Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu
Głównym tematem wystawy jest działalność konspiracyjnej grupy działającej w getcie warszawskim pod nazwą Oneg Szabat (hebr. Radość Soboty) oraz losy stworzonego przez nią unikatowego zbioru od jego powstania aż do dziś. Historia zapisana na kartach Archiwum ukazuje też losy jego autorów i to im, po 70 latach oddajemy głos. Pomysłodawcą i głównym twórcą Archiwum był historyk dr Emanuel Ringelblum. Dzieło Oneg Szabat, będące świadectwem oporu intelektualnego i duchowego, powstawało zgodnie z naukowymi zasadami, z dbałością o obiektywność i staranność języka. Na wystawie pokazujemy ukryte z narażeniem życia w jednej z piwnic getta – dokumenty, listy i testamenty idących na śmierć, relacje świadków i ofiar ludobójstwa. Świadectwa, w których jest ból i cierpienie poszczególnych ludzi. Gromadzono je i porządkowano w ocalonym budynku dawnej Biblioteki Judaistycznej, obecnej siedzibie Żydowskiego Instytutu Historycznego i Stowarzyszenia ŻIH w Polsce.
Tytuł wystawy Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu pochodzi z testamentu dziewiętnastoletniego Dawida Grabera, który brał udział w ukryciu pierwszej części Archiwum w czasie wielkiej akcji likwidacyjnej w getcie warszawskim. W trakcie pracy przy ukrywaniu Archiwum pisał: Jedna z sąsiednich ulic jest już zablokowana. Nastroje są straszne. Spodziewamy się najgorszego. Spieszymy się. […] Do widzenia. Żebyśmy tylko zdążyli zakopać… […] To, czego nie mogliśmy wykrzyczeć przed światem, zakopaliśmy w ziemi. (Poniedziałek, 3 sierpnia [1942], 4 po południu).
