Instytut Badań Literackich PAN

Biblia stanowi fundament kultury europejskiej, a jej ślady znaleźć można we wszelkich dziedzinach sztuki, np. w malarstwie i rzeźbie nie sposób bez niej zrozumieć większości eksponatów muzealnych (zobacz „Sąd Ostateczny” Hansa Memlinga w Muzeum Narodowym w Gdańsku; ołtarz „Zaśnięcia NMP” Wita Stwosza w bazylice Mariackiej w Krakowie); w architekturze, np. na cmentarzach, spotkamy piękne postacie aniołów (zobacz cmentarz Powązkowski); na witrażach i fasadach kościołów odnajdziemy sceny biblijne (zobacz witraż „Bóg Ojciec” Stanisława Wyspiańskiego w Bazylice św. Franciszka z Asyżu w Krakowie) . Towarzyszy nam ona także w życiu codziennym, jest obecna w języku, gdy mówimy o „ciemnościach egipskich”, albo kiedy mówiąc o niemożliwości porozumienia się między ludźmi, odnosimy się do „Wieży Babel”. Nieraz spotykamy jej ślady nawet w nazwach handlowych, bo wiele jest sklepów zoologicznych zwanych „Arka Noego”. Odnajdujemy ją też w polskiej kuchni, ukrytą pod nazwami takimi jak: kasza manna czy rajskie jabłko. Znajomość Biblii jest obowiązkowym bagażem kulturalnym każdej wykształconej osoby. Nie można sobie wyobrazić tożsamości Europejczyka bez elementów biblijnych. Quiz wiedzy o Biblii polegać będzie na tym, że uczniowie na podstawie prezentacji power point będą odpowiadać na pytania dotyczące Pisma Świętego, np. „Ile było plag w Egipcie?”. Uczeń będzie wybierał między odpowiedziami, z których jedna będzie poprawna. Quiz będzie sprawdzany wraz z uczniami. Troje najlepszych dostanie nagrody.

„Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, najwybitniejszy polski tekst pochodzący z XV wieku, ujmuje śmierć jako fenomen bliski, w niektórych miejscach dialogu, zdawałoby się, pozbawiony grozy, a nawet obojętny. Tekst przyjmuje istnienie normy wyrażającej bliskość i dobre zaznajomienie się ze śmiercią. Największą szkodę, w konsekwencji utratę życia wiecznego, mogła przynieść chrześcijaninowi nagła śmierć. Człowiek nie powinien jednak pozbawiać się bezcennego daru – „dobrej śmierci”.

W wyniku przemian w cywilizacji europejskiej od XVIII stulecia zaznaczył się dystans w stosunku do tak rozumianej zażyłości ze śmiercią – do stworzonego przez Philippe'a Arièsa konstruktu „śmierci oswojonej”. Samo „oswojenie” przednowoczesnej śmierci wyrażało się w obcej nam postawie obojętności wobec miejsca pochówków czy ceremonii. (Cmentarze do XVIII wieku lokowano w środku ośrodków miejskich, w pewnym sensie martwi i żywi współegzystowali obok siebie, co musiało obniżać niepokój wpisywany w przesłanie memento mori). Autor Rozmowy najwyraźniej ma tego świadomość, intensyfikując w jego własnej perspektywie dramatyczny kontakt ze Śmiercią, przezwyciężając konsekwencje Arièsowskiego „oswojenia” śmierci – z jej grozą należy się zmierzyć. Autor operuje kulturowymi wyobrażeniami na temat umierającego ciała, odnosi się do pewnych społecznych praktyk i sytuacji, związanych z umieraniem.

Śmierć jest najpewniejszym wydarzeniem w życiu każdego człowieka, choć godzina jej przyjścia będzie dlań najmniej spodziewana i znana. Postawa człowieka w chwili śmierci – przesłanie to w nieskończoność podkreślały późnośredniowieczne artes moriendi – nadaje ostateczny sens życiu człowieka, stanowi jego podsumowanie i zamknięcie.

Z okazji jubileuszu pięćdziesięciolecia urodzin i dwudziestopięciolecia pracy artystycznej, który Aleksander Głowacki (pseud. Bolesław Prus) obchodził w 1897 roku, autor Lalki kupił sobie aparat fotograficzny, aby – nie mając talentu do rysowania – uwiecznić, np. oglądany krajobraz lub spotkaną osobę, a przede wszystkim spełnić daną najbliższym obietnicę: „Od tej pory ja Was będę fotografował” [List do żony (Oktawii z Trembińskich Głowackiej), Nałęczów, 15 sierpnia 1898 r.].

Prus jako właściciel aparatu fotograficznego KODAK nr 1 oddawał się pasji fotografowania rzeczywistości końca XIX i początku XX wieku głównie w czasie wakacyjnych pobytów w Nałęczowie. Zdjęcia (o ustalonym i niewiadomym autorstwie) pisarza i jego najbliższych, fotografie rodziny Stefana Żeromskiego, kuracjuszy nałęczowskich wód czy dzieci z tamtejszej ochronki oraz uwiecznione na płytce fotograficznej malownicze krajobrazy uzdrowiska  zachowały się w zbiorach m.in. Muzeum Literackiego w Nałęczowie – Oddziale Muzeum Lubelskiego w Lublinie (dawniej Muzeum Bolesława Prusa) i Muzeum Narodowego w Warszawie. Dotąd pozostają one niezbadanym świadectwem epoki i zainteresowań Prusa.