biologia

Podczas zajęć zbadamy wpływ temperatury, stężenia jonów wodorowych (pH) oraz inhibitora (czynnika hamującego) na szybkość reakcji przebiegającej z udziałem enzymu, na przykładzie fosfatazy kwaśnej. Aktywność fosfatazy kwaśnej silnie wzrasta w niektórych chorobach nowotworowych, w chorobach wątroby i kości. Stąd też jest wykorzystywana w diagnostyce medycznej jako tzw. enzym wskaźnikowy. Z kolei rolą fosfatazy u roślin jest uwalnianie fosforanu ze związków organicznych m.in. w warunkach stresu środowiskowego np. zasolenia, deficytu wody czy ataku patogenów.

 Jak zmienia się szybkość reakcji gdy enzym znajduje się w mniej sprzyjających warunkach? Na to i inne pytania postaramy się opowiedzieć podczas naszych wspólnych działań eksperymentalnych w laboratorium.

W ramach zajęć uczestnicy będą mieli okazję dowiedzieć się, jak powstają i jak są zbudowane białka, jak wygląda ich trójwymiarowa struktura oraz w jaki sposób wpływa ona na ich funkcje. Omówione zostaną przykłady interesujących kompleksów białkowych, które pełnią kluczowe role w organizmie człowieka lub są zaangażowane w procesy chorobowe. Zajęcia zostaną przeprowadzone z wykorzystaniem technologii wizualizacji trójwymiarowej.

W trakcie zajęć przedstawimy krótki wstęp teoretyczny na temat gatunku Poecilia reticulata oraz jego odmian, jakie znajdziemy na całym świecie. Następnie przejdziemy do części praktycznej, w której uczestnicy będą mogli wybrać swoje gupiki doświadczalne i przygotować dla nich odpowiednią ilość pokarmu (uprzednio przygotowanego przez prowadzących). Pokarm zostanie następnie wprowadzony do akwarium z gupikami, a uczestnicy będą obserwować, który rodzaj pożywienia jest preferowany i jak długo zajmie rybom znalezienie i zjedzenie pokarmu w akwarium.

Podczas spotkania odkryjemy, w jaki sposób skrzydlaci podróżnicy pokonują tysiące kilometrów bez mapy czy nawigacji GPS. Omówimy:

- nawigację według ciał niebieskich – jak gwiazdy i pozycja Słońca wskazują ptakom kierunek,

- magnetyczny kompas w mózgu – tajemnicze czucie pola magnetycznego Ziemi,

- zmysł węchu i szczegóły terenu – jak zapachy, rysy krajobrazu i dźwięki pomagają w orientacji,

- częściowo wrodzone, a częściowo wyuczone trasy – skąd ptaki wiedzą, które szlaki obrać.

W przystępny sposób połączymy najnowsze badania naukowe z barwnymi opowieściami o bocianach, jaskółkach i rybitwach. Będzie to podróż przez niebo i ziemię pełna ciekawostek, eksperymentów oraz okazji do zadawania pytań. Przekonajcie się, jak wygląda prawdziwa przygoda w ptasim świecie nawigacji!

Podczas wykładu zabiorę uczestników w podróż do wnętrza jądra komórkowego, starając się przybliżyć jego budowę oraz sposób komunikacji z cytoplazmą. Skupię się na budowie i funkcji kompleksów porów jądrowych, otoczki jądrowej, a także poszczególnych strukturalnych i funkcjonalnych domenach znajdujących się w obrębie jądra komórkowego. Opowiem o trójwymiarowej strukturze chromatyny oraz o tym, co wynika z przestrzennych interakcji chromatynowych, jak i oddziaływań chromatyny z poszczególnymi domenami jądrowymi.

W ramach zajęć uczestnicy będą mieli okazję dowiedzieć się, jak powstają i jak są zbudowane białka, jak wygląda ich trójwymiarowa struktura oraz w jaki sposób wpływa ona na ich funkcje. Omówione zostaną przykłady interesujących kompleksów białkowych, które pełnią kluczowe role w organizmie człowieka lub są zaangażowane w procesy chorobowe. Zajęcia zostaną przeprowadzone z wykorzystaniem technologii wizualizacji trójwymiarowej.

Bioblitz to szybka inwentaryzacja przyrodnicza, wykonywana przez specjalistów wspólnie z zainteresowanymi niespecjalistami - mieszkańcami miejsca inwentaryzacji, ochotnikami, pasjonatami. W tym roku prowadzimy akcję BioBlitz  na naszych kampusach - razem z naszymi studentami i gośćmi przeszukujemy tereny naszych kampusów i ich otoczenia. Teren akcji obejmuje również Las Młociny i przylegający do niego fragment Doliny Wisły.  Do zbioru i porządkowania naszych obserwacji używamy aplikacji iNaturalist (https://play.google.com/store/apps/details?id=org.inaturalist.android&hl=pl lub https://apps.apple.com/pl/app/inaturalist-classic/id421397028?l=pl). Akcja trwa cały sezon, jej postępy można śledzić na stronie iNaturalist: https://apps.apple.com/pl/app/inaturalist-classic/id421397028?l=pl.  W czasie akcji, dzięki obecności specjalistów z różnych działów taksonomii oraz wydatnej pomocy algorytmów aplikacji iNaturalist zbieramy obserwacje i  rozpoznajemy wszystkie grupy systematyczne - porosty, rośliny naczyniowe, bezkręgowce, kręgowce. Relacje z niektórych naszych wycieczek  można obejrzeć na stronie bioblitz.pl.

W czasie lekcji podczas Festiwalu Nauki będzie można wspólnie z nami wziąć udział w poszukiwaniach flory i fauny późnego lata i wczesnej jesieni.

Uczniowie zapoznają się z biologią występujących w Polsce kleszczy, przede wszystkim zwyczajnego i pastwiskowego, ale także innych gatunków. Prowadzący omówi objawy najważniejszych chorób przenoszonych przez kleszcze (zapalenie mózgu i opon mózgowych oraz borelioza u ludzi, a także babeszjoza u psów). Przedstawione zostaną sposoby unikania ataku kleszczy i usuwania ich jeśli już do ataku doszło. Przewiduje się także oglądanie spreparowanych kleszczy i okazów żywych (jeśli uda się takowe złapać).

W ramach zajęć uczestnicy będą mieli okazję dowiedzieć się, jak powstają i jak są zbudowane białka, jak wygląda ich trójwymiarowa struktura oraz w jaki sposób wpływa ona na ich funkcje. Omówione zostaną przykłady interesujących kompleksów białkowych, które pełnią kluczowe role w organizmie człowieka lub są zaangażowane w procesy chorobowe. Zajęcia zostaną przeprowadzone z wykorzystaniem technologii wizualizacji trójwymiarowej.

Podczas zajęć zbadamy wpływ temperatury, stężenia jonów wodorowych (pH) oraz inhibitora (czynnika hamującego) na szybkość reakcji przebiegającej z udziałem enzymu, na przykładzie fosfatazy kwaśnej. Aktywność fosfatazy kwaśnej silnie wzrasta w niektórych chorobach nowotworowych, w chorobach wątroby i kości. Stąd też jest wykorzystywana w diagnostyce medycznej jako tzw. enzym wskaźnikowy. Z kolei rolą fosfatazy u roślin jest uwalnianie fosforanu ze związków organicznych m.in. w warunkach stresu środowiskowego np. zasolenia, deficytu wody czy ataku patogenów.

 Jak zmienia się szybkość reakcji gdy enzym znajduje się w mniej sprzyjających warunkach? Na to i inne pytania postaramy się opowiedzieć podczas naszych wspólnych działań eksperymentalnych w laboratorium.

Na Ziemi układ odpornościowy chroni nas przed infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi i pasożytniczymi. Monitoruje też stan komórek w naszym organizmie i całkiem skutecznie usuwa takie, które mogłyby przekształcić się w komórki nowotworowe. Co się jednak dzieje, kiedy zabieramy go ze sobą w kosmos? Na to pytanie próbujemy odpowiedzieć w ramach eksperymentu Immune Multiomics. Jest to jeden z 13 eksperymentów, który będzie wykonywany przez polskiego astronautę Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Opowiem Wam o tym, co już wiemy na temat funkcjonowania układu odpornościowego w czasie misji kosmicznych, czego jeszcze chcielibyśmy się dowiedzieć i na czym polega eksperyment Immune Multiomics. Na warsztatach spróbujecie przygotować paczkę z probówkami do pobierania krwi, którą można by wysłać na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Zobaczycie, że to wcale nie jest takie proste!

W trakcie zajęć uczestnicy nabędą wiedzę na temat budowy, preparowania i etykietowania postaci imaginalnych owadów. Samodzielnie spreparują, oznaczą i zaetykietują jeden okaz chrząszcza. W efekcie posiądą umiejętność zakładania i prowadzenia entomologicznych kolekcji naukowych.

Na zajęciach sprawdzimy, czy reklamy środków codziennego użytku, z którymi powszechnie spotykamy się w mediach, przedstawiają prawdziwe informacje. Zastanowimy się, czy ich działanie i skuteczność zostały rzetelnie zaprezentowane w przekazach medialnych, a następnie zweryfikujemy nasze hipotezy, posługując się metodą naukową. Będziemy ćwiczyć krytyczne myślenie i ocenę wiarygodności informacji, z którymi spotykamy się na co dzień.

Podczas warsztatu uczestnicy poznają świat aktywności fizycznej osób z niepełnosprawnościami – ich codzienne wyzwania, możliwości i strategie radzenia sobie z barierami. Czy łatwo wjechać na wózku na krawężnik? Co oznacza „aktywny wózek”? Jak pomóc komuś w przesiadaniu się z wózka na łóżko? Zajęcia mają formę interaktywną i praktyczną – uczestnicy będą mogli spróbować swoich sił w ćwiczeniach równoważnych, przejazdach po nierównym podłożu, a także w podstawowych transferach i technikach wsparcia osób z ograniczoną mobilnością. Dowiedzą się również, jak wygląda budowa wózka aktywnego i dlaczego jego dopasowanie ma znaczenie. Porozmawiamy także o barierach – nie tylko architektonicznych, ale i społecznych – z jakimi mierzą się osoby z niepełnosprawnościami. Zajęcia obejmą też wprowadzenie do sportu osób z niepełnosprawnościami – uczestnicy poznają wybrane dyscypliny paralimpijskie i dowiedzą się, jak aktywność może wspierać nie tylko ciało, ale też poczucie sprawczości i integrację. Warsztat pozwala zrozumieć, że niepełnosprawność to nie tylko ograniczenia, ale także ogromny potencjał.

Definicja neuroróżnorodności w perspektywie emancypacyjnej.

Gatunek ludzki charakteryzuje neuroróżnorodność, w ramach której istnieją dwie grupy: neurotypowi i neuroatypowi. Pierwsza grupa to, osoby, których funkcje i struktury mózgu, determinują typowy dla większości sposób percypowania świata i reagowania na niego. Do drugiej grupy należą osoby, których mózgi warunkują bardziej idiosynkratyczny sposób percypowania świata. W tej grupie znajdują się przede wszystkim osoby w spektrum autyzmu i na ich przykładzie przybliżę temat neuroróżnorodności.

Autyzm jest genetycznie uwarunkowanym ludzkim wariantem neurologicznym. Autystyczne mózgi charakteryzują się szczególnie wysokim poziomem łączności synaptycznej i reaktywności. To sprawia, że subiektywne doświadczenie jednostki autystycznej staje się bardziej intensywne i chaotyczne niż u osób nie autystycznych: zarówno na poziomie czuciowo-ruchowym, jak i poznawczym, umysł autystyczny ma tendencję do rejestrowania większej ilości informacji, a wpływ każdego fragmentu informacji ma tendencję do bycia zarówno silniejszym i mniej przewidywalnym.

Dyskusja na temat ludzkich zasobów, budujących społeczności – czego potrzebujemy by żyło się dobrze. Analogia do bioróżnorodności w omawianiu zasobów tkwiących a atypowych umysłach. Do czego może się przydać osoba neuroatypowa? Przypowiastki neuroróznorodne pozwalające zrozumieć, że ludzkość potrzebuje różnych perspektyw dla budowania własnej komplementarności.

Prezentacja definicji autyzmu w ujęciu normatywizującym, akcentującym jedynie odmienność ścieżki rozwojowej. 

Dyskusja na temat wykorzystania mocnych stron na swoich przykładach i odniesienie tego od mocnych stron osób neuroróżnorodnych

Postępujące zmiany w środowiskach, zmiany klimatyczne powodują fluktuacje zarówno bezkręgowców, jak i kręgowców. Wzrost w bardzo krótkim czasie liczebności bezkręgowców i kręgowców może doprowadzić do wielu sytuacji konfliktowych na styku człowiek-zwierzę. Najczęściej możemy to dostrzec poprzez szkody wyrządzane w uprawach rolnych i w lasach. Rozrastające się populacje dzikich zwierząt coraz częściej zasiedlają także tereny miejskie, stwarzając zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Zmiany klimatu powodują w ostatnich czasach przesuwanie się granic zasięgu występowania wielu gatunków, których wcześniej nie obserwowaliśmy w naszej faunie. Coraz częściej obserwujemy również rozprzestrzenianie się inwazyjnych gatunków obcych. W trakcie zajęć zostaną omówione oraz przedyskutowane mechanizmy powstawania konfliktów pomiędzy człowiekiem a zwierzętami. Wraz ze słuchaczami zostanie podjęta również próba stworzenia realnych rozwiązań dotyczących zapobiegania tym konfliktom.

W trakcie zajęć uczestnicy nabędą wiedzę na temat budowy, preparowania i etykietowania postaci imaginalnych owadów. Samodzielnie spreparują, oznaczą i zaetykietują jeden okaz chrząszcza. W efekcie posiądą umiejętność zakładania i prowadzenia entomologicznych kolekcji naukowych.

Rozwój układu nerwowego to jeden z najbardziej złożonych i fascynujących procesów biologicznych, który decyduje o tym, jak postrzegamy świat, jak uczymy się, zapamiętujemy, reagujemy na zagrożenia i budujemy relacje społeczne. Choć większość z nas kojarzy badania nad mózgiem głównie z ludźmi, to w rzeczywistości wiele przełomowych odkryć zawdzięczamy niepozornej rybce – danio pręgowanemu (Danio rerio). Podczas pokazu skupimy się na trzech kluczowych aspektach rozwoju mózgu: 1. Proliferacja, migracja i różnicowanie komórek nerwowych, 2. Tworzenie połączeń synaptycznych, 3. Aktywność neuronalna i dojrzewanie sieci neuronalnych. 

U danio aktywność neuronalną można monitorować dzięki specjalnym barwnikom lub białkom fluorescencyjnym, które zmieniają intensywność świecenia w odpowiedzi na wzrost stężenia wapnia – a towarzyszy on impulsom nerwowym. Podczas pokazu uczestnicy poznają podstawowe i zaawansowane techniki obrazowania rozwoju mózgu. Uczniowie zobaczą eksperyment, w którym mózg danio reaguje na światło. Dzięki specjalnym nagraniom zobaczymy „na żywo”, jak pojedyncze neurony „rozmawiają” ze sobą, przesyłając sygnały i budując sieci komunikacyjne.

Mózg nie powstaje z dnia na dzień – to dynamiczna i wieloetapowa podróż od komórki do złożonej sieci komunikacyjnej. Dzięki danio pręgowanemu możemy nie tylko obserwować ten proces z bliska, ale także uczyć się, jak wspierać zdrowy rozwój mózgu i jak zapobiegać zaburzeniom neurologicznym i psychicznym. Podczas warsztatów uczestnicy nie tylko poznają teorię, ale także zobaczą prawdziwy rozwijający się mózg w akcji. Od fluorescencyjnych neuronów po aktywność mózgu pod wpływem światła – to wyjątkowa okazja, by zrozumieć, jak rodzi się nasza zdolność do myślenia, czucia i działania.

Rośliny nieodłącznie kojarzą się z kolorem zielonym, który zawdzięczają obecności chlorofilom – barwnikom odpowiedzialnym za absorpcję promieniowania świetlnego podczas fotosyntezy. Wyróżnia się kilka typów chlorofili, różniących się strukturą, co wpływa na długość pochłanianych fal świetlnych i przyjmowanych przez nie odcieni zieleni. Oprócz chlorofili, w roślinach występują także inne barwniki fotosyntetyczne, takie jak karotenoidy – pomarańczowe karoteny i żółte ksantofile, które wspomagają absorpcję światła, a także zapewniają ochronę przed nadmiarem energii. Rośliny wytwarzają także barwniki niefotosyntetyczne, odpowiedzialne za intensywne zabarwienie kwiatów, owoców oraz jesiennych liści. Do tej grupy należą antocyjany – rozpuszczalne w wodzie związki nadające roślinom odcienie od czerwieni, przez fiolet, aż po niebieski, ale i również pełniące rolę antyoksydacyjną. Choć obecne przez cały sezon, w liściach ujawniają się dopiero jesienią, gdy rozkładowi ulegają dominujące ilościowo chlorofile.

Podczas zajęć uczniowie poznają właściwości chemiczne barwników roślinnych. Wykonają rozdział barwników fotosyntetycznych metodą Krausa. Ponadto, oznaczą spektrofotometrycznie zawartość antocyjanów w materiale roślinnym. W ramach zajęć, podkreślone zostanie znaczenie barwników w podstawowych procesach fizjologicznych, ale również ich rola w strategiach, dzięki którym rośliny zwiększają swoją tolerancję na zmieniające się warunki środowiskowe.

Podczas lekcji wychowania fizycznego u ochotnika (warunkiem jest pełnoletność i dobry stan zdrowia poświadczone podpisem w oświadczeniu) określimy za pomocą urządzenia MetaMax®R2 wydatek energetyczny podczas zwyczajowego 20 - minutowego treningu (np. biegu, czy gry w piłkę). Jest to badanie nieinwazyjne wymagające wykonywania wysiłku w specjalnej dopasowanej do twarzy masce i kamizelce chroniącej podpiętą do maski głowicę mierzącą szybkość oddechów, stężenie gazów oddechowych w powietrzu wdychanym i wydychanym oraz inne jego parametry. Uwzględniając pewne stałe fizyczne program komputerowy wyliczy zużycie O2 i produkcję CO2 oraz wydatek energetyczny organizmu. Podczas ww badania chętnym uczniom (w przypadku osób niepełnoletnich wymagana zgoda rodzica) zbadamy metodą bioimpedancji (BIA) skład ciała. Następnie omówimy i zinterpretujemy wyniki ucznia-ochotnika. Uzyskane informacje wskażą jaki wpływ na wydatkowanie energii podczas treningu mają skład ciała i spożywana dieta. Zwrócimy uwagę na rolę analizy składu ciała i pomiaru (a nie wyliczania na podstawie wzorów) wydatku energetycznego zawodnika w procesie profesjonalnego treningu zmierzającego do optymalizacji osiągnięć sportowych. Ocena zmian w składzie ciała i wysiłkowych wydatkach energetycznych pozwala bowiem na zmianę sposobu żywienia, w tym stosowanych suplementów, tak by z jednej strony pokryć zapotrzebowanie organizmu na niezbędne składniki pokarmowe, a z drugiej odpowiednio planować treningi. Tylko dzięki efektywnej współpracy zawodnika i sztabu szkoleniowego, w którym poza trenerem danej dyscypliny nie może zabraknąć fizjologa i dietetyka (oraz fachowców z wielu innych dziedzin) możliwa jest znacząca poprawa wydolności organizmu i uzyskiwanie coraz lepszych wyników w sporcie zawodowym.

W trakcie lekcji pokazowej uczestnicy poznają podstawowe surowce mięsno-tłuszczowe służące do produkcji parówek. Zapoznają się także z dodatkami stosowanymi w produkcji tego typu kiełbas. Biorą czynny udział w produkcji parówek w skali półtechnicznej, zapoznając się z podstawowym wyposażeniem technicznym niezbędnym w procesie produkcji kiełbas homogenizowanych (wilk, kuter, komora wędzarnicza). W trakcie lekcji uczestnicy otrzymują informacje dotyczące mitów związanych z produkcją kiełbas np. dotyczących pochodzenia i jakości surowców oraz stosowanych dodatków funkcjonalnych.

Wyprodukowane in vitro „mięso” jest interesującą alternatywą dla konsumentów. Po pierwsze jego uzyskiwanie nie wymaga hodowli i zabijania zwierząt, po drugie jest mniej obciążające dla środowiska. Uzyskanie „mięsa z probówki” było możliwe dzięki rozwojowi technik hodowli komórek zwierzęcych, w tym komórek macierzystych w warunkach in vitro. Uczestnicy wykładu będą mieli możliwość zapoznania się z informacjami dotyczącymi metod hodowli komórek, które pozwoliły na uzyskanie „mięsa z probówki”.

W czasie lekcji omówione zostaną najczęstsze obawy i mity zniechęcające młodzież do szukania pomocy psychologicznej. Porozmawiamy o oczekiwaniach młodzieży dotyczących
wizyty u psychologa, oraz o kompetencjach osób udzielających wsparcia psychologicznego, psychologów diagnostów i psychoterapeutów.

Neuroprzekaźniki oraz receptory z którymi się wiążą są odpowiedzialne za funkcjonowanie naszego organizmu. Pewnie wszyscy słyszeliśmy o serotoninie, dopaminie czy noradrenalinie. Ale neuroprzekaźników jest całe mnóstwo i umożliwiają naszym ciałom poprawne funkcjonowanie. Często pewne neuroprzekaźniki kojarzą nam się z jedną funkcją, ale tak naprawdę każdy ma wiele. Dopamina poza szczęściem powiązana jest z ruchem. Serotonina pomaga regulować sen. Często, to nie sam przekaźnik jest odpowiedzialny za daną funkcję, a raczej receptor, z którym się wiąże. Podczas tej dyskusji porozmawiamy sobie o neuroprzekaźnikach i ich receptorach, oraz jak tak naprawdę wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie.