych strajków, m.in. strajku pracowników Polskich Linii Lotniczych LOT oraz strajku akademików w Wielkiej Brytanii w 2016 roku. Porozmawiamy o strategiach stosowanych przez pracownice i pracowników strajkujących w różnych zakładach pracy. Spotkanie poprowadzi doktorantka Instytutu Socjologii badająca prawo do strajku w Polsce.

Charakter czynników kształtujących orientację seksualną jest przedmiotem wielu kontrowersji w dyskursie publicznym. Wiele z tych dyskusji toczy się w oderwaniu od aktualnego stanu wiedzy na ten temat. Tymczasem, w ciągu ostatnich trzydziestu lat zebrano liczne dowody na rzecz biologicznego charakteru różnic w zakresie orientacji. W trakcie wystąpienia opiszę trzy dominujące kierunki badań dotyczących tej problematyki – analizy podstaw genetycznych, hipotezę prenatalnego wpływu androgenów oraz efekt starszych braci i towarzyszącą mu hipotezę immunizacji. Pokażę, co już wiadomo, a co jeszcze wymaga dalszych analiz (przykładowo – nadal niewiele wiadomo na temat konkretnych genów związanych z orientacją seksualną). Wystąpienie będzie także okazją do przedstawienia Projektu Orientacja – pierwszego polskiego badania dotyczącego biologicznych podstaw orientacji seksualnej u mężczyzn. Projekt ma na celu między innymi pogłębienie wiedzy na temat zmienności genetycznej związanej z orientacją oraz ewentualnych różnic pomiędzy gejami i mężczyznami heteroseksualnymi w zakresie struktury i funkcji mózgu.

Internet jest w coraz większym stopniu przesycony nienawistnym językiem. Hejtują politycy, celebryci, nienawiść sączy się z mediów prywatnych i publicznych. Jak środowisko to zmienia użytkowników internetu, a w szczególności mediów społecznościowych? Jak wpływa to na ofiary mowy nienawiści? I w końcu: czy są jakieś sposoby by przeciwdziałać tym zjawiskom? Psychologia społeczna dostarcza tu wielu odpowiedzi, o których będzie mowa w trakcie wystąpienia.

Na mapach współczesnych miast można z łatwością znaleźć granice rozdzielające różne grupy czy kategorie społeczne, np. osoby o różnych rasach. W wielu miastach znajdziemy dzielnice bogate i biedne, „stare” i „młode”.  Taki stan rzeczy może zaistnieć nie tylko tam, gdzie jest wiele uprzedzeń i niechęci między różnymi grupami, ale też w społeczeństwie tolerancyjnym wobec odmienności.

Gra posłuży nam do znalezienia odpowiedzi na pytanie, dlaczego w tolerancyjnym społeczeństwie tworzą się getta. Bazuje ona na modelu zaproponowanym przez Thomasa Schellinga, laureata Nagrody Nobla z ekonomii, i ilustruje mechanizmy prowadzące do segregacji przestrzennej.

Gracze wcielą się w przedstawicieli 2 plemion: pomarańczowego i fioletowego, i będą szukać odpowiedniego miejsca do życia. Uczestnicy, tworząc wspólnie bardzo prostą symulację przestrzeni miejskiej, będą podejmować decyzje o przeprowadzce i obserwować, jak mało potrzeba, żeby się "odseparować" od innych.

Co ma wspólnego socjologia z boksem? Na pozór, niewiele. Chyba, że socjolog użyje technik „obserwacji uczestniczącej” do opisu danej społeczności. W tym przypadku małej grupy pięściarzy boksu olimpijskiego, którzy trenują w Warszawie. Można grać w piłkę, mówił Mike Tyson, ale w boks nie można „grać”. Ten sport kojarzy się z przemocą. Czy rzeczywiście tak jest? Postaram się na to pytanie i opowiedzieć o specyfice dyscypliny, trudach przygotowań na sali i podczas walk na ringu. Centralną kategorią moich rozważań będzie „dystans”: w walce (walka „na dystansie” albo w „półdystansie”), dystans geograficzny, społeczny oraz międzypokoleniowy.