język polski
| Typ | Tytuł | Opis | Dziedzina | Termin |
|---|---|---|---|---|
| Lekcja festiwalowa | Język migowy jako genialny sposób wpływu na odbiorcę |
Porozumiewamy się bez dźwięków. Czy emocje w języku polskim i emocje w języku migowym są tak samo wyrażane? Jak kontekst mimiczny wpływa na siłę przekazu? Czy można przekazać wiadomość nie używając słów? |
|
|
| Lekcja festiwalowa | „Salon kreatywnego myślenia” – o poezji i malarstwie inaczej |
Projekt kreatywnego czytania tekstów poetyckich i malarskich ma na celu kształtowanie umiejętności twórczego myślenia, wyjścia poza schemat kultury konwergencyjnej. Wyzwania w postaci zadań indywidualnych i grupowych stworzy przestrzeń do kształtowania „myślenia pytajnego” (Krzysztof J. Szmidt) w procesie poznawczym, co oznacza odkrywanie nowych problemów i redefiniowanie starych. Ćwiczenie niestandardowego myślenia pomaga lepiej rozumieć siebie i świat, rozwijać swój potencjał, odkrywać możliwości własnego umysłu. Natomiast kontakt z poezją i malarstwem jest wymiernym czynnikiem modelującym umiejętności analityczne i interpretacyjne. W ten sposób formowany jest świadomy odbiorca kultury. A. Dlaczego chcemy być kreatywni? *Kreatywność jest: wyznacznikiem człowieka nowoczesnego; modna i niezbędna w szkole, pracy, życiu osobistym; wiąże się z dobrą zabawą. B. Rozwijamy kreatywność * Twórcza rozgrzewka – ćwiczenia rozwijające umiejętność abstrahowania, metaforyzowania i przełamywania fiksacji funkcjonalnej * Nowa perspektywa „uczyć bawiąc” – ćwiczenia wykorzystujące współczesne teksty poetyckie i malarskie. Wdrożenie metodologii czytania komunikatów lingwistyczno-wizualnych proponowanych przez Gunthera Kressa i Theo van Leeuvena, a także krytyki pentadycznej Kennetha Burke. Przełożenie teorii na zabawę formą, treścią, interpretacją. C. Etap końcowy *Podsumowanie rezultatów ćwiczeń. Uczestniczy wypełniają kartę nowych kompetencji. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Literatura wobec traumy wojennej |
Podczas lekcji zastanowimy się, posługując się wybranymi przykładami, w jaki sposób literatura radzi sobie w sytuacjach granicznych. Dlaczego twórcy sięgają po literaturę w sytuacjach zagrożenia? Co ona im daje? Jaki pożytek z niej płynie dla nas, czytelników? Czy literatura potrafi leczyć? Zakres tematyczny lekcji obejmować będzie okres ponad osiemdziesięciu lat – od roku 1939, aż do dzisiaj, a więc od literatury Zagłady i II wojny światowej, aż po dzisiejsze życie literackie w ogarniętej wojną Ukrainie. Oprócz podstawowych kompetencji literaturoznawczych, bardzo istotny będzie kontekst historyczny, a zatem lekcje nosić będą interdyscyplinarny charakter. Przeznaczone są przede wszystkim dla uczniów maturalnych klas humanistycznych. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Literatura wobec traumy wojennej |
Podczas lekcji zastanowimy się, posługując się wybranymi przykładami, w jaki sposób literatura radzi sobie w sytuacjach granicznych. Dlaczego twórcy sięgają po literaturę w sytuacjach zagrożenia? Co ona im daje? Jaki pożytek z niej płynie dla nas, czytelników? Czy literatura potrafi leczyć? Zakres tematyczny lekcji obejmować będzie okres ponad osiemdziesięciu lat – od roku 1939, aż do dzisiaj, a więc od literatury Zagłady i II wojny światowej, aż po dzisiejsze życie literackie w ogarniętej wojną Ukrainie. Oprócz podstawowych kompetencji literaturoznawczych, bardzo istotny będzie kontekst historyczny, a zatem lekcje nosić będą interdyscyplinarny charakter. Przeznaczone są przede wszystkim dla uczniów maturalnych klas humanistycznych. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Czytanie listów więziennych |
Literatura dokumentu osobistego kojarzy się przeważnie z pamiętnikami, dziennikami czy listami pisanymi przez pisarzy. Podczas zajęć z czytania listów więziennych uczniowie będą mogli się przekonać, że to pojęcie jest znacznie szersze i dotyczy też osób niepiszących zawodowo, „więźniów sumienia”, którzy – ze względu na swoje poglądy i sprzeciw wobec bezprawia – znaleźli się w sytuacji, w której list był jednym z niewielu sposobów komunikacji ze światem zewnętrznym, rodziną czy przyjaciółmi. Uczniowie odkryją więc inną stronę literatury dokumentu osobistego. Spotkają się z tekstami osobliwymi, jakże innymi od tych czytanych w szkole, a zarazem z tekstami, które podobnie do tekstów stricte literackich niewolne są od celowych zabiegów retorycznych, gry znaczeń, metafor itp. Po drugie, listy więzienne – pisane w latach 80. XX wieku przez więzionych działaczy opozycji demokratycznej w PRL – są zapiskami autentycznymi, w których kreacja literacka walczy z autobiograficzną szczerością, a konwencja z naturalną potrzebą ekspresji i – przede wszystkim – ludzką potrzebą kontaktu z najbliższymi. To właśnie owa metafora walki „literackiego” z „nieliterackim” będzie punktem wyjścia do dyskusji nad tym, czym w istocie jest „list więzienny”, dawniej czytany przez cenzora, a dziś przez czytelnika, i to czytelnika szczególnego, bo młodego, a zatem wolnego od nierzadko obciążających i „zabijających” interpretację historyczno-społecznych kontekstów. Proponuję więc wyjście z gęstego pola (poletka?) szkolnej literatury na literackie peryferia i spojrzenie na listy więzionych opozycjonistów jako na teksty nie tylko osobiste, intymne, ukazujące charakter i osobowość piszących, ale również jako na teksty literackie podlegające interpretacji, analizie i krytycznej ocenie. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Przyrodnicze obrazy wojennej Warszawy |
Jak działania wojenne wpływały na środowisko przyrodnicze? Jak kształtowały się powiązania między światem ludzi, roślin i zwierząt wobec zniszczeń oraz zmian ekologicznych w mieście? Podczas lekcji przyjrzymy się tym zagadnieniom w okresie drugiej wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem okupowanej Warszawy. Będziemy pracować z fotografiami i literaturą dokumentu osobistego. Wspólnie zrekonstruujemy obraz okupowanego miasta i zastanowimy się nad znaczeniem przyrody w przestrzeni miejskiej. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Jak czytać odcenzurowaną poezję Białoszewskiego? |
Korpus poezji Białoszewskiego znacznie się poszerzył w 2017 w związku z publikacją dwóch tomów "ineditów" i "posthumów", czyli tekstów niewydanych za życia poety oraz odnalezionych po jego śmierci. W 2018 odbyła się w Warszawie konferencja na temat tych nieznanych wcześniej utworów, następnie poświęcony im został I tom "MiroFora". Wiersze "odtajnione" weszły już do nowych antologii obok znanych wcześniej (antologie Jakuba Kornhausera i Jakuba Pszoniaka, obie 2022). Czy trzeba "nauczyć się czytać Białoszewskiego na nowo"? Jakie trudności przedstawiają te wiersze? Wśród nich znajduje się także tzw. "szósty tomik wierszy", którego poeta ostatecznie nie wydał. Wprowadzenie do tych ineditów da Piotr Sobolczyk, po czym wspólnie z uczestnikami podda interpretacji kilka z nich. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Jak mówiono w Polsce w dobie Mieszka I |
Chcąc odpowiedzieć na pytanie, jak mówiono w Polsce w czasach Mieszka I, trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że najstarsze pisemne dane dotyczące języka polskiego sięgają XII w., są więc o co najmniej 100 lat późniejsze od czasów, które będą przedmiotem rozważań. Dlatego też podstawą rekonstrukcji polszczyzny z przełomu X-XI w. stanowić będzie język prasłowiański, z którego wyrósł język polski. W pierwszej części wykładu skupimy się przede wszystkim na systemach samogłoskowym i spółgłoskowym ówczesnego języka polskiego. Słuchacze poznają m.in. charakterystykę głosek, które nie występują już we współczesnej polszczyźnie takich jak jery, samogłoska jać czy sonanty. Druga część wykładu zostanie poświęcona słownictwu doby Mieszka I - dziedzictwu prasłowiańskiemu oraz zapożyczeniom z łaciny i języka czeskiego. Całość wykładu będzie ilustrowana licznymi przykładami rekonstrukcji wyrazów X-XI w. ukazanymi na tle współczesnej polszczyzny. Spróbujemy także zapisać i przeczytać tekst, który mógłby powstać w dobie Mieszka I. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Jak zilustrować humor lub ironię? Wykorzystanie materiałów wizualnych w prezentacjach |
Celem wydarzenia jest pokazanie uczennicom i uczniom, skąd i jak pozyskiwać materiały wizualne - grafiki, ikony, zdjęcia itp. - do prezentacji i innych projektów zaliczeniowych. Obecnie na wielu kierunkach studiów (a nierzadko i w szkole) jako zaliczenia należy przygotować prezentację, a do jej wzbogacenia często używa się materiałów wizualnych z internetu. Osoby z Instytutu Badań Literackich PAN pokażą, na co zwracać uwagę przy wybieraniu takich grafik - na jej jakość oraz licencję wykorzystania, pokażą platformy i cyfrowe zasoby godne polecenia do wykorzystania. Prezentowane przykłady będą bezpłatne i w otwartym dostępie, w tym te pochodzące z projektów Nowej Panoramy Literatury Polskiej i Centrum Humanistyki Cyfrowej IBL PAN, m.in. zbiorów dotyczących naukowych kolekcji o Lalce Bolesława Prusa (https://nplp.pl/kolekcja/prus-plus/) czy Centrum Archiwistyki Społecznej (https://cas.org.pl/). |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Ortografia dla mistrzów |
W Szkole Mistrzostwa Językowego proponujemy cykl 3 lekcji poświęconych różnym zagadnieniom związanym z kulturą języka. Każda lekcja trwa 45 minut i jest ilustrowana prezentacją, której towarzyszy interaktywna opowieść (z pytaniami, zagadkami, rozmową itp.). Młodzież otrzymuje podczas lekcji tematyczne rekwizyty i/lub karty pracy. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Interpunkcja dla mistrzów |
W Szkole Mistrzostwa Językowego proponujemy cykl 3 lekcji poświęconych różnym zagadnieniom związanym z kulturą języka. Każda lekcja trwa 45 minut i jest ilustrowana prezentacją, której towarzyszy interaktywna opowieść (z pytaniami, zagadkami, rozmową itp.). Młodzież otrzymuje podczas lekcji tematyczne rekwizyty i/lub karty pracy. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Jak zilustrować humor lub ironię? Wykorzystanie materiałów wizualnych w prezentacjach |
Celem wydarzenia jest pokazanie uczennicom i uczniom, skąd i jak pozyskiwać materiały wizualne - grafiki, ikony, zdjęcia itp. - do prezentacji i innych projektów zaliczeniowych. Obecnie na wielu kierunkach studiów (a nierzadko i w szkole) jako zaliczenia należy przygotować prezentację, a do jej wzbogacenia często używa się materiałów wizualnych z internetu. Osoby z Instytutu Badań Literackich PAN pokażą, na co zwracać uwagę przy wybieraniu takich grafik - na jej jakość oraz licencję wykorzystania, pokażą platformy i cyfrowe zasoby godne polecenia do wykorzystania. Prezentowane przykłady będą bezpłatne i w otwartym dostępie, w tym te pochodzące z projektów Nowej Panoramy Literatury Polskiej i Centrum Humanistyki Cyfrowej IBL PAN, m.in. zbiorów dotyczących naukowych kolekcji o Lalce Bolesława Prusa (https://nplp.pl/kolekcja/prus-plus/) czy Centrum Archiwistyki Społecznej (https://cas.org.pl/). |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Jaką polszczyzną mówiono w czasach Jana Kochanowskiego? |
Język polski XVI w. różnił się od dzisiejszej polszczyzny zarówno w warstwie fonetycznej, jak i fleksyjnej czy składniowej. Na wykładzie skupimy się przede wszystkim na jego warstwie fonetycznej. Poznamy zasób samogłosek i spółgłosek polszczyzny XVI w., uwzględniający jej zróżnicowanie terytorialne. Spróbujemy odtworzyć wymowę ówczesnych mieszkańców Wielkopolski, Małopolski oraz Mazowsza, bazując na nagraniach gwar polskich. Szczególną uwagę poświęcimy mowie Jana Kochanowskiego, pochodzącego z Małopolski, i spróbujemy zapisać i przeczytać jeden z jego utworów, zgodnie ze zrekonstruowanym dla XVI w. systemem fonetycznym. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Frazeologia dla mistrzów |
W Szkole Mistrzostwa Językowego proponujemy cykl 3 lekcji poświęconych różnym zagadnieniom związanym z kulturą języka. Każda lekcja trwa 45 minut i jest ilustrowana prezentacją, której towarzyszy interaktywna opowieść (z pytaniami, zagadkami, rozmową itp.). Młodzież otrzymuje podczas lekcji tematyczne rekwizyty i/lub karty pracy. |
|
|
| Lekcja festiwalowa | Literatura cyfrowa |
Wykład ukazuje specyfikę literatury kreowanej cyfrowo. Odpowiada na pytanie, co zmienia się w literaturze, która tworzona jest przy użyciu znaków cyfrowych i która angażuje twórczo użytkownika? Jak zmieniają się relacje autor - tekst literacki - czytelnik? Na czym polega odmienność literatury cyfrowej od tej tradycyjnej – drukowanej? Okazuje się, że nowa budowa znaku w przestrzeni cyfrowej wyznacza nowy sposób ukazywania się tekstu oraz nowy sposób generowania znaczeń. Literackie środki artystyczne w niespotykanym dotychczas wymiarze angażują, poza semantyką słowa, jego wymiar semiotyczny: zmianę kształtu, barwy, brzmienia, wielkości słowa i większych fragmentów tekstu. Warstwa przedstawień słowa staje się przestrzenna i cielesna, a konstytutywnym składnikiem figur są działania użytkownika. Kinetyczne, transsemiotyczne, interaktywne figury i szerzej struktury tekstowe tworzące literaturę cyfrową pokazują, że literackość zadomawia się w ruchomej tkance semiotycznej tekstu i działaniach użytkownika. Znaczenia literackie kształtowane są w interakcji znaczenia słowa (tu także zawartości fabularnej utworu literackiego) i semantyki jego warstwy przedstawień. W kształtowanie znaczeń literackich angażowana jest cielesność użytkownika, ale też cyfrowo przetwarzane teksty utworów literackich i nieliterackich. Linkowa struktura hipertekstu oraz formuła odbiorcy jako użytkownika inicjują narrację alternatywną i sprawczą (adaptującą struktury gry). Prezentowane podczas wykładu zagadnienia ilustrowane będą wybranymi utworami literatury cyfrowej: Leszka Onaka, Katarzyny Giełżyńskiej, Radosława Nowakowskiego, Susan Gibb, Marty Dzido, Roberta Kendalla i innych. |
|
