Aktywistka, kociak, nowoczesna dziewczyna – wzory kobiecego dorastania w Polsce w latach 1945-1989
Przemiany modernizacyjne zachodzące w całej Europie oraz w Stanach Zjednoczonych po II wojnie światowej przyniosły rozwój kultury młodzieżowej i narodziny dziewczyny jako odrębnej kategorii. Do tego czasu doświadczenie młodości opisywano przede wszystkim z męskiej perspektywy. Dla chłopców okres młodzieńczy mógł być czasem poszukiwań, buntu, błędów, podczas gdy dziewczęta bardzo szybko z dzieciństwa miały wkraczać w kobiecość, przez cały czas pozostając pod kontrolą rodziny.
Upowszechnienie edukacji na poziomie szkolnictwa ponadpodstawowego sprawiło, że dla dziewcząt wydłużył się okres młodości. Więcej czasu spędzały teraz w grupie rówieśniczej, na skalę masową zaczęły uczestniczyć w zajęciach edukacyjnych i sportowych. Zyskały prawo do czasu wolnego. Co prawda w wielu rodzinach nadal były w o wiele większym stopniu niż chłopcy, obciążone obowiązkami domowymi, ale przygotowanie do roli pani domu przestało być dla nich jedyną perspektywą. Oczywiście, zmiany te następowały w różnym tempie w różnych środowiskach. Tym niemniej, w ciągu powojennego półwiecza dziewczyny stały się pełnoprawnymi uczestniczkami kultury młodzieżowej.
Socjalistyczne państwo proponowało dziewczynom wzory przeżywania młodości. Aktywistka doby stalinizmu miała być zaangażowana w naukę i pracę społeczną, unikać kokieterii, a w kontaktach z chłopcami szukać koleżeństwa. Jej przeciwieństwo, czyli odwilżowy kociak epatował atrakcyjnością seksualną, chciał się podobać. Lansowany od końca lat 50. wzór nowoczesnej dziewczyny łączył naukę, pracę społeczną, umiarkowaną konsumpcję i uczestnictwo w kulturze urody. Wzory te, upowszechniane przez media, były dla dziewczyn punktem odniesienia dla prób określenia własnej tożsamości. Były przyjmowane, akceptowane, a także kontestowane.
