Instytut Badań Literackich PAN

Psychoanalityczna interpretacja jednego z autobiograficznych liryków lozańskich Mickiewicza, Ach, już i w rodzicielskim domu…, który mimo ściśle autobiograficznego charakteru pomijany jest w monografiach poświęconych życiu i twórczości poety. Analiza formy i treści tego wiersza, wykorzystująca wiedzę psychoanalityczną, prowadzi do odkrycia powodów tej eliminacji i zarazem do zwrócenia uwagi na całkowicie dotychczas pomijane fakty biografii Mickiewicza, rzutujące skrycie na jego twórczość.

Wykład poświęcony będzie sięgającej schyłku XVIII wieku genezie poglądów imperialistycznych i nacjonalistycznych w kulturze rosyjskiej, ze szczególnym uwzględnieniem wątków anty-okcydentalistycznych, ksenofobii i kulturowego rasizmu, które znalazły pełny wyraz w ideologii inwazji na Ukrainę w latach 2014 – 2023. Za szczególnie rozwiniętą i podbudowaną teoretycznie wersję tak rozumianego rosyjskiego neofaszyzmu uznaje się teorię geopolityczną Aleksandra Dugina (tzw. „Czwarta Teoria Polityczna”), która w trakcie wykładu zostanie przedstawiona jako jedna z wersji ponowoczesnego, rewolucyjnego tradycjonalizmu (m. in. w kontekście myśli Rene Guenona i Juliusa Evoli). Pod względem genezy socjokulturowej rosyjskiego neofaszyzmu wskazane zostaną także inne jego możliwe źródła, bardziej zbliżone do potocznej świadomości rosyjskiej inteligencji: konserwatywna i rosjo-centryczna myśl rosyjska oraz jej formy kulturowo-literackiego wyrazu – twórczość Tołstoja, Dostojewskiego, popularnych autorów powieści „anty-nihilistycznych” drugiej połowy XIX wieku (Leskow, Gonczarow, Krestowskij), a także malarstwo podejmujące wątki patriotyczne, heroiczne i anty-okcydentalne (np. malarstwo Ilji Głazunowa). Postawione zostanie pytanie o możliwą skalę wpływu tego dziedzictwa kulturowego na poglądy współczesnych Rosjan.

Prus jako właściciel aparatu fotograficznego Kodak nr 1 oddawał się pasji fotografowania rzeczywistości końca XIX i początku XX wieku głównie w czasie wakacyjnych pobytów w Nałęczowie. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie czy Muzeum Bolesława Prusa (Filii Muzeum Narodowego w Lublinie) zachowało się wiele zdjęć pisarza przedstawiających jego bliskich, rodzinę Stefana Żeromskiego, nałęczowskich kuracjuszy czy dzieci z tamtejszej ochronki oraz malowniczych krajobrazów uzdrowiska. Fotografie te pozostają dotąd niezbadanym świadectwem epoki i zainteresowań autora „Lalki”. W publikacjach poświęconych Prusowi czy też w opracowaniach materiałów źródłowych powiela się wciąż te same zdjęcia pisarza, opisy fotografii są często ubogie lub po prostu ich brakuje, pojawiają się w nich błędne datacje czy niezidentyfikowane (bądź opisane nieprawidłowo) osoby lub miejsca.

Wykład połączony z prezentacją zgromadzonego dotychczas materiału ikonograficznego ma z jednej strony ukazać fotograficzną pasję Prusa (tworzącego albumy znanych postaci i ulubionych miejsc), z drugiej zaś – utrwalone na fotografiach ślady jego życia (zdjęcia rodziny, przyjaciół, otoczenia itd.), co stanowi cenne uzupełnienie informacji biograficznych o pisarzu i wiadomości o jego epoce.