Instytut Historyczny UW

Jednym z zarzutów, jakie wobec Sparty sformułował Arystoteles było to, że według niego Spartanie są gynaikoratoumenoi, czyli że są rządzeni przez kobiety. Źródła historyczne, przede wszystkich literackie, w ogóle podkreślają wyjątkowość Spartanek na tle ogólno greckim. Ich pozycja i rola w społeczeństwie miała być znacznie lepsza niż pozostałych greckich kobiet, zwłaszcza Atenek. W źródłach możemy odnaleźć wiele przykładów, z których można wywnioskować, że Spartanki faktycznie „rządzą” mężczyznami. Jednym z bardziej wyraźnych przykładów mogą być Agesistrata i Archidamia, czyli matka i babka króla Agisa IV, które odegrały dużą rolę w czasie próby powrotu do „praw Likurga”. Warto również zastanowić się, co mogło wpływać na to, że autorzy źródeł historycznych, nie-Spartanie, postrzegali Spartę w ten sposób. W swoim wykładzie chciałabym się zastanowić, czy w Sparcie mogła faktycznie istnieć gynaikokratia, a Sparta była „miastem kobiet”, czy może wręcz przeciwnie – jest to element mitu spartańskiego.

Opowieść o pochodzeniu biblijnego Izraela od Abrahama, który wywędrował z chaldejskiego miasta Ur w Mezopotamii oraz wyjście Izraelitów z Egiptu i zdobycie przez nich Ziemi Obiecanej, to dobrze znane wątki biblijne. Aktualna wiedza naukową zmusza jednak do weryfikacji tych tradycji i inaczej wyjaśnia początki Izraela.

W powszechnym przekonaniu, opowieści o „historii” Izraela, znajdujące się w Starym Testamencie, opierają się na pamięci po konkretnych wydarzeniach. Naukowcy od dawna szukają dowodów dla biblijnych opowieści. Jednocześnie coraz częściej pojawiają się głosy podważające wiarygodność biblijnych opowieści o początkach Izraela.

Współczesne badania z zakresu archeologii oraz historii pozwalają zrekonstruować proces tworzenia się wspólnot proto-izraelskich oraz początki państwowości Izraela. Wersja ta różni się od narracji zawartych w Biblii. Zadaniem historyka staje się w tej sytuacji zarówno rekonstrukcja samego procesu etnogenezy Izraela oraz najstarszych form państwowości, jak i próba wyjaśnienia przyczyn dla których powstały biblijne opowieści, zgoła odmienne od wersji opartej na wiedzy naukowej.