Polska Akademia Nauk

Typ Tytuł Opis Dziedzina Termin
Lekcja festiwalowa Nanochirurgia materiałów – jak rozciąć i złączyć metal z atomową precyzją?

Zapraszamy na zwiedzanie laboratorium, w którym zagłębimy się w świat zaawansowanej mikroskopii i precyzyjnych narzędzi badawczych.

Podczas wydarzenia uczniowie będą mieli okazję:

  • zobaczyć mikroskop elektronowy (SEM) w akcji – urządzenie, które pozwala zajrzeć w strukturę materiałów z dokładnością do nanometra,
  • poznać, jak działa nanoindenter – czyli mikroskopijny „młotek” do badania twardości,
  • odkryć, jak dzięki wiązce jonowej (FIB) można „przeciąć” metal z precyzją atomową,
  • sprawdzić, jak z pomocą EDS i EBSD można poznać skład chemiczny i układ krystaliczny materiału.

To nie tylko pokaz nowoczesnej technologii – to podróż do świata, którego gołym okiem nie widać, a który decyduje o wytrzymałości, właściwościach i przyszłości nowoczesnych materiałów.

  • wt., 2025-09-23 11:00 do 12:00
Spotkanie festiwalowe „O Alceście, który ciągle jadł”. Teksty kultury a kształtowanie się stereotypów

W centrum zainteresowania uczestników warsztatów znajdzie się wywołująca wiele emocji problematyka ciała, przede wszystkim „grubość”. Nie będzie nas jednak interesować medykalizacja otyłości, lecz jej językowa konceptualizacja. Postaramy się odpowiedzieć na pytanie o to, jak postrzegamy osoby grube, jak o nich mówimy, jak je oceniamy. Zwrócimy uwagę na to, że bycie szczupłym jest dziś powszechnie promowaną wartością, a grubi odbierani są jako obcy, gorsi, brzydsi, niepasujący do idealnego obrazu ludzi zdrowych, szczupłych i odnoszących sukcesy, sytuowani są na marginesie tego, co społeczeństwo uważa za „normalne”. Poszukamy językowych manifestacji takiego stanowiska.

Doświadczenie społecznej opresji osób grubych wyznaczają między innymi stereotypy kulturowe, których ugruntowaniu w świadomości użytkowników języka sprzyjają obrazy utrwalone w tekstach kultury. Zastanowimy się, czy prezentowany w popularnych szkolnych lekturach obraz osoby grubej wpływa na kształtowanie się stereotypu. Postaramy się ustalić, jak osoba gruba jest charakteryzowana w aspekcie bytowym, fizykalnym, społecznym, psychicznym i psychospołecznym. Czy bezustannie je? Czy jedzenie determinuje jej zachowanie i przesądza o podejmowanych decyzjach?

Dziecięcy czytelnicy postrzegają obraz prezentowany w utworach literackich jako naturalny i oczywisty. Ukształtowany w dzieciństwie, m.in. na bazie tekstów kultury, wizerunek osoby grubej trudno poddaje się później rewizji. Wydaje się on nam prawdziwy i bezsprzeczny, przyznajemy mu status powszechnie akceptowanego, niepodważalnego prawa, które głęboko w nas tkwi.  

Nauki humanistyczne
  • wt., 2025-09-23 11:00 do 12:30
Lekcja festiwalowa Co łączy skały, zęby i rośliny? O minerałach z grupy apatytu

Podczas tej lekcji, łączącej elementy geologii, paleontologii i archeologii, uczniowie poznają minerały z grupy apatytu, występujące zarówno w przyrodzie nieożywionej, jak i w organizmach żywych. Dowiedzą się, gdzie można je znaleźć oraz jakie mają właściwości i zastosowania. W trakcie zajęć zostanie wyjaśnione, czym są minerały, jak zbudowane są kości i zęby, w jaki sposób apatyt wykorzystywany jest w przemyśle oraz dlaczego odgrywa tak istotną rolę dla roślin.

Uczniowie poznają również kulisy pracy naukowców, którzy analizując skład kryształów apatytu w skałach i skamieniałościach, badają historię Ziemi oraz warunki życia na niej. W trakcie lekcji uczestnicy będą mieli okazję obejrzeć próbki minerałów i szczątków, co pozwoli im z bliska zobaczyć różnorodne formy występowania apatytu.

Zajęcia w przystępny sposób pokażą, że minerały mogą łączyć wiele dziedzin życia i nauki.

  • wt., 2025-09-23 10:00 do 11:00
  • wt., 2025-09-23 11:30 do 12:30
  • wt., 2025-09-23 13:00 do 14:00
Lekcja festiwalowa Caenorhabditis elegans: Mały bohater wielkich odkryć w biologii molekularnej

Caenorhabditis elegans to niewielki, niepasożytniczy nicień, który od lat pełni rolę jednego z najważniejszych organizmów modelowych w biologii molekularnej. Dzięki przezroczystemu ciału, szybkiemu cyklowi życiowemu i łatwości hodowli, stał się niezastąpiony w badaniach genetycznych i biologii komórki.

Podczas warsztatów uczestnicy poznają C. elegans od podstaw – nauczą się rozpoznawać jego cykl życiowy, odróżniać stadia rozwojowe oraz identyfikować samce i hermafrodyty. Opanują podstawowe techniki pracy z tym organizmem. Następnie, analizując osobniki o różnych fenotypach, zobaczą, jak zmiany w pojedynczych genach wpływają na rozwój i funkcjonowanie nicienia. Porównując zdrowe osobniki i mutanty, spróbują wyciągnąć wnioski na temat funkcji badanych genów.

C. elegans jest także modelem do badania komórek macierzystych – jego linia komórek rozrodczych zawiera komórki, których podziały muszą być precyzyjnie regulowane. Zaburzenia równowagi między samoodnową a różnicowaniem mogą prowadzić do nadmiernej proliferacji lub zaniku komórek płciowych. Uczestnicy będą mogli zaobserwować te procesy pod mikroskopem fluorescencyjnym, oglądając barwione gonady nicieni.

Warsztaty będą świetną okazją do zdobycia praktycznych umiejętności i poznania organizmu, który odegrał kluczową rolę w wielu odkryciach biologii molekularnej i nadal stanowi fundament nowoczesnych badań.

  • wt., 2025-09-23 12:00 do 13:30
Lekcja festiwalowa Zachwycający świat skamieniałości

Czym zajmuje się paleontologia, jak powstawały skamieniałości i jakie organizmy zamieszkiwały naszą planetę przed milionami lat. Warsztat jest wzbogacona prezentacją multimedialną, dzięki której dzieci mogą poznać i same zrekonstruować zwierzęta dna morskiego za pomocą farb i kredek.

 

 

 

  • pon., 2025-09-22 12:30 do 14:30
  • wt., 2025-09-23 12:00 do 14:30
  • śr., 2025-09-24 12:30 do 14:30
  • czw., 2025-09-25 12:00 do 14:00
  • pt., 2025-09-26 12:00 do 14:00
Lekcja festiwalowa Co łączy skały, zęby i rośliny? O minerałach z grupy apatytu

Podczas tej lekcji, łączącej elementy geologii, paleontologii i archeologii, uczniowie poznają minerały z grupy apatytu, występujące zarówno w przyrodzie nieożywionej, jak i w organizmach żywych. Dowiedzą się, gdzie można je znaleźć oraz jakie mają właściwości i zastosowania. W trakcie zajęć zostanie wyjaśnione, czym są minerały, jak zbudowane są kości i zęby, w jaki sposób apatyt wykorzystywany jest w przemyśle oraz dlaczego odgrywa tak istotną rolę dla roślin.

Uczniowie poznają również kulisy pracy naukowców, którzy analizując skład kryształów apatytu w skałach i skamieniałościach, badają historię Ziemi oraz warunki życia na niej. W trakcie lekcji uczestnicy będą mieli okazję obejrzeć próbki minerałów i szczątków, co pozwoli im z bliska zobaczyć różnorodne formy występowania apatytu.

Zajęcia w przystępny sposób pokażą, że minerały mogą łączyć wiele dziedzin życia i nauki.

  • wt., 2025-09-23 10:00 do 11:00
  • wt., 2025-09-23 11:30 do 12:30
  • wt., 2025-09-23 13:00 do 14:00
Lekcja festiwalowa Systemy Ekstremalnie Modularne w architekturze i budownictwie

System Ekstremalnie Modularny to koncepcja wprowadzona kilka lat temu do tworzenia użytecznych konstrukcji inżynierskich lub obiektów geometrycznych składających się z jak najmniejszej liczby modułów - najlepiej tylko z jednego. Systemy te mają cztery zasadnicze cechy (zalety):

  1. efektywność ekonomiczna - ponieważ dają możliwość masowej prefabrykacji (dzięki czemu możliwa jest do osiągnięcia niska cena i idące za nią szerokie stosowanie). Poza tym obiekt wzniesiony w Systemie Ekstremalnie Modularnym jest łatwy do rozbiórki i ewentualnego powtórnego montażu w innym miejscu lub jako część innego obiektu.
  2. niezawodność - łatwość ewentualnej naprawy, gdyż każdy zepsuty moduł może być zastąpiony identycznym;
  3. optymalizacja - ponieważ ich konfiguracje mogą być inteligentnie modelowane matematycznie i optymalizowane;
  4. uniwersalność - ta cecha jest fundamentalna dla skutecznej automatyzacji produkcji i robotyzacji montażu.
  • wt., 2025-09-23 13:00 do 14:00
Spotkanie festiwalowe Wieloetniczność Rzeczypospolitej Obojga Narodów według tekstów XVI-XVIII w.

Omówione zostaną najbardziej rozpowszechnione typy słowiańskich tekstów hybrydowych Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Analizie poddane zostaną teksty tworzone zarówno przez Słowian, jak i przez przedstawicieli mniejszości etnicznych, obejmujące teksty hybrydowe językowo i graficznie, zarówno oryginalne, jak i tłumaczenia. Szczególna uwaga zostanie poświęcona tekstom autorstwa Ormian, Tatarów i Żydów. Pokonanie różnic dialektalnych jest wymieniane jako jeden z powodów przejścia mniejszości etnicznych WKL na języki słowiańskie. Powodem używania własnego pisma był autorytet języka i alfabetu tekstów religijnych. Wśród tekstów hybrydowych Wielkiego Księstwa Litewskiego napisanych przez Słowian szczególne miejsce zajmują teksty w „prosta mova” pisane alfabetem łacińskim. Rozprzestrzenianie się tekstów hybrydowych jest najlepszym potwierdzeniem wieloetniczności i wielojęzyczności Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Nauki humanistyczne
  • wt., 2025-09-23 13:00 do 14:00
Spotkanie festiwalowe Tajemniczy świat mikrobioty jamy ustnej – co jedzenie mówi naszym bakteriom?

Zapraszamy na fascynujące spotkanie poświęcone mikrobiocie jamy ustnej – niewidzialnemu ekosystemowi, który codziennie wpływa na nasze zdrowie. Podczas wykładu przybliżymy uczestnikom najważniejsze informacje o patogennych i komensalnych szczepach bakterii bytujących w jamie ustnej człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. kompleksów według klasyfikacji Sokranskiego – czyli grup mikroorganizmów odpowiedzialnych m.in. za próchnicę czy choroby przyzębia.

Dlaczego niektóre bakterie są naszymi sprzymierzeńcami, a inne potrafią poważnie zaszkodzić? Jakie znaczenie ma ich wzajemna równowaga i co dzieje się, gdy zostaje ona zaburzona? Odpowiedzi na te pytania poznasz nie tylko w teorii!

Część warsztatowa to wyjątkowa okazja do praktycznego poznania wpływu czterech typów smaków diety – kwaśnego, słodkiego, słonego i gorzkiego – na skład mikrobioty jamy ustnej. Wspólnie zastanowimy się, jak różnorodne nawyki żywieniowe mogą sprzyjać (lub szkodzić) równowadze mikrobiologicznej w naszych ustach, a także zainspirujemy do bardziej świadomego podejścia do codziennego jedzenia.

Spotkanie przeznaczone jest dla wszystkich (bez względu na wiek czy wiedzę biologiczną), którzy chcą lepiej zrozumieć, co dzieje się w ich jamie ustnej i jak mogą wspierać swoje zdrowie już od pierwszego kęsa.

Dołącz i przekonaj się, jak wiele mówi o Tobie Twoja mikrobiota!

Nauki biologiczne
  • wt., 2025-09-23 13:30 do 15:00
Spotkanie festiwalowe Krowa - mity i fakty

Na co dzień często słyszymy, że hodowla bydła przyczynia się do zmian klimatycznych, a jedząc produkty odzwierzęce, dokładamy cegiełkę do globalnego ocieplenia. Ale ile w tym stwierdzeniu jest prawdy, a ile uproszczenia? Czy rzeczywiście krowy mają negatywny wpływ na klimat – i jeśli tak, to czy możemy temu przeciwdziałać?

Podczas spotkania spróbujemy spojrzeć na krowy z nowej perspektywy: nie tylko jako źródło emisji metanu, ale również jako ważny element ekologicznych systemów rolniczych. Zastanowimy się, jak działa organizm przeżuwacza i dlaczego bydło odgrywa istotną rolę w zachowaniu bioróżnorodności. Odpowiemy też na pytanie, dlaczego krowy są hodowane w rejonach półpustynnych i czy możliwy jest świat, w którym zupełnie zrezygnujemy z ich obecności.

To okazja, by oddzielić fakty od mitów i lepiej zrozumieć złożoną relację między zwierzętami gospodarskimi, środowiskiem i człowiekiem.

Dołącz do nas i przekonaj się, jak wiele zależy od... krowy!

Nauki biologiczne
  • wt., 2025-09-23 15:10 do 16:20
Spotkanie festiwalowe Warsztaty ze sztuki naukowej - budujemy maszyny molekularne

Podczas spotkania zajrzymy do wnętrza komórek budujących ludzkie ciało. Tak jak w naszym organizmie znajdują się organy, tak w komórkach działają organelle — a w nich molekularne maszyny wykonujące złożone i precyzyjne zadania. Poznamy kształty i funkcje maszyn molekularnych o różnorodnych funkcjach: przez budowę, naprawę i usuwanie innych maszyn, transport między organellami, aż po przygotowanie informacji genetycznej do odczytu. To właśnie takie procesy badają naukowcy pracujący w naszym instytucie.  A my, korzystając z narzędzi plastycznych, spróbujemy wspólnie stworzyć artystyczne interpretacje tych mikroskopijnych narzędzi.

Na warsztat zapraszamy dzieci, młodzież i dorosłych — wszystkich, którzy chcieliby zgłębić tajniki działania naszych komórek, a następnie, zainspirowani nauką, zanurzyć się w artystycznej ekspresji: rzeźbiąc, zdobiąc i nadając kolory, wspólnie tworząc galerię sztuki naukowej.

Nauki biologiczne
  • wt., 2025-09-23 16:00 do 18:00
Spotkanie festiwalowe Plastikowy ślad – jak mikroplastik zmienia naszą rzeczywistość

Tworzywa sztuczne towarzyszą nam od dekad – wszechobecne, wygodne, trwałe. Ale czy zdajemy sobie sprawę, że ich najmniejsze fragmenty, tzw. mikroplastik, stały się nieodłącznym elementem współczesnego świata – i to niekoniecznie w pozytywnym sensie? W czasie wykładu przyjrzymy się bliżej zjawisku, które jeszcze kilka lat temu było tematem jedynie specjalistycznych badań, a dziś budzi coraz większy niepokój naukowców, środowisk medycznych i organizacji ekologicznych.

Czym właściwie jest mikroplastik i jak powstaje? Dlaczego znajduje się nie tylko w oceanach i rzekach, ale także w powietrzu, którym oddychamy, w glebie, w pożywieniu – a nawet w ludzkiej krwi i mleku matki?

Wykład przedstawi najnowszą wiedzę na temat źródeł mikroplastiku i jego dystrybucji w środowisku. Porozmawiamy o jego losach – od momentu uwolnienia do otoczenia, przez drogę, jaką pokonuje w ekosystemach, aż po to, w jaki sposób przenika do organizmów żywych. Szczególną uwagę poświęcimy zagrożeniom, jakie niesie mikroplastik dla zdrowia zwierząt i ludzi. Czy mikrocząstki plastiku działają toksycznie? Jak wpływają na układy pokarmowy, hormonalny, odpornościowy? Czy mogą gromadzić się w organizmie? Choć nauka nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa, już dziś mamy wystarczająco dużo danych, by traktować mikroplastik jako realne zagrożenie – nie tylko dla środowiska, ale również dla nas samych.

Wykład skierowany jest do wszystkich, którzy chcą lepiej zrozumieć skalę i znaczenie jednego z najważniejszych wyzwań współczesnej cywilizacji. 

 

Nauki biologiczne
  • wt., 2025-09-23 16:30 do 18:10
Spotkanie festiwalowe wernisaż: „Subtelny powiew rokoka – wystawa wachlarzy rokokowych i neorokokowych”

Wystawa w siedzibie Instytutu Sztuki PAN, który mieści się w zrekonstruowanym po wojnie osiemnastowiecznym pałacu Marii Radziwiłłowej, będzie symbolicznym powrotem do czasów świetności tego miejsca, stanowiąc łącznik między przeszłością a teraźniejszością. Wachlarze, które w XVIII wieku stanowiły nieodzowne akcesorium eleganckiej damy, dzisiaj nie tylko wzbudzają zachwyt, ale też są przedmiotem zainteresowania historyków sztuki.

W okresie rokoka sztuka wytwarzania wachlarzy przeżywała swój największy rozkwit. Powstające wówczas przedmioty odznaczały się wyjątkowo wysokim poziomem wykonania i wspaniałą estetyką. Pod koniec XVIII wieku reprezentowany przez nie styl stał się niemodny. Tryumfalnie powrócił do łask za sprawą Marii Karoliny de Bourbon, księżnej de Berry, która w roku 1829 wydała wielki bal kostiumowy w stylu Ludwika XV. Jego uczestnicy wykorzystali w swych przebraniach zarówno wachlarze zabytkowe, jak i je naśladujące. Moda na wachlarze neorokokowe obowiązywała mniej więcej do roku 1860. Kolejne odrodzenie tej stylistyki nastąpiło na początku XX wieku i trwało do lat 30., a nawet dłużej...

Na wystawie pokazane zostaną obiekty od XVIII wieku do współczesności pochodzące ze zbiorów prywatnych,które wybrała i opracowała kuratorka wystawy Jolanta Różalska z Instytutu Sztuki PAN, autorka m.in. książki Polski wachlarz malowany 1850-1914 (Warszawa 2006). Wystawę otworzy dyrektorka Instytutu Sztuki PAN prof. Ewa Dahlig-Turek, kuratorka opowie o prezentowanych eksponatach.

Obszar sztuki
  • wt., 2025-09-23 17:00 do 18:30
Spotkanie festiwalowe “Mapy z przeszłością" i “Atlas Fontium”, czyli podróż w czasie i przestrzeni

Geografia historyczna, czyli połączenie historii i geografii, to bardzo ciekawa perspektywa patrzenia na otaczający nas świat: wydarzenia historyczne działy się bowiem w przestrzeni, a przestrzeń wypełniona jest wydarzeniami historycznymi. Jedną z możliwości spojrzenia zarówno na przestrzeń jak i na minione dzieje są dawne mapy, czyli takie, które opracowano w przeszłości przez dawnych kartografów, stosujących ówczesne metody pracy.

Przedstawimy opracowany w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk geoportal “Mapy z przeszłością” (https://atlas.ihpan.edu.pl/pastmaps/) i jego możliwości: wyświetlanie dawnych map (XIX-XX w.), porównywanie ich ze sobą, lokalizację GPS (na urządzeniach mobilnych) czy też wyszukiwanie miejscowości. Uczestnicy będą mogli na żywo przeglądać geoportal na własnych smartfonach lub innych urządzeniach przenośnych oraz dzielić się swoimi odkryciami w mediach społecznościowych (Facebook, Twitter) pod hasztagiem #mapyzprzeszloscia.

Oprócz wspomnianego serwisu zaprezentowana zostanie również platforma „Atlas Fontium” (https://atlasfontium.pl/), na której znajdują się dawne i historyczne mapy, cyfrowe edycje źródeł, dane historyczne i opracowania wybranych tematów badawczych z historii Polski. Obie strony, w połączeniu z pozostałymi cyfrowymi zasobami IH PAN, umożliwiają samodzielną podróż w czasie i przestrzeni, stanowiąc zarazem inspirację do podejmowania własnych wypraw terenowych i odkrywania tajemnic historii lokalnej.

Nauki humanistyczne
  • wt., 2025-09-23 17:00 do 18:00
Spotkanie festiwalowe Ewolucja minerałów – nieożywiona wersja darwinowskich przemian

Kiedy myślimy o ewolucji, na myśl przychodzi Darwin i świat żywy. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że minerały także mają swoją historię ewolucyjną. Nasza planeta zaczynała z zaledwie kilkudziesięcioma minerałami, a dziś znamy ich ponad 6000. Jak to możliwe? Odpowiedź poznamy podczas wykładu, który pokaże, że nowe minerały pojawiały się na Ziemi dzięki szeregowi procesów, które stopniowo się manifestowały, tj.: krzepnięciu pierwszej skorupy ziemskiej, różnicowaniu się magmy, utlenieniu atmosfery i mórz oraz pojawieniu się życia. Dzięki tym procesom nasza planeta wzbogacała się w kolejne minerały. Co więcej, same minerały pełnią rolę rejestratorów, przechowując zapis zmian środowiska na przestrzeni miliardów lat. Zrozumienie ich ewolucji okazuje się kluczowe dla poznania historii Ziemi.

Nauki o Ziemi
  • wt., 2025-09-23 18:00 do 19:30
Spotkanie festiwalowe Opisz swoje skany, zachowaj wspomnienia, uporządkuj wiedzę: warsztaty z aplikacji INDXR

Aplikacja INDXr powstała z myślą o badaczach, którzy chcieli precyzyjnie opisywać treść rękopisów i zaznaczać, do którego miejsca na skanie odnosi się dana informacja – nazwisko, data, fragment tekstu. Dzięki niej można zapisywać i porządkować informacje w przejrzysty sposób, łącząc tekst z konkretnym miejscem na obrazie. INDXr to doskonałe narzędzie do pracy z materiałami historycznymi i naukowymi. Pozwala również publikować efekty pracy w internecie.

Ale INDXr sprawdzi się nie tylko w świecie badań. Możesz z powodzeniem wykorzystać go do opisywania każdego rodzaju skanów i zdjęć. Rękopiśmienne notatki z rodzinnego archiwum? Mapy z wakacji? A może stare rodzinne zdjęcia, na których chcesz zaznaczyć i podpisać bliskich? INDXr pozwala łatwo przypisać informacje do konkretnych fragmentów obrazu – tworząc w ten sposób osobiste, uporządkowane i trwałe archiwum.

Jak to działa? Wgrywasz zdjęcie lub skan do aplikacji, zaznaczasz interesujący Cię fragment – osobę, przedmiot, miejsce – i dodajesz opis. System automatycznie zapisuje powiązanie między obrazem a treścią w bazie danych. Możesz wracać do projektu, uzupełniać go, poprawiać, a co najważniejsze – udostępniać. INDXr pozwala samodzielnie decydować, komu pokazujesz swoją pracę. Możesz udostępnić ją publicznie w otwartym internecie albo ograniczyć dostęp tylko do wybranej grupy – rodziny, znajomych, współpracowników.

Podczas warsztatów przejdziemy przez cały proces krok po kroku. Pokażemy, jak założyć konto, jak wgrać swoje materiały, tworzyć opisy i zarządzać projektem. Będziesz pracować na własnym komputerze, a my pomożemy Ci w razie potrzeby. Wszystko w praktycznej, przyjaznej formie – bez zbędnego teoretyzowania.

Na koniec warsztatów każdy uczestnik będzie potrafił samodzielnie stworzyć własne cyfrowe archiwum – zdjęć, dokumentów, map czy rodzinnych wspomnień – i zdecydować, jak i komu chce je udostępnić.

Dołącz do nas i przekonaj się, jak łatwo można zamienić zdjęcia i skany w uporządkowaną, dostępną i bezpieczną kolekcję wiedzy i wspomnień.

Nauki humanistyczne
  • wt., 2025-09-23 18:00 do 19:00
Lekcja festiwalowa Jak rozwija się mózg i co nam na to powie rybka danio?

Rozwój układu nerwowego to jeden z najbardziej złożonych i fascynujących procesów biologicznych, który decyduje o tym, jak postrzegamy świat, jak uczymy się, zapamiętujemy, reagujemy na zagrożenia i budujemy relacje społeczne. Choć większość z nas kojarzy badania nad mózgiem głównie z ludźmi, to w rzeczywistości wiele przełomowych odkryć zawdzięczamy niepozornej rybce – danio pręgowanemu (Danio rerio). Podczas pokazu skupimy się na trzech kluczowych aspektach rozwoju mózgu: 1. Proliferacja, migracja i różnicowanie komórek nerwowych, 2. Tworzenie połączeń synaptycznych, 3. Aktywność neuronalna i dojrzewanie sieci neuronalnych. 

U danio aktywność neuronalną można monitorować dzięki specjalnym barwnikom lub białkom fluorescencyjnym, które zmieniają intensywność świecenia w odpowiedzi na wzrost stężenia wapnia – a towarzyszy on impulsom nerwowym. Podczas pokazu uczestnicy poznają podstawowe i zaawansowane techniki obrazowania rozwoju mózgu. Uczniowie zobaczą eksperyment, w którym mózg danio reaguje na światło. Dzięki specjalnym nagraniom zobaczymy „na żywo”, jak pojedyncze neurony „rozmawiają” ze sobą, przesyłając sygnały i budując sieci komunikacyjne.

Mózg nie powstaje z dnia na dzień – to dynamiczna i wieloetapowa podróż od komórki do złożonej sieci komunikacyjnej. Dzięki danio pręgowanemu możemy nie tylko obserwować ten proces z bliska, ale także uczyć się, jak wspierać zdrowy rozwój mózgu i jak zapobiegać zaburzeniom neurologicznym i psychicznym. Podczas warsztatów uczestnicy nie tylko poznają teorię, ale także zobaczą prawdziwy rozwijający się mózg w akcji. Od fluorescencyjnych neuronów po aktywność mózgu pod wpływem światła – to wyjątkowa okazja, by zrozumieć, jak rodzi się nasza zdolność do myślenia, czucia i działania.

  • śr., 2025-09-24 09:00 do 10:30
  • śr., 2025-09-24 12:00 do 13:30
Lekcja festiwalowa Tajemnice wody i światła

Tematem przewodnim zajęć będzie woda, eksperymenty znacznikowe oraz zjawiska optyczne. Prowadzący wyjaśni, jak rodamina wykorzystywana jest w badaniach środowiskowych – np. do monitorowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Pokaże także, w jaki sposób fizyka i chemia współpracują w praktyce naukowej.​ Na zakończenie uczniowie będą mieli możliwość zadawania pytań. Lekcja będzie nie tylko okazją do nauki poprzez doświadczenie, ale również inspiracją do dalszego odkrywania nauki.

  • śr., 2025-09-24 09:00 do 10:00
  • śr., 2025-09-24 10:30 do 11:30
  • śr., 2025-09-24 12:00 do 13:00
Lekcja festiwalowa Mikroświat od kuchni

Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, kim naprawdę jest naukowiec? Jak wygląda jego codzienna praca, z jakimi wyzwaniami się mierzy i jakie fascynujące odkrycia może zrobić nawet podczas najzwyklejszego dnia w laboratorium? Jeśli macie głowy pełne pytań i serca gotowe na przygodę z nauką – koniecznie dołączcie do nas!

W Zakładzie Inżynierii Genetycznej zaprosimy Was za kulisy prawdziwej pracy badawczej. Razem odkryjemy, dlaczego bakterie są nie tylko pożyteczne, ale wręcz niezbędne dla życia na Ziemi, sprawdzimy, czego potrzebują drożdże, żeby mogły rosnąć i funkcjonować, a także... sprawdzimy, czy w bananach naprawdę znajduje się DNA – i jak można je zobaczyć na własne oczy!

  • wt., 2025-09-23 09:30 do 12:30
  • śr., 2025-09-24 09:30 do 12:30
Lekcja festiwalowa Jak lekarz sprawdza co się dzieje w moim brzuszku?

Uczniowie dowiedzą się czym są ultradźwięki. Zrozumieją dlaczego wykorzystując zjawisko echa można sprawdzić jak wygląda nasze ciało w środku. Będą mieli możliwość obsługiwać standardowe ultrasonografy, takie jak widzą w gabinetach medycznych. Pozwoli im to zrozumieć, że badania ultrasonograficzne są przyjazne również dla małych pacjentów. Uczestnicy spotkania wcielą się również w rolę diagnostów i przeprowadzą badania ultrasonograficzne specjalnych „pacjentów”. Sami odpowiedzą na pytanie dlaczego  źle się oni czują.

  • śr., 2025-09-24 10:00 do 11:00
Lekcja festiwalowa Magia fluorescencji, czyli jak zajrzeć do wnętrza komórek

W czasie zajęć wprowadzimy uczestników w świat wnętrza komórek, budujących nasze ciało. Oglądane pod zwykłym, świetlnym mikroskopem nie zawsze wyglądają spektakularnie. Jednak po zastosowaniu odpowiednich technik fluorescencyjnych, możemy uwidocznić przeróżne struktury znajdujące się w ich wnętrzu. Uczestnicy dowiedzą się, jak prowadzimy sztuczne hodowle komórkowe, jakie techniki mikroskopowe stosujemy do ich badania oraz jak pod mikroskopem wyglądają poszczególne organella komórkowe. Będą mogli również zapoznać się z podstawowymi narzędziami laboratoryjnymi oraz wykonać proste modele komórki.

  • śr., 2025-09-24 10:00 do 11:00
Lekcja festiwalowa O smogu i innych zanieczyszczeniach powietrza oraz jak je monitorujemy

Czym w zasadzie jest ten mityczny smog i dlaczego może tak negatywnie wpływać na naszą jakość życia? Podczas webinarium przyjrzymy się dokładniej zanieczyszczeniom atmosferycznym, które najczęściej spotykamy w codziennym życiu. Opowiemy o rodzajach smogu oraz zastanowimy się jak najlepiej z nim walczyć. Dowiecie się, jak są monitorowane i po co nam do tego europejska współpraca.

Lekcja w ramach projektu ACTRIS-PL

Prowadzący: dr Artur Szkop – fizyk specjalizujący się w fizyce atmosfery, adiunkt w Instytucie Geofizyki PAN, w swojej pracy skupia się na wieloprzyrządowym podejściu do pomiarów aerozoli atmosferycznych w celu zdobycia wiedzy o ich składzie, źródłach oraz ewolucji.

  • śr., 2025-09-24 10:00 do 11:00
Lekcja festiwalowa Twój niesamowity mózg

Czy wiesz, że Twój mózg to najważniejszy komputer w całym ciele? Choć waży mniej niż piłka do nogi, potrafi kierować wszystkim co robisz – od oddychania i mrugania, aż po myślenie, śmianie się i marzenia! Podczas naszego wykładu dzieci wyruszą w fascynującą podróż do wnętrza głowy, by odkryć tajemnice swojego niesamowitego mózgu.

W prosty i ciekawy sposób opowiemy, jak działa mózg i z czego się składa. Dowiemy się, za co odpowiadają jego różne części i jak współpracują, żebyśmy mogli chodzić, mówić, rozwiązywać zagadki i zapamiętywać ważne rzeczy. Będą też niesamowite fakty: który zwierzak ma największy mózg, czy naprawdę używamy tylko 10% mózgu i co dzieje się w głowie, gdy śpimy albo się uczymy.

W czasie wykładu nie zabraknie kolorowych ilustracji, zabawnych porównań i krótkich zadań dla małych odkrywców. Wszystko po to, by dzieci mogły lepiej zrozumieć, jak wyjątkowy jest ich własny mózg – i jak warto o niego dbać.

Zapraszamy wszystkie ciekawe świata dzieci na spotkanie z nauką, która potrafi zaskakiwać i bawić! Ten wykład to świetna okazja, by polubić naukę o sobie samym – bo każdy z nas nosi w głowie prawdziwy cud!

  • śr., 2025-09-24 10:00 do 11:00
Lekcja festiwalowa XIX-wieczne migracje chłopskie z ziem polskich

XIX wiek był wiekiem rosnącego globalnego połączenia. Przejawiało się ono jako procesy łączenia się lokalnych rynków w rynek światowy, ale też jako wzrost ruchliwości ludzi, przede wszystkim z klas ludowych, którzy sami, niepytani przez nikogo, wkraczali na globalny rynek pracy w poszukiwaniu lepszego życia. Nie inaczej było z chłopami z ziem polskich. Migrowali oni do pracy sezonowej, np. z Królestwa Kongresowego do Prus, ale też dalej, np. za ocean: przede wszystkim do Stanów Zjednoczonych i Brazylii. Na warsztatach będziemy pracować z autentycznymi, zachowanymi listami, przesyłanymi w latach 1890/1891 przez chłopów, którzy wyjechali do Brazylii i Stanów Zjednoczonych głownie z trzech wsi Królestwa Kongresowego. Na ich podstawie, a także na podstawie innych źródeł, spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, skąd i dlaczego chłopi wyjeżdżali, jak i dokąd trafiali, kto i z jakiego powodu interesował się ich losami, i co z tego wynikało.

  • śr., 2025-09-24 10:00 do 12:00
Lekcja festiwalowa Łowcy mamutów w prehistorycznej Europie

Podczas lekcji muzealnej uczniowie zdobędą podstawową wiedzę na temat życia anatomicznie współczesnych ludzi w Europie od momentu ich przybycia na Stary Kontynent do końca ostatniej epoki lodowcowej. Nacisk zostanie położony na łowiectwo wielkich ssaków, w szczególności mamuta włochatego (Mammuthus primigenius), a także na to, jak ważną rolę odgrywało ono w gospodarce ówczesnych Europejczyków. Ponadto uczniowie dowiedzą się, jak prehistoryczni artyści inspirowali się otaczającym ich światem zwierzęcym oraz jaką rolę zwierzęta mogły odgrywać w ich duchowości. 

  • pon., 2025-09-22 10:00 do 11:00
  • wt., 2025-09-23 10:00 do 11:00
  • śr., 2025-09-24 10:00 do 11:00
  • czw., 2025-09-25 10:00 do 11:00
  • pt., 2025-09-26 10:00 do 11:00
Lekcja festiwalowa Tajemnice wody i światła

Tematem przewodnim zajęć będzie woda, eksperymenty znacznikowe oraz zjawiska optyczne. Prowadzący wyjaśni, jak rodamina wykorzystywana jest w badaniach środowiskowych – np. do monitorowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Pokaże także, w jaki sposób fizyka i chemia współpracują w praktyce naukowej.​ Na zakończenie uczniowie będą mieli możliwość zadawania pytań. Lekcja będzie nie tylko okazją do nauki poprzez doświadczenie, ale również inspiracją do dalszego odkrywania nauki.

  • śr., 2025-09-24 09:00 do 10:00
  • śr., 2025-09-24 10:30 do 11:30
  • śr., 2025-09-24 12:00 do 13:00
Lekcja festiwalowa Jan Matejko – malarz polskiej historii (lekcja i warsztaty plastyczne)

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że każde dziecko słyszało, kim był Jan Matejko i zna przynamniej jeden jego obraz z historii Polski, którą często widzimy jego oczami. Na zajęciach dzieci zapoznają się z jego najważniejszymi (i tymi mniej ważnymi) obrazami, a także dowiedzą o życiu malarza, jego szkolnych problemach, trudnej drodze do sławy i późniejszych sukcesach. Odpowiemy sobie też na pytanie, jaką rolę obrazy tego artysty pełniły w XIX wieku, gdy Polska była pod zaborami. Dr Anna Straszewska opowie również o tym, jak artysta tworzył swoje obrazy, skąd czerpał wiedzę o przebiegu historycznych wydarzeń, dawnych strojach i co sprawia, że malowane przez niego sceny wyglądają realistycznie, a widz czuje się jakby był ich uczestnikiem. Jednym z najsłynniejszych obrazów Matejki jest przedstawienie Hołdu pruskiego ukończone w 1882 roku. Ponieważ w tym roku mija 500 lat od przedstawionych przez artystę wydarzeń, gdy książę Albrecht Hohenzollern na rynku w Krakowie składał przysięgę polskiemu królowi Zygmuntowi Staremu, uczniowie wcielą się w rolę malarzy historycznych i w zaaranżowanej dziewiętnastowiecznej pracowni będą mogli pod okiem dr Katarzyny Kesling i dr Anny Straszewskiej namalować własną wersję obrazu. Będą mieli do swej dyspozycji historyczne rekwizyty i modeli pozujących do roli króla i księcia.

  • śr., 2025-09-24 11:00 do 13:30
  • czw., 2025-09-25 11:00 do 13:30
Lekcja festiwalowa Co nas kontroluje? Neuroprzekaźniki czy receptory?

Neuroprzekaźniki oraz receptory z którymi się wiążą są odpowiedzialne za funkcjonowanie naszego organizmu. Pewnie wszyscy słyszeliśmy o serotoninie, dopaminie czy noradrenalinie. Ale neuroprzekaźników jest całe mnóstwo i umożliwiają naszym ciałom poprawne funkcjonowanie. Często pewne neuroprzekaźniki kojarzą nam się z jedną funkcją, ale tak naprawdę każdy ma wiele. Dopamina poza szczęściem powiązana jest z ruchem. Serotonina pomaga regulować sen. Często, to nie sam przekaźnik jest odpowiedzialny za daną funkcję, a raczej receptor, z którym się wiąże. Podczas tej dyskusji porozmawiamy sobie o neuroprzekaźnikach i ich receptorach, oraz jak tak naprawdę wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie.

 

  • śr., 2025-09-24 12:00 do 13:00
Lekcja festiwalowa Jak rozwija się mózg i co nam na to powie rybka danio?

Rozwój układu nerwowego to jeden z najbardziej złożonych i fascynujących procesów biologicznych, który decyduje o tym, jak postrzegamy świat, jak uczymy się, zapamiętujemy, reagujemy na zagrożenia i budujemy relacje społeczne. Choć większość z nas kojarzy badania nad mózgiem głównie z ludźmi, to w rzeczywistości wiele przełomowych odkryć zawdzięczamy niepozornej rybce – danio pręgowanemu (Danio rerio). Podczas pokazu skupimy się na trzech kluczowych aspektach rozwoju mózgu: 1. Proliferacja, migracja i różnicowanie komórek nerwowych, 2. Tworzenie połączeń synaptycznych, 3. Aktywność neuronalna i dojrzewanie sieci neuronalnych. 

U danio aktywność neuronalną można monitorować dzięki specjalnym barwnikom lub białkom fluorescencyjnym, które zmieniają intensywność świecenia w odpowiedzi na wzrost stężenia wapnia – a towarzyszy on impulsom nerwowym. Podczas pokazu uczestnicy poznają podstawowe i zaawansowane techniki obrazowania rozwoju mózgu. Uczniowie zobaczą eksperyment, w którym mózg danio reaguje na światło. Dzięki specjalnym nagraniom zobaczymy „na żywo”, jak pojedyncze neurony „rozmawiają” ze sobą, przesyłając sygnały i budując sieci komunikacyjne.

Mózg nie powstaje z dnia na dzień – to dynamiczna i wieloetapowa podróż od komórki do złożonej sieci komunikacyjnej. Dzięki danio pręgowanemu możemy nie tylko obserwować ten proces z bliska, ale także uczyć się, jak wspierać zdrowy rozwój mózgu i jak zapobiegać zaburzeniom neurologicznym i psychicznym. Podczas warsztatów uczestnicy nie tylko poznają teorię, ale także zobaczą prawdziwy rozwijający się mózg w akcji. Od fluorescencyjnych neuronów po aktywność mózgu pod wpływem światła – to wyjątkowa okazja, by zrozumieć, jak rodzi się nasza zdolność do myślenia, czucia i działania.

  • śr., 2025-09-24 09:00 do 10:30
  • śr., 2025-09-24 12:00 do 13:30
Lekcja festiwalowa Tajemnice wody i światła

Tematem przewodnim zajęć będzie woda, eksperymenty znacznikowe oraz zjawiska optyczne. Prowadzący wyjaśni, jak rodamina wykorzystywana jest w badaniach środowiskowych – np. do monitorowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Pokaże także, w jaki sposób fizyka i chemia współpracują w praktyce naukowej.​ Na zakończenie uczniowie będą mieli możliwość zadawania pytań. Lekcja będzie nie tylko okazją do nauki poprzez doświadczenie, ale również inspiracją do dalszego odkrywania nauki.

  • śr., 2025-09-24 09:00 do 10:00
  • śr., 2025-09-24 10:30 do 11:30
  • śr., 2025-09-24 12:00 do 13:00
Lekcja festiwalowa Wykorzystanie plazmy w tworzeniu supertwardych cienkich warstw

W Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN prowadzimy zaawansowane badania nad technologiami cienkowarstwowymi, koncentrując się na osadzaniu supertwardych powłok ochronnych i funkcjonalnych. Specjalizujemy się w osadzaniu warstw metodą magnetronowego rozpylania, w tym w osadzaniu wieloskładnikowych powłok W–Me–B (gdzie Me oznacza dowolny metal przejściowy). Cienkie warstwy te charakteryzują się wysoką twardością, odpornością na zużycie, korozję i działanie wysokich temperatur, co czyni je idealnymi do zastosowań w przemyśle narzędziowym, lotniczym i mikroelektronice.

W ramach naszej działalności rozwijamy również techniki osadzania z wykorzystaniem laserów impulsowych (PLD – Pulsed Laser Deposition), umożliwiające precyzyjne wytwarzanie cienkich warstw o złożonym składzie chemicznym. Stosujemy nowoczesne techniki charakteryzacji materiałów, takie jak mikroskopia elektronowa, profilometria czy nanoindentacja, aby kompleksowo badać właściwości mechaniczne, morfologiczne i strukturalne powłok.

Nasze badania mają charakter zarówno podstawowy, jak i aplikacyjny – tworzymy nowe materiały i technologie dla przyszłościowych zastosowań.

  • śr., 2025-09-24 12:30 do 13:30
Lekcja festiwalowa Zachwycający świat skamieniałości

Czym zajmuje się paleontologia, jak powstawały skamieniałości i jakie organizmy zamieszkiwały naszą planetę przed milionami lat. Warsztat jest wzbogacona prezentacją multimedialną, dzięki której dzieci mogą poznać i same zrekonstruować zwierzęta dna morskiego za pomocą farb i kredek.

 

 

 

  • pon., 2025-09-22 12:30 do 14:30
  • wt., 2025-09-23 12:00 do 14:30
  • śr., 2025-09-24 12:30 do 14:30
  • czw., 2025-09-25 12:00 do 14:00
  • pt., 2025-09-26 12:00 do 14:00
Lekcja festiwalowa Co nas kontroluje? Neuroprzekaźniki czy receptory?

Neuroprzekaźniki oraz receptory z którymi się wiążą są odpowiedzialne za funkcjonowanie naszego organizmu. Pewnie wszyscy słyszeliśmy o serotoninie, dopaminie czy noradrenalinie. Ale neuroprzekaźników jest całe mnóstwo i umożliwiają naszym ciałom poprawne funkcjonowanie. Często pewne neuroprzekaźniki kojarzą nam się z jedną funkcją, ale tak naprawdę każdy ma wiele. Dopamina poza szczęściem powiązana jest z ruchem. Serotonina pomaga regulować sen. Często, to nie sam przekaźnik jest odpowiedzialny za daną funkcję, a raczej receptor, z którym się wiąże. Podczas tej dyskusji porozmawiamy sobie o neuroprzekaźnikach i ich receptorach, oraz jak tak naprawdę wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie.

  • śr., 2025-09-24 13:00 do 14:00
Lekcja festiwalowa Co nas kontroluje? Neuroprzekaźniki czy receptory?

Neuroprzekaźniki oraz receptory z którymi się wiążą są odpowiedzialne za funkcjonowanie naszego organizmu. Pewnie wszyscy słyszeliśmy o serotoninie, dopaminie czy noradrenalinie. Ale neuroprzekaźników jest całe mnóstwo i umożliwiają naszym ciałom poprawne funkcjonowanie. Często pewne neuroprzekaźniki kojarzą nam się z jedną funkcją, ale tak naprawdę każdy ma wiele. Dopamina poza szczęściem powiązana jest z ruchem. Serotonina pomaga regulować sen. Często, to nie sam przekaźnik jest odpowiedzialny za daną funkcję, a raczej receptor, z którym się wiąże. Podczas tej dyskusji porozmawiamy sobie o neuroprzekaźnikach i ich receptorach, oraz jak tak naprawdę wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie.

  • śr., 2025-09-24 14:00 do 15:00
Spotkanie festiwalowe Struktura nabłonka i faza heksatyczna

Nabłonek (epithelium) lub tkanka nabłonkowa to cienka, ciągła, ochronna warstwa komórek z niewielką ilością macierzy pozakomórkowej.

Procesy biologiczne, takie jak embriogeneza, gojenie się ran i powstawanie nowotworu, opierają się na zdolności komórek nabłonkowych do koordynowania swojej aktywności mechanicznej w skalach długości, które są o rzędy wielkości większe niż rozmiar komórki. Chociaż proces ten jest regulowany przez różne ścieżki sygnałowe, niedawno stało się oczywiste, że tę koordynację można zrozumieć za pomocą narzędzi fizycznych, z których wybitnym przykładem jest porządek ciekłokrystaliczny. Są epithelia zawierające tylko jedną warstwę, złożoną z 4-, 5-, 6-, 7-, 8-kątów.

F.T. Lewis wykazał eksperymentalnie, że siedmiokąt jest średnio dzielącą się komórką, zaś płaszczyzna dzielenia (ang. division plane) dotyka środka granicy sąsiedniego pięciokąta i sześciokąta,.  A. Lissowski i N. Rivier podali matematyczne uzasadnienie związku wykrytego doświadczalnie przez Lewisa: między przeciętną powierzchnią  komórki dwuwymiarowej a liczbą n krawędzi tej komórki zachodzi związek , przy czym , zaś  tkanka zawiera  f  komórek zajmujących pole .

Przemiana heksatyczna (Nobel 2016) to  fazowa przemiana dwuwymiarowa z cieczy do kryształu. L. Giomi ze współpracownikami napisał szereg prac na temat: "hexatic-epithelium-cancer". Modele obliczeniowe sugerują, że porządek heksatyczny może służyć do opisu zbiorowej migracji komórek..W fazie hexatic zostają tylko nieliczne gęstości dyslokacji pięcio- i siedmiokątów pośród  przeważających sześciokątów.

Po zapoznaniu z tymi pracami proponujemy własne uwagi. Kolorowe obrazy pozwalają lepiej zrozumieć fazę heksatyczną: z izotropowej cieczy powstają kryształy o strukturze sześciokątnej,

Nauki fizyczne
  • śr., 2025-09-24 16:00 do 17:30
Spotkanie festiwalowe Znaczenie psychoterapii w schizofrenii na przykładzie Treningu Metapoznawczego

Schizofrenia to jedno z bardziej stygmatyzowanych zaburzeń psychicznych, którego leczenie nadal stanowi wyzwanie zarówno w zakresie farmakoterapii jak i psychoterapii. Zgodnie z
badaniami, skuteczna terapia schizofrenii opiera się zarówno na leczeniu farmakologicznym, jak i oddziaływaniach psychologicznych.

W trakcie spotkania opowiemy czym charakteryzuje się schizofrenia i jakie są mechanizmy jej powstawania? W jaki sposób metody terapeutyczne oparte o wyniki badań mogą skutecznie wspierać osoby z doświadczeniem schizofrenii? Jak wygląda przyszłość leczenia schizofrenii – nie tylko farmakologicznego, ale i psychologicznego? Czy możemy personalizować oddziaływania psychologiczne, aby zwiększać jej skuteczność w leczeniu pacjentów/ek? Na te i wiele innych pytań odpowiemy podczas wykładu poświęconego projektowi PERMEPSY – Personalised Medicine approach to psychological treatment for Psychosis – międzynarodowemu projektowi, tworzonego przez specjalistów i specjalistki z 5 krajów z całego świata: Hiszpanii, Niemiec, Francji, Polski i Chile. Głównym celem tego projektu jest zaproponowanie pacjentom/kom grupowej formy terapii Treningu Metapoznawczego (MCT) w jej spersonalizowanej formie. Podczas spotkania omówimy podstawowe zagadnienia dotyczące schizofrenii, przybliżymy założenia Treningu Metapoznawczego (MCT), przedstawimy po krótce główne cele i założenia projektu PERMEPSY, oraz porozmawiamy o tym, jak spersonalizowane podejście do psychoterapii może wspierać klinicystów/ki w doborze formy terapii psychologicznej dla pacjentów/ek ze schizofrenią. Wykład kierowany jest do wszystkich osób zainteresowanych tematyką schizofrenii i psychoterapii. To także szansa na spojrzenie na leczenie psychoz nie tylko poprzez oddziaływania farmakologiczne, a również w połączeniu z oddziaływaniami psychologicznymi.

Nauki społeczne
  • śr., 2025-09-24 16:00 do 17:00
Spotkanie festiwalowe Mitochondria - opowieść o życiu, energii i przemijaniu

Podczas wykładu przyjrzymy się bliżej mitochondriom – niezwykłym elementom komórki, które odegrały kluczową rolę w ewolucji życia na Ziemi i do dziś wpływają na nasze zdrowie, długość życia oraz procesy starzenia. Na początku wspólnie odbędziemy podróż w czasie aż do początków życia, by zrozumieć, dlaczego pojawienie się wydajniejszego systemu produkcji energii stało się przełomem w rozwoju złożonych organizmów wielokomórkowych.

Następnie skupimy się na współczesnych rolach mitochondriów w komórkach zwierząt – takich jak nasze. Zajrzymy do wnętrza tych organelli, żeby sprawdzić, jak przebiega produkcja energii i gdzie zachodzą kluczowe etapy metabolizmu, umożliwiające wzrost, odbudowę i codzienne funkcjonowanie organizmu. Omówimy także mniej oczywiste zadania mitochondriów: ich udział w regulacji śmierci komórkowej oraz inicjowaniu stanu zapalnego. Tutaj pojawi się trudne pytanie o rolę mitochondriów w procesie starzenia. Zastanowimy się, jak zmiany w funkcjonowaniu mitochondriów mogą wpływać na kondycję komórek i tkanek wraz z wiekiem, oraz dlaczego to zagadnienie wciąż budzi wiele pytań i inspiruje badaczy do dalszych poszukiwań.

Wykład kieruję do wszystkich, których ciekawi, jak historia ewolucji przekłada się na naszą codzienność, zdrowie i wyzwania współczesnej medycyny.

Nauki biologiczne
  • śr., 2025-09-24 17:00 do 18:00
Lekcja festiwalowa Bio-mikroplener: sztuka widzenia – od mikroskopii do tomografii

Serdecznie zapraszamy uczniów LICEÓW do udziału w BIO-Mikroplenerze zorganizowanym przez Wydział Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Instytut Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego. Celem warsztatów jest poszukiwanie inspiracji dla prac plastycznych w mikroskopowych obrazach tworzonych przez naukowców.

Uczniowie wezmą udział w pokazie różnych preparatów mikroskopowych oraz zdjęć z mikroskopii fluorescencyjnej wykonanych przez naukowców z Instytutu Nenckiego PAN. Następnie zapoznają się ze zdjęciami mikroskopowymi próbek organicznych i mineralnych, które zaprezentują pracownicy Zakładu Badań Specjalistycznych i Technik Dokumentacyjnych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP.

W drugiej części zajęć uczestnicy wykonają własne prace wykorzystując techniki graficzne sitodruku i linorytu, inspirowane zdjęciami pokazanymi podczas wykładów. Po zakończeniu warsztatów wybrane prace będą zaprezentowane w Galerii Pracowni nr 6 na Wydziale Grafiki.

  • czw., 2025-09-25 09:00 do 15:00
Lekcja festiwalowa Dlaczego i w jaki sposób bakterie stają się oporne na antybiotyki?

Problem nabywania oporności na antybiotyki przez bakterie i jej rozprzestrzeniania w środowisku jest w ostatnich latach szczególnie niepokojący. Coraz częściej antybiotyki stosowane do leczenia ludzi są nieskuteczne. Dlaczego bakterie stają się niewrażliwe na antybiotyki? Na spotkaniu z uczniami szkół średnich odpowiemy na to pytanie oraz poruszymy zagadnienie rozprzestrzeniania się wśród bakterii genów kodujących oporność na antybiotyki. Opowiemy też o zjawiskach, które do tego prowadzą i o nośnikach takich informacji oraz o tym, co z tego wszystkiego wyniknąć może. Uczniowie sami wykonają posiewy na podłożach stałych. Zdjęcia płytek Petriego z posiewami zostaną wysłane e-mailem.

  • czw., 2025-09-25 10:00 do 11:30
Lekcja festiwalowa Jaskinie - najważniejsze fakty i ciekawostki

Omawiamy podstawowe pojęcia związane ze speleologią. W prostych słowach opowiedziane zostanie czym są jaskinie, jaki jest ich podział i występowanie. Dlaczego są obiektem zainteresowania wielu naukowców na świecie, jaka jest ich geneza i etapy rozwoju. Sporo uwagi zostanie poświęcone najbardziej znanym jaskiniom na świecie, co sprawia że są wyjątkowe i często odwiedzane. Zaprezentowane zostaną również najważniejsze regiony występowania jaskiń w Polsce. Przedstawione zostaną główne jaskinie w Polsce, szczególnie lokalizacja i podstawowe informacje o jaskiniach udostępnionych turystycznie. Wyjaśnione zostanie pojęcie grotołaza i pokazane najważniejsze wyposażenie, jakie powinien posiadać. W skrócie zostaną również przedstawione rodzaje badań naukowych prowadzonych w jaskiniach. Najważniejsze informacje zostaną przypomniane na krótkim podsumowaniu wykładu.

  • czw., 2025-09-25 10:00 do 11:00
  • czw., 2025-09-25 11:00 do 12:00
  • czw., 2025-09-25 12:30 do 13:30
  • czw., 2025-09-25 13:30 do 14:30
Lekcja festiwalowa Oko w oko z tłuszczem - dieta widziana przez mikroskop

Zastanawiałeś się kiedyś, co się dzieje z tłuszczem, który zjadasz na obiad? Czy wszystkie tłuszcze są takie same i jak naprawdę wpływają na Twoje zdrowie? Zapraszamy na fascynujący warsztat, podczas którego samodzielnie zbadacie, jak tłuszcze z pożywienia wpływają na nasze komórki tłuszczowe i mięśniowe. Wykorzystując technikę barwienia Oil Red O, zobaczycie pod mikroskopem kolorowe krople tłuszczu ukryte wewnątrz komórek.

Dowiesz się, jak różne tłuszcze obecne w jedzeniu wpływają na komórki naszego ciała. Zobaczysz też, jak zmienia się wątroba, tkanka tłuszczowa oraz jelito pod wpływem diety bogatej w tłuszcz. Dzięki tym zajęciom zrozumiesz, dlaczego dieta ma tak duże znaczenie dla zdrowia całego ciała oraz jakie konsekwencje może mieć spożywanie zbyt dużej ilości tłuszczu i cukru. Weź udział i przekonaj się na własne oczy, jak wygląda zdrowie i choroba pod mikroskopem!

  • czw., 2025-09-25 10:00 do 11:00
Lekcja festiwalowa Łowcy mamutów w prehistorycznej Europie

Podczas lekcji muzealnej uczniowie zdobędą podstawową wiedzę na temat życia anatomicznie współczesnych ludzi w Europie od momentu ich przybycia na Stary Kontynent do końca ostatniej epoki lodowcowej. Nacisk zostanie położony na łowiectwo wielkich ssaków, w szczególności mamuta włochatego (Mammuthus primigenius), a także na to, jak ważną rolę odgrywało ono w gospodarce ówczesnych Europejczyków. Ponadto uczniowie dowiedzą się, jak prehistoryczni artyści inspirowali się otaczającym ich światem zwierzęcym oraz jaką rolę zwierzęta mogły odgrywać w ich duchowości. 

  • pon., 2025-09-22 10:00 do 11:00
  • wt., 2025-09-23 10:00 do 11:00
  • śr., 2025-09-24 10:00 do 11:00
  • czw., 2025-09-25 10:00 do 11:00
  • pt., 2025-09-26 10:00 do 11:00
Lekcja festiwalowa Bez prądu, bez zasięgu, bez planu. Blackout i nasze uzależnienie od technologii

Smartfon, Wi-Fi, mapy Google, media społecznościowe, płatności bezgotówkowe – technologia jest dla wielu z nas nieodłączną częścią codziennego życia. Ale co się stanie, gdy nagle wszystko przestanie działać? Gdy zniknie zasięg, a kontakt z bliskimi będzie niemożliwy? Blackout w Hiszpanii jest pretekstem do głębszej refleksji: czy jeszcze potrafimy funkcjonować offline? Podczas wykładu porozmawiamy o tym, jak silnie uzależniliśmy się od cyfrowych rozwiązań i jak możemy przetrwać w świecie, który przestaje działać bez ładowarki. Będzie to opowieść o technologii, która zawodzi, i o ludziach, którzy muszą wtedy działać. Serdecznie zapraszam na nasze spotkanie. 

  • czw., 2025-09-25 11:00 do 12:00
Lekcja festiwalowa Jan Matejko – malarz polskiej historii (lekcja i warsztaty plastyczne)

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że każde dziecko słyszało, kim był Jan Matejko i zna przynamniej jeden jego obraz z historii Polski, którą często widzimy jego oczami. Na zajęciach dzieci zapoznają się z jego najważniejszymi (i tymi mniej ważnymi) obrazami, a także dowiedzą o życiu malarza, jego szkolnych problemach, trudnej drodze do sławy i późniejszych sukcesach. Odpowiemy sobie też na pytanie, jaką rolę obrazy tego artysty pełniły w XIX wieku, gdy Polska była pod zaborami. Dr Anna Straszewska opowie również o tym, jak artysta tworzył swoje obrazy, skąd czerpał wiedzę o przebiegu historycznych wydarzeń, dawnych strojach i co sprawia, że malowane przez niego sceny wyglądają realistycznie, a widz czuje się jakby był ich uczestnikiem. Jednym z najsłynniejszych obrazów Matejki jest przedstawienie Hołdu pruskiego ukończone w 1882 roku. Ponieważ w tym roku mija 500 lat od przedstawionych przez artystę wydarzeń, gdy książę Albrecht Hohenzollern na rynku w Krakowie składał przysięgę polskiemu królowi Zygmuntowi Staremu, uczniowie wcielą się w rolę malarzy historycznych i w zaaranżowanej dziewiętnastowiecznej pracowni będą mogli pod okiem dr Katarzyny Kesling i dr Anny Straszewskiej namalować własną wersję obrazu. Będą mieli do swej dyspozycji historyczne rekwizyty i modeli pozujących do roli króla i księcia.

  • śr., 2025-09-24 11:00 do 13:30
  • czw., 2025-09-25 11:00 do 13:30
Lekcja festiwalowa Jaskinie - najważniejsze fakty i ciekawostki

Omawiamy podstawowe pojęcia związane ze speleologią. W prostych słowach opowiedziane zostanie czym są jaskinie, jaki jest ich podział i występowanie. Dlaczego są obiektem zainteresowania wielu naukowców na świecie, jaka jest ich geneza i etapy rozwoju. Sporo uwagi zostanie poświęcone najbardziej znanym jaskiniom na świecie, co sprawia że są wyjątkowe i często odwiedzane. Zaprezentowane zostaną również najważniejsze regiony występowania jaskiń w Polsce. Przedstawione zostaną główne jaskinie w Polsce, szczególnie lokalizacja i podstawowe informacje o jaskiniach udostępnionych turystycznie. Wyjaśnione zostanie pojęcie grotołaza i pokazane najważniejsze wyposażenie, jakie powinien posiadać. W skrócie zostaną również przedstawione rodzaje badań naukowych prowadzonych w jaskiniach. Najważniejsze informacje zostaną przypomniane na krótkim podsumowaniu wykładu.

  • czw., 2025-09-25 10:00 do 11:00
  • czw., 2025-09-25 11:00 do 12:00
  • czw., 2025-09-25 12:30 do 13:30
  • czw., 2025-09-25 13:30 do 14:30
Lekcja festiwalowa Probiotyki, czyli tak naprawdę co?

Probiotyki są to żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Jednym z podstawowych kryteriów selekcji mikroorganizmów probiotycznych, w tym bakterii jest ich zdolność do przeżycia w organizmie gospodarza. Adhezja, czyli zdolność mikroorganizmów do przylegania do śluzówki jelita umożliwia kolonizację przewodu pokarmowego, a tym samym wydłuża czas działania probiotyków i przyczynia się do poprawy równowagi mikrobiologicznej przewodu pokarmowego. Również inne cechy, takie jak oporność na niskie pH, czy sole żółciowe, wytwarzanie różnych metabolitów, w tym substancji przeciwko innym, konkurencyjnym drobnoustrojom, decydują o zdolności do przeżycia bakterii w przewodzie pokarmowym zwierząt czy ludzi. Adhezja ponadto, umożliwia mikroorganizmom i komórkom nabłonka bezpośredni kontakt co jest czynnikiem istotnym, w przypadku wielu efektów prozdrowotnych obserwowanych dla szczepów probiotycznych. W trakcie lekcji przedstawimy bakterie mlekowe, grupę drobnoustrojów, do której należy najwięcej szczepów z poznanych dotychczas bakterii probiotycznych. Pokażemy, jak wyglądają ich komórki, jak zbadać ich właściwości pod kątem zastosowań probiotycznych przy użyciu prostych testów mikrobiologicznych i biochemicznych, oraz opowiemy o badaniach probiotyków z wykorzystaniem nowoczesnych technik omicznych (genomiki, metagenomiki, transkryptomiki, proteomiki i metabolomiki).

  • czw., 2025-09-25 11:30 do 13:00
Lekcja festiwalowa Oko w podczerwieni – świat niewidzialny dla ludzkiego wzroku

Prezentacja dotyczy obserwacji efektów wymiany ciepła na drodze przewodzenia, konwekcji i promieniowania. Główną część pokazu stanowią eksperymenty z wykorzystaniem kamery termowizyjnej – przyrządu pozwalającego na uwidocznienie rozkładu temperatury na różnych obiektach. Przedstawione zostaną efekty ogrzewania i chłodzenia dla różnych warunków panujących w obserwowanych układach fizycznych. W szczególności  pokazana będzie mapa temperatur tkaniny, z której paruje woda lub do której przylegała dłoń. Przedstawione zostanie również, jak różne materiały (np. szkło i polimery) zachowują się wobec promieniowania podczerwonego. W kolejnych próbach obiektyw kamery termowizyjnej skierowany zostanie na aluminiowe płytki (jedna pokryta czarną farbą, kolejna pokryta białą farbą oraz ostatnia posiadająca wypolerowaną powierzchnię), a także na różne przedmioty codziennego użytku ogrzewane lampą halogenową lub wodą. Pokaz ten ma na celu między innymi zobrazowanie publiczności, jak istotne jest przygotowanie powierzchni badanych obiektów, aby pomiary temperatury kamerą termowizyjną były poprawne.

  • czw., 2025-09-25 12:00 do 13:00
Lekcja festiwalowa Zachwycający świat skamieniałości

Czym zajmuje się paleontologia, jak powstawały skamieniałości i jakie organizmy zamieszkiwały naszą planetę przed milionami lat. Warsztat jest wzbogacona prezentacją multimedialną, dzięki której dzieci mogą poznać i same zrekonstruować zwierzęta dna morskiego za pomocą farb i kredek.

 

 

 

  • pon., 2025-09-22 12:30 do 14:30
  • wt., 2025-09-23 12:00 do 14:30
  • śr., 2025-09-24 12:30 do 14:30
  • czw., 2025-09-25 12:00 do 14:00
  • pt., 2025-09-26 12:00 do 14:00
Lekcja festiwalowa Jaskinie - najważniejsze fakty i ciekawostki

Omawiamy podstawowe pojęcia związane ze speleologią. W prostych słowach opowiedziane zostanie czym są jaskinie, jaki jest ich podział i występowanie. Dlaczego są obiektem zainteresowania wielu naukowców na świecie, jaka jest ich geneza i etapy rozwoju. Sporo uwagi zostanie poświęcone najbardziej znanym jaskiniom na świecie, co sprawia że są wyjątkowe i często odwiedzane. Zaprezentowane zostaną również najważniejsze regiony występowania jaskiń w Polsce. Przedstawione zostaną główne jaskinie w Polsce, szczególnie lokalizacja i podstawowe informacje o jaskiniach udostępnionych turystycznie. Wyjaśnione zostanie pojęcie grotołaza i pokazane najważniejsze wyposażenie, jakie powinien posiadać. W skrócie zostaną również przedstawione rodzaje badań naukowych prowadzonych w jaskiniach. Najważniejsze informacje zostaną przypomniane na krótkim podsumowaniu wykładu.

  • czw., 2025-09-25 10:00 do 11:00
  • czw., 2025-09-25 11:00 do 12:00
  • czw., 2025-09-25 12:30 do 13:30
  • czw., 2025-09-25 13:30 do 14:30
Lekcja festiwalowa Czy muchomor zabija muchy? Obraz grzybów w polskiej kulturze

O grzybach warto dowiedzieć się czegoś więcej, nie tylko dlatego, że są ważnym składnikiem potraw wigilijnych. Pełniły i pełnią nadal ważną rolę w polskiej kulturze. Znamienne jest bogactwo ich nazw, które wskazują na różne cechy grzybów, takie jak np. kolor kapelusza (czekoladziak, żółtoszka), kształt kapelusza (parasolka, krowi pępek), miejsce rośnięcia (sośniak, grzyb paskowy), czas rośnięcia (majówka, wrześniak). Według legend ludowych grzyby powstały z kawałków chleba wyplutych przez św. Piotra. Dawniej przypisywano im związek z zaświatami oraz siłami nieczystymi. Podczas warsztatów będzie można również dowiedzieć się, jak współcześnie prowadzi się badania terenowe. Planowane są także projekcja krótkiego filmu o Oskarze Kolbergu − najwybitniejszym polskim etnografie, oraz konkurs dla uczestników – po warsztatach dotyczących nazw grzybów, sposobów ich rozpoznawania, wierzeń i praktyk związanych z wykorzystaniem grzybów bardziej i mniej znanych.

  • czw., 2025-09-25 13:00 do 14:30

©2025 Festiwal Nauki