Wybory, referenda, budżety partycypacyjne, samorządy szkolne... Demokracja i obywatelskie zaangażowanie

Wybory, referenda, budżety partycypacyjne, samorządy szkolne... Demokracja i obszary obywatelskiego zaangażowania

Doświadczenia ostatnich dziesięcioleci sprawiły, że obowiązującym wzorcem współczesnego państwa stał się system demokratyczny, a spór o jego kształt jest jednym z najbardziej ożywczych w dziejach myśli politycznej. Demokracja przeżywała i przeżywa chwile lepsze i gorsze, a w centrum uwagi zawsze pozostaje obywatel. Jednym ze skutków kryzysu demokracji, a mówiąc ściślej: systemu demokratycznego w takim kształcie, w jakim funkcjonuje on obecnie, jest postulat zwiększenia partycypacji obywateli w procesach politycznych m. in. za pomocą różnych środków demokracji bezpośredniej.

„[...] jeśli demokracja jest sposobem zbiorowego działania, jej wszystkie reformy powinny iść w jednym zasadniczym kierunku: oddania kontroli nad działaniem tym, którzy je przeprowadzają i których ono dotyczy. Chodzi o kontrolę realną, a nie dokonującą się w domniemany sposób za pośrednictwem przedstawicieli” (Jan Sowa 2008: 449–450).

Proces aktywności obywatelskiej rodzi wiele pytań, m. in.:

• Czy partycypacja to obowiązek, czy prawo (uprawnienie)?
• Czy powinno to być uprawnienie jednostkowe, czy grupowe?
• Jakie są relacje pomiędzy pośrednim a bezpośrednim udziałem obywateli w życiu państwa?
• Które formy partycypacji obywatelskiej są najbardziej skuteczne?
• Jakie są zalety oraz wady charakteru rozstrzygnięć – wiążących bądź konsultacyjnych?
• Ale chyba najważniejsze: Czy mogę mieć realny wpływ na rządzenie i na jakim poziomie wydaje się on najbardziej dostrzegalny?

Świadomość możliwości oraz poziom obywatelskiego zaangażowania nie są dla młodego człowieka zagadnieniami abstrakcyjnymi. Z demokratycznymi metodami spotyka się już na poziomie wyborów do samorządu szkolnego. Debaty i dyskusje poświęcone tym zagadnieniom służą przybliżeniu środków oraz ożywieniu wyobrażeń obywatelskich młodzieży, która wchodząc w wiek dorosłości, rozszerza sposobność społecznego oddziaływania.