Szkoła podstawowa 7 - 3 gimnazjum

Fascynującym zjawiskiem związanym z mechaniką płynów jest przędzenie elektrostatyczne nano- i mikrowłókien. Mogą one naśladować lub zastępować naturalne włókna kolagenu (lub celulozy), dzięki którym otaczające nas zwierzęta i rośliny mają taki (lub inny) kształt. Stąd już tylko krok do tworzenia sztucznych tkanek lub nawet organów.

Na spotkaniu zostaną przedstawione zasady funkcjonowania mechanizmu rynkowego. Uczestnicy poznają pojęcia popytu i podaży, dowiedzą się, co na nie wpływa oraz w jaki sposób kształtują one ceny wszystkich towarów i usług.( Dlaczego ceny są zmienne? Kto i w jaki sposób je ustala? Czy mamy wpływ na ceny? Odpowiedzi na te pytania zostaną omówione w trakcie lekcji.

Lekcja wpisuje się w projekt realizowany przez Koło Naukowe Katechetyków UKSW we współpracy z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Copernicus Center „Na skrzydłach wiary i rozumu”. Uczniowie przypomną sobie w czasie lekcji, że Biblia jest księgą świętą i przekazuje prawdy o Bogu i człowieku. Jej ludzcy autorzy w opisie różnych zjawisk posługiwali się dostępną sobie wiedzą. Dzisiejsza wiedza naukowa pomaga wyjaśnić niektóre ze zjawisk, co jednak nie przeczy Bożej interwencji w dzieje ludzkości. W czasie lekcji uczniowie dowiedzą się, jak nauka tłumaczy wybrane cuda biblijne. Przypomną sobie także podstawowe zasady interpretacji Biblii pomocne we właściwym odczytywaniu Pisma Świętego.

Zajęcia podzielone są na dwie części: wykład i pokazy doświadczalne. W pierwszej części spotkania omówimy materiały funkcjonalne (tzw. materiały inteligentne), które zmieniają swoje właściwości pod wpływem działania czynników zewnętrznych. Kontrolowanie tych czynników sprawia, że materiały inteligentne znajdują zastosowanie w innowacyjnych rozwiązaniach technologicznych. W drugiej części zajęć przeprowadzimy pokazy doświadczalne, m.in. z wykorzystaniem wybranych materiałów inteligentnych.
Materiały inteligentne zmieniają swoje właściwości pod wpływem czynników zewnętrznych, co można wykorzystać w innowacyjnych rozwiązaniach technologicznych: wykład i pokazy.

Problem nabywania oporności na antybiotyki przez bakterie i jej rozprzestrzeniania w środowisku jest w ostatnich latach szczególnie niepokojący. Coraz częściej antybiotyki stosowane do leczenia ludzi są nieskuteczne. Dlaczego bakterie stają się niewrażliwe na antybiotyki i co mają do tego plazmidy? Czym są plazmidy i jaką rolę odgrywają u bakterii te cząsteczki DNA? Na spotkaniu z uczniami gimnazjum odpowiemy na te pytania oraz poruszymy zagadnienie przekazywania plazmidów między komórkami bakterii. Opowiemy też o sposobach, dzięki którym plazmidy nie mogą zostać „zgubione” przez komórkę bakterii i o tym, co z tego wszystkiego wyniknąć może.

Wodę wszyscy znamy i bez niej nie możemy żyć, więc zastanowimy się, czy jej składniki są tego samego wieku, jak ona gromadzi się, jak się zachowuje, jak w niej powstało życie, kiedy z niej wyszło na lądy. I wreszcie dlaczego tak wpływa na klimat i krajobraz.

Animowana produkcja opowiada, jak od najdawniejszych czasów ludzie szukali kontaktu i próbowali się porozumieć. Wynaleźli pismo, radio, telefon, telegraf, a w końcu Internet.
Pokonywali bariery językowe, problemy związane z odległością i czasem przepływu informacji. Dzisiaj połączeni niewidzialną siecią pozostajemy ze sobą w nieustającym
kontakcie.

„Halo Ziemia” jest drugim filmem stworzonym w Studio Produkcyjnym Planetarium Niebo Kopernika i wyprodukowanym w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Technologia
fulldome i sferyczny ekran planetarium sprawiają, że widzowie „zanurzają się” w film, zewsząd otoczeni obrazami, muzyką i dźwiękiem.

Na podstawie barwnych metafor i analogii zobrazowana zostanie działalność giełdy papierów wartościowych. Uczniowie zapoznają się z podstawowymi instrumentami finansowymi, takimi jak akcje i obligacje. Na koniec zaprezentowane zostaną podstawowe zasady, którymi powinien kierować się każdy inwestor giełdowy – i nie tylko.

Pokaz dotyczyć będzie behawioru rozwielitki (Daphnia magna) pod kątem obserwacji częstoskurczu serca matki i jej potomstwa w fazie rozwoju embrionalnego. Omówiona będzie budowa serca i układu krwionośnego bezkręgowców na przykładzie wybranego powyżej obiektu modelowego oraz ocena szkodliwości stresu chemicznego (barwniki) i fizycznego (zmian natężenia światła). Przeznaczenie pokazu: dla dzieci od lat 6 i młodzieży + opiekunów - i przede wszystkim dla przyszłych adeptów  kardiochirurgii i ginekologii.

Życie na naszej planecie trwa dzięki energii słonecznej, która jest przekształcana w energię chemiczną w niezwykłym procesie zwanym fotosyntezą. Z fotosyntezą kojarzy nam się przede wszystkim zielony barwnik chlorofil. Tymczasem światło jest absorbowane także przez barwniki pomocnicze – żółte i pomarańczowe karotenoidy. Wszystkie te związki współistnieją w pozornie jednolicie zielonych liściach. Co więcej, u roślin wyższych zieleń chlorofilu też nie jest jednolita, gdyż występuje on w dwóch odmianach, jako niebieskozielony chlorofil a i żółtozielony chlorofil b. W proponowanym doświadczeniu wszystkie te barwniki można samodzielnie otrzymać i zobaczyć!

Uczestnicy zajęć wykonują całe doświadczenie całkowicie samodzielnie, zapoznając się z technikami homogenizacji i ekstrakcji materiału biologicznego oraz identyfikacji związków chemicznych. Ze świeżych liści różnych roślin uzyskują ekstrakt acetonowy zawierający mieszaninę barwników, którą rozdzielają metodą chromatografii cienkowarstwowej na chlorofile a i b, karoteny i ksantofile. Związki te identyfikują, porównując otrzymane wyniki z danymi literaturowymi.

Zdarza się, że w niektórych przypadkach siła tarcia musi zostać zwiększona ze względów bezpieczeństwa, na przykład w hamulcach samochodowych, sprzęgłach ciernych i oponach na oblodzonych jezdniach. Niemniej jednak w większości przypadków zmniejszenie tarcia i zużycia jest głównym celem inżynierów. W dzisiejszych czasach tarcie stało się jedną z głównych przyczyn awarii podstawowych komponentów i systemów inżynieryjnych stosowanych w przemyśle lotniczym, wojskowym i samochodowym. Na przykład w silnikach samochodowych 5% całkowitej wytworzonej energii zostaje utracone w wyniku tarcia.

Nauka o tarciu – trybologia – stała się zatem obiektem intensywnej pracy licznych naukowców. Niezwykle istotne jest pogłębianie naszej wiedzy na temat podstawowych mechanizmów tarcia zarówno na poziomie makro (czyli to co widzimy gołym okiem), jak i nano (czyli w skali wymiarów równych szerokości włosa podzielonej na sto tysięcy).  Szczegółowa wiedza na temat tarcia pozwala opracowywać nowe materiały i techniki wytwarzania o zmniejszonych współczynnikach tarcia i o zwiększonej odporności na zużycie. Takie nowe technologie mają istotny wpływ na poprawę efektywności energetycznej, wydajności, zrównoważonego rozwoju i lepszych osiągów mechanicznych maszyn i urządzeń na całym świecie.

W czasie lekcji zademonstrujemy działanie urządzeń umożliwiających badania właściwości mechanicznych i trybologicznych warstwy wierzchniej materiałów: mikro/nanotwardościomierz, wysokorozdzielczy profilometr skaningowy, wysokiej klasy mikroskop optyczny oraz mikroskop sił atomowych. Omówimy również i zademonstrujemy techniki umożliwiające modyfikacje warstwy wierzchniej: implantację jonową oraz elektroosadzanie warstw ochronnych.

Warsztaty przybliżają zagadnienia związane z powstaniem skamieniałości i pokazują bogactwo świata zwierząt zamieszkałych zbiorniki wodne na terenach Polski w przeszłości geologicznej. Na wstępie prezentowane są informacje świadczące o istnieniu życia organicznego od ponad 3,5 mld lat oraz informacje o powstaniu skamieniałości. Co może się stać ze zwierzęciem po jego śmierci? Do skamieniałości zaliczamy nie tylko szczątki organizmów, lecz także ślady ich działalności. Jako przykłady: ślady spoczynkowe i ślady przemieszczenia się trylobitów, norka mieszkalna wykonana przez małża Solemya, ślady żerowania. W naukach geologicznych skamieniałości służą głównie do wyznaczania względnego wieku skał. Omawiane grupy zwierząt młodzież szkolna samodzielnie odnajduje wśród okazów zgromadzonych w kolekcji dydaktycznej. Przedstawione skamieniałości należą do różnych typów zwierząt – od form najprostszych do coraz bardziej zaawansowanych ewolucyjnie: gąbki, koralowce, małże, głowonogi.

Fermentowane artykuły spożywcze, otrzymywane przy udziale bakterii mlekowych, są nie tylko smacznymi produktami odżywczymi, ale mogą korzystnie wpływać na kondycję człowieka. Bakterie te są także źródłem różnych genów i enzymów wykorzystywanych w biotechnologii. Wiele z użytecznych przemysłowo właściwości zapisanych jest w plazmidach. Pokażemy, jak można wykryć obecność bakterii mlekowych i obejrzymy ich komórki. Dowiemy się także, co i w jaki sposób mówią nam o sobie bakterie mlekowe. Zajrzymy do wnętrza komórki bakteryjnej i zobaczymy, jak wygląda ich DNA.

Korpusy językowe to zbiory autentycznych tekstów zapisanych w postaci cyfrowej, które są wykorzystywane powszechnie w badaniach naukowych z dziedziny językoznawstwa korpusowego i pogranicza innych dyscyplin. Jednakże mogą one również służyć jako bardzo przydatne narzędzia w nauce języków obcych. Celem warsztatu jest przedstawienie możliwych zastosowań korpusów nauce języka. W Internecie dostępnych jest wiele różnorakich korpusów, tzn. korpusów jednojęzycznych i wielojęzycznych, korpusów o tematyce ogólnej, jak i korpusów specjalistycznych. Podczas warsztatów zostanie zaprezentowanych kilka korpusów, które mogą stanowić pomoc w nauce języka angielskiego, jak również stosowania poprawnej polszczyzny, są nimi m.in. Brytyjski Korpus Narodowy (BNC), Amerykański Korpus Współczesnego Języka Angielskiego (COCA), Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP), a także kilka słowników bazujących na danych korpusowych, np. Glosbe bądź Linguee. Oprócz prezentacji narzędzi korpusowych przedstawione zostaną także praktyczne metody wykorzystania korpusów w (samodzielnej) nauce języka angielskiego. Jako alternatywa dla gotowych korpusów zostanie przedstawiony inny typ korpusu tworzony przez nauczyciela w odpowiedzi na konkretne potrzeby uczniów, a mianowicie DIY (ang. do-it-yourself) corpus, który umożliwia rozwiązanie specyficznych problemów uczniów napotykanych w trakcie nauki konkretnych zagadnień językowych.

Woda stanowi najważniejszy składnik materii zawierający rozpuszczalne sole, substancje organiczne i gazy. Przy określonych parametrach stanu woda wyróżnia się spośród innych substancji odmiennością właściwości fizyczno-chemicznych, co wpływa w decydujący sposób na naturę świata fizycznego i biologicznego. W każdej dziedzinie życia znajomość właściwości wody jest niezmiernie istotna. Podczas wykładu omówione zostaną fizyczne i chemiczne właściwości wody. Uczniowie uzyskają informację nt. zasobów wody na świecie i dowiedzą się, czym różni się woda słona od słodkiej. Spróbujemy uświadomić dzieciom, jakie jest znaczenie wody dla życia i zdrowia roślin, zwierząt oraz ludzi, a także przypomnimy o konieczności jej oszczędzania.

Uczniowie będą mieli okazję sprawdzić swoją wiedzę na temat wybranych pisarzy XX wieku. Celem quizu jest zapoznanie uczniów z dorobkiem sławnych pisarzy
oraz ustanowienie korelacji między fotografią a postacią i jej dziełem. Wykorzystując zainteresowanie kulturą obrazu, docieramy do kultury słowa. Element rywalizacji służy zwiększeniu atrakcyjności naszej propozycji i ma wykazać, że wiedza może być równie pasjonująca jak zmagania sportowe. Konstrukcja quizu zawierać będzie: 30 zdjęć pisarzy, których trzeba będzie rozpoznać; Wybrać z przedstawionych wariantów ich dzieła oraz podać miejsce urodzin i języki, w jakim pisali, np. fotografia Franza Kafki, dzieło „Proces”, miejsce urodzenia: Praga, język: niemiecki. Każdemu pisarzowi poświecone są cztery pytania zamknięte z czterema odpowiedziami (a, b, c, d), z których należy wybrać jedną właściwą. Każdy uczestnik dostanie arkusze do wpisania odpowiedzi. Czas przeprowadzenia quizu to 30 minut plus 15 minut na wspólne sprawdzenie i 10 minut na dogrywkę
(10 dodatkowych pisarzy) oraz 5 na wybranie ostatecznego zwycięzcy.

Pierwsze komórki na naszej planecie pojawiły się około 4 mld lat temu, zaś terminu „komórka” (łac. cellula) użył po raz pierwszy angielski przyrodnik Robert Hook dopiero w 1665 roku, obserwując komórki roślinne. W ciągu tych lat komórki ulegały nieustannym zmianom, umożliwiającym lepszą adaptację do zmieniających się warunków środowiskowych. Komórki stanowią budulec każdego żywego organizmu. Pojedyncza komórka może również stanowić autonomiczny organizm. Komórki tworzą zespoły - tkankę, te zaś organy i ostatecznie organizm. Celem zajęć jest zapoznanie uczniów z budową komórek eukariotycznych ze szczególnym uwzględnieniem komórek ssaczych, pokazanie różnic w morfologii komórek, w zależności od pełnionych funkcji w organizmie. W części praktycznej uczniowie dowiedzą się, jak prowadzi się hodowle komórkowe w warunkach laboratoryjnych. Poznają niezbędną aparaturę do obserwacji hodowli i jej analizy.

Co ma wspólnego z minerałami ząb kaszalota, jajko, okulary przeciwodblaskowe, liść bzu? Do czego może nam się przydać zwykła rdza? Spróbujemy wyśledzić minerały w naszym najbliższym otoczeniu i sprawdzić, czy bez nich moglibyśmy żyć.

Jakiej najmniejszej wielkości obiekty jest w stanie rozróżnić ludzkie oko? Co jest mniejsze od tej granicy i czego nie jesteśmy w stanie dostrzec nieuzbrojonym okiem? Czy poznanie niewidzialnego świata może pomóc zrozumieć nam zjawiska, które obserwujemy na co dzień? Urządzenie takie jak skaningowy mikroskop elektronowy (SEM), dzięki wiązce elektronów o bardzo małej długości fali (nawet 0,05 nm), umożliwia nam obserwację fascynującego świata w skali nano. W czasie zajęć zostanie wyjaśnione, jakie przedmioty możemy obrazować przy pomocy SEM. Wędrówkę od makro do nano świata zaczniemy od przyjrzenia się małym organizmom, a skończymy na rozwijającej się hodowli komórek na  nanowłóknach.

Las najlepiej poznaje się… w lesie. Dlatego chodźmy na wspólny spacer! Zabierzemy was na wędrówkę, podczas której postaramy się spojrzeć na to wyjątkowe miejsce z trochę innej perspektywy. Czy dacie się namówić na spacer z głową w chmurach? Czy odważycie się podążać w głąb lasu za dźwiękiem? Las to dużo więcej niż drzewa, a własne obserwacje jego mieszkańców mogą być niesamowitą przygodą. Spróbujemy poczuć go wszystkimi zmysłami. Przyroda ma nam mnóstwo do zaoferowania, w tym również wiele zabawy, jednak w zamian powinniśmy okazać jej szacunek i zapewnić ochronę. Zastanowimy się, co zawdzięczamy lasom, za co możemy je polubić i jak powinniśmy o nie dbać.

Przebieg trasy: Truskaw - Truskawska Droga - Zaborów Leśny - Kręta Droga - Karczmisko - Paśniki - Truskaw.
Długość trasy: 9,5 km. Czas przejścia: ok. 4 godzin, liczba uczestników 25 - 30 osób.
Trasa wycieczki wiedzie m. in. przez OOŚ Zaborów Leśny i skraj OOŚ Cyganka, ukazując jedne z najciekawszych obszarów leśnych wschodniej części Puszczy Kampinoskiej.

Omawiane zagadnienia:
- czym jest las? - próba odpowiedzi na pytanie,
- rozpoznawanie podstawowych gatunków drzew i krzewów,
- typy lasów rosnących na obszarze Puszczy Kampinoskiej,
- działania ochronne prowadzone w lasach (nasadzenia, przebudowa drzewostanów) - ochrona częściowa,
- znaczenie obszarów ochrony ścisłej,
- zagrożenia lasów KPN (pożary, wiatrołomy, susze, gatunki obce, gradacje owadów),
- łańcuch pokarmowy (przybliżenie pojęć: producent, konsument, destruent, piramida pokarmowa),
- piętra roślinności w lesie i ich mieszkańcy,
- rola lasów w gospodarce i życiu człowieka,
- pozaprodukcyjne funkcje lasu.

Lekcja z pokazami i eksperymentami wykonywanymi [również] przez uczestników. Będziemy opowiadać o świetle, dlaczego widzimy niebieskie niebo i czerwone zachody słońca, ale również zastanowimy się jak badać coś, czego bezpośrednio nie możemy zobaczyć. Czy uzyskane w wyniku analizy rentgenowskiej obrazy cząsteczek przedstawiają rzeczywiste obiekty? Czy możemy użyć innych zmysłów np węchu żeby 'zobaczyć' budowę cząsteczki? Przyjrzymy się też prymitywnym oczom pewnego morskiego głowonoga o wdzięcznej nazwie Nautilus, a stamtąd przeniesiemy się w kosmos, do laboratoriów fizyków i do pracowni fotografów.

Czy bagna są brzydkie i nieużyteczne? Dostrzeżmy ich urok, wielką rolę środowiskową i pożytki praktyczne. Sprawdźmy, dlaczego powstają, co na nich rośnie i jakie zwierzęta znajdują w nich schronienie.

Lekcja, organizowana w ramach Festiwalu Naukiw IPPT PAN, ma charakter lekcji z przyrody i ma dwa wątki przewodnie. Wątek teoretyczny obejmuje fascynujące zagadnienie różnych ośrodków porowatych, z pustkami występującymi w różnych skalach. Dotyczy to zarówno ośrodków spotykanych w naturze - np. kości, jak i w technice, gdzie znakomitym i bardzo rozpowszechnionym przykładem jest beton. Pokaz praktyczny obejmuje dynamiczne badanie wytrzymałości mechanicznej materiałów – na przykładzie doświadczenia z uderzeniem wysokoenergetycznej fali mechanicznej w próbkę. Część doświadczalna będzie uzupełniona elementarnym wprowadzeniem do zagadnienia.

Podczas pokazu zaprezentowane zostaną zamknięte źródła promieniowania jonizującego alfa, beta i gamma o małej aktywności. Prowadzący opowiedzą o rodzajach promieniowania, jego przenikliwości, zasięgu i sposobach wykrywania, a także o możliwości zastosowania radioizotopów w diagnostyce i terapii nowotworowej. Ponadto pokazane zostaną uczniom przedmioty spotykane w codziennym życiu i przy użyciu liczników promieniowania Eko-C mierzony będzie poziom ich promieniowania. Zainteresowani uzyskają również informacje nt. zjawiska promieniowania tła oraz usłyszą o zagrożeniach, dawkach pochłoniętych i poziomie naturalnego promieniowania. Na koniec osoby prowadzące zajęcia opiszą działanie i zastosowanie bramki dozymetrycznej, natomiast chętne osoby będą mogły skontrolować i wykryć powierzchniowe skażenie dłoni i obuwia radionuklidami.