Wydział Socjologii UW

Dla laika nauka to pasmo sukcesów, droga ciągłego postępu prowadząca od odkrycia do odkrycia czy od jednej do kolejnej błyskotliwej tezy. Gdy przyjrzymy się jednak codziennym praktykom badaczy, to otrzymamy obraz znacznie bardziej złożony. Nauka jest miejscem niezwykle intensywnych interakcji, często także kontrowersji i sporów oraz poszukiwania chwiejnego konsensusu. Sprawa jest jeszcze bardziej skomplikowana w wypadku humanistyki, szczególnie w momencie, gdy jej przedstawiciele stawiają pytania o fundamenty, które z natury rzeczy pozostają kwestią sporną i nierozstrzygalną raz na zawsze. Kluczowym miejscem, w którym rozgrywa się spór o prawdę, są czasopisma naukowe. Muszą one spełniać sprzeczne oczekiwania. Z jednej strony, dopuszczać do publikacji jedynie artykuły dobrze uzasadnione i osadzone w dotychczasowej wiedzy i interpretacjach. Z drugiej strony, powinny przynosić odważne tezy i nowe perspektywy, przekraczające dominujące sposoby myślenia. W trakcie spotkania poznamy, w jaki sposób redakcje czasopism godzą te oczekiwania. Przyjrzymy się procesowi redakcyjnemu, szczególnie omawiając recenzowanie tekstów przez specjalistów z danej dziedziny nauki, ponieważ to on ma być gwarancją publikowania artykułów wysokiej jakości. Ponadto pokażemy, w jaki sposób publikacje w czasopismach budują prestiż autorów oraz jakie strategie stosują czasopisma, aby budować swoją pozycję na rynku wydawniczym, przyjrzymy się postulatowi umiędzynarodowienia oraz pokażemy sytuację polskich czasopism naukowych w światowym kontekście.

Dążenie do szczęścia jest podstawowym celem każdego człowieka. Ale szczęście i jakość życia ludzi zależy nie tylko od warunków ekonomicznych, także inne czynniki mają na nie wpływ. Wykład w przystępny sposób pokazuje, że nasze poczucie szczęścia i jakość życia uwarunkowane są także przez poziom swobód obywatelskich, wsparcie społeczne i relacje z innymi, szczodrość, styl życia, stan zdrowia, spodziewaną długość życia, poziom korupcji w kraju itp. Dlaczego kraje skandynawskie uznawane są najszczęśliwsze na świecie? Czy Polacy są szczęśliwym społeczeństwem?

Kapitalizm rozumie się czasem jako bezduszny system ekonomiczny oparty na dążeniu do akumulacji i czysto racjonalnym rachunku zysków i strat. Nauki społeczne od dawna pokazują, że nawet jeśli jest to prawda, to dalece niekompletna. Wpływ kapitalizmu na życie społeczne nie ogranicza się ani do rachunku ekonomicznego, ani nawet do sfery pracy. Kapitalizm potrzebuje swoich mitów założycielskich, „kruczków teologicznych”, kultów. Potrzebuje wizji dobrego człowieka i szczęśliwego życia. Podczas wykładu przedstawiony zostanie przegląd najważniejszych koncepcji z obszaru nauk społecznych, które pokazują, jak kapitalizm kształtuje nasze postrzeganie siebie i jak zaczarowuje świat społeczny. Przywołane zostaną analizy fetyszyzmu towarowego i mitu akumulacji pierwotnej (Karl Marx), „ducha kapitalizmu” (Max Weber), kapitalizmu jako religii (Walter Benjamin), a także współczesne dyskusje o neoliberalnej podmiotowości (Michel Foucault) i ideologicznej roli długu.

Celem warsztatu jest kształtowanie wśród uczniów kompetencji międzykulturowych poprzez wyposażenie ich w odpowiednią wiedzę, a także umiejętności w zakresie okazywania szacunku i akceptacji wobec inności (odmienności) w jej poszczególnych wymiarach. W trakcie warsztatu uczniowie dowiedzą się, czym jest tolerancja i dlaczego warto mieć kolegów z różnych kultur. Uczniowie poznają ogólne zasady komunikacji międzykulturowej, a także poszczególne etapy procesu adaptacji kulturowej. Jednocześnie nauczą się, jakie działania mogą sami podejmować w ramach edukacji międzykulturowej. Uczestnicy warsztatów poznają również wybrane biografie dzieci z doświadczeniem migracyjnym.

Europa się starzeje. Statystyki nie kłamią. Społeczeństwa nie tylko w lepszym zdrowiu żyją dłużej, ale też znacznie zwiększa się liczba osób starszych w porównaniu do minionych dziesięcioleci, a zwłaszcza kobiet. Co z kolei oznacza, że świat jaki do tej pory znaliśmy, podkreślający znaczenie młodości, szybkości i ciągłych zmian, będzie musiał (chcąc czy nie) zmienić się. Jak sprawić, żeby ta zmiana przyniosła korzyści dla wszystkich w społeczeństwie i czy jest to w ogóle możliwe? Czy w którymś kraju już tak się dzieje? A tak na marginesie kogo dzisiaj można nazwać „starym” i czy jest to poprawne politycznie? Na te i inne pytania postaramy się znaleźć odpowiedzi podczas warsztatu.

W trakcie wykładu wyjaśnię, czym zajmuje się socjologia religii. Celem wykładu będzie przedstawienie różnych teorii dotyczących religii i religijności. Przedstawię aktualne wyniki badań dotyczące polskiej religijności, a także wyjaśnię takie terminy jak „sekularyzacja”, „desekularyzacja”, „indywidualizacja”, „prywatyzacja religii”. W trakcie wykładu przywołam różne socjologiczne ujęcia pojęcia sekularyzacji. Przybliżę ten paradygmat na gruncie teoretycznym, a także omówię istniejący w naukach społecznych spór dotyczący procesu sekularyzacji. Wyjaśnię poglądy wpływowych socjologów religii – zarówno zwolenników, jak i przeciwników teorii mówiącej o spadku znaczenia religii. Pokrótce opiszę główne zarzuty kierowane w stronę teorii sekularyzacji.

Etyka w badaniach społecznych ma nieoczywisty rodowód. Podczas spotkania porozmawiamy o mrocznych wątkach historii socjologii i antropologii, o pochodzeniu kodeksów etycznych dla tych dyscyplin oraz o tym, czy takie kodeksy rzeczywiście są nam potrzebne. Zadamy sobie także pytania: Przed jakimi dylematami etycznymi stoją badacze i badaczki społeczne? Na jakie pytania warto sobie odpowiedzieć, żeby takie dylematy rozwiązać? Czy warto takie pytania stawiać sobie także w codziennym życiu? Spotkanie poprowadzi doktorantka w Instytucie Socjologii UW, współorganizatorka Spotkań Badaczek poświęconych etycznym problemom w badaniach.

Podczas warsztatu zostanie przedstawione zagadnienie zastosowania narzędzi biopolitycznych w dobie pandemii, z odwołaniem do koncepcji stanu wyjątkowego w rozumieniu Giorgio Agambena i Carla Schmitta. Prześledzenie wprowadzonych w poszczególnych krajach rozwiązań prawnych pozwoli pokazać, w jaki sposób władza wykorzystała niespodziewane okoliczności, by przy użyciu narzędzi biopolitycznych wzmocnić swoją pozycję i czy strategie te okazały się skuteczne. Czy można spodziewać się kontynuacji procesu zmian, czy raczej powrotu do poprzedniego stanu?

Analizie i dyskusji zostanie poddany publiczny spór Giorgio Agambena z innymi filozofami, między innymi na tle ograniczenia przez papieża Franciszka dostępu do nabożeństw w kościołach, a co zwraca uwagę włoski filozof, i czy można przyznać rację jego krytykom?

Warsztat będzie próbą usystematyzowania obserwacji, jakie każdy z nas poczynił podczas trwającej wiosną 2020 roku pandemii. Nie zabraknie miejsca na podzielenie się przez uczestników własnymi przemyśleniami. Aby jednak nie ograniczać się do samego studium przypadków, dokonamy ich zestawienia z teoriami Michela Foucaulta, tak aby wspólnie odpowiedzieć na pytanie: czy epidemia koronawirusa przybrała w ich ramach formę dżumy XXI wieku? Jakie będzie społeczeństwo po epidemii – mniej czy bardziej wyczulone na ograniczanie praw człowieka i obywatela?

Zebrane wnioski posłużą do dyskusji o prognozach rozwoju relacji w polu władzy, a także szerzej w całym społeczeństwie po zakończeniu epidemii. Jakie warunki są konieczne, aby wzmocnić podmiotowość ludu i czy realne są szanse na przełom?

Wawer jest największą dzielnicą Warszawy powstałą w wyniku połączenia funkcjonujących niezależnie od siebie wsi i miejscowości. Łączy w sobie trzy odmienne rzeczywistości urbanistyczne. Niektóre z miasteczek rozwijały się jako osiedla letniskowe, inne były ośrodkami przemysłu, kolejne zaś stanowiły obszar wiejski. Do dziś widoczne są różnice pomiędzy poszczególnymi częściami dzielnicy objawiające się między innymi w stopniu zabudowania oraz w dostępie do podstawowej infrastruktury technicznej i społecznej. Również mieszkańcy częściej niż z całym Wawrem identyfikują się z poszczególnymi jego częściami. By podkreślić podział Wawra pomiędzy osiedla, niektórzy przyrównują go do państw działających na zasadzie federacji. „Znaczy moim zdaniem to takie Zjednoczone Emiraty Wawerskie, albo nie wiem, albo taka Szwajcaria Warszawy, w sensie że są osobne kantony dosyć duże” porównywał jeden z rozmówców w zrealizowanym przeze mnie wywiadzie. Jednocześnie dzielnica ta jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się części Warszawy. To właśnie tam powstaje osiedle mieszkaniowe „Miasteczko Wawer”, którego nazwa nawiązywać ma do wilanowskiej inwestycji z lat 2000. i w którym ostatecznie ma znaleźć się ponad 1000 mieszkań. Napływ nowych mieszkańców generuje konflikty o przestrzeń i usługi publiczne. Przykład dzielnicy Wawer będzie punktem wyjścia dla dyskusji o relacjach pomiędzy mieszkańcami peryferyjnych dzielnic Warszawy, które dzisiaj dynamicznie urbanizują się. Warsztat rozpocznę się krótkim wstępem ukazującym specyfikę dzielnicy z odniesieniem do wybranych teorii socjologii miasta. Podczas warsztatu omówimy potencjalne sojusze i konflikty pomiędzy mieszkańcami, zastanowimy się, czy istnieje przestrzeń dla zaangażowania i aktywności społecznej.