wiedza o języku i kulturze

Wykład jest poświęcony Wisławie Szymborskiej, której śmierć rozpoczęła nowy etap percepcji jej twórczości. Część dokumentów osobistych autorki, zdeponowanych w Bibliotece Jagiellońskiej, jest dostępna, część wymaga specjalnego zezwolenia wydanego przez Fundację założoną na podstawie jej testamentu, niektóre materiały prywatne będą dostępne za rok, a inne później. W obiegu czytelniczym zaistniały i zjawiać się będę nieznane do tej pory dzieła Szymborskiej, między innymi jej wczesna twórczość, prywatne listy i zapiski itd. Nowe publikacje mogą wpłynąć na proces odbioru jej pisarstwa i przeformułować dotychczasowe sposoby lektury. Wraz ze śmiercią autorki rozpoczęło się pośmiertne życie jej twórczości, a także pojawiły się spory i kontrowersje dotyczące działalności Fundacji Wisławy Szymborskiej. Przywoływanie tego, co przeszłe, nieobecne i pozornie zakończone jest otwieraniem przestrzeni, w której pojawiają się sprawy nieoczywiste i dotąd niezbadane. Podczas wykładu zostanie omówiona problematyka łącząca się z publikowaniem nieznanych tekstów Szymborskiej, a także kwestie związane z zawartością (dostępną i niedostępną) jej archiwum oraz przywołane będą dyskusje dotyczące kanonicznych i niekanonicznych analiz jej poezji. W rezultacie pojawi się refleksja nad tym, czy twórczość poetki jest stabilną strukturą, czy może przeistoczyć się w miejsce wywoływania duchów i powrotu tego, co wyparte lub zniekształcone.

Proponujemy wprowadzenie do warsztatu tłumacza konsekutywnego, obejmujące tłumaczenie pokazowe oraz szereg ćwiczeń i zabaw, które stymulują umiejętność zapamiętywania dłuższych tekstów mówionych, podzielność uwagi, wykorzystywanie własnych zasobów poznawczych, rozwijają umiejętności retoryczne. Warsztat jest pomyślany jako prezentacja tego, co się dzieje podczas tłumaczenia konsekutywnego. Jest zarazem swoistym testem predyspozycji, stąd konieczny jest aktywny udział uczestników w warsztacie. Postaramy się przybliżyć słuchaczom szczególną sytuację tłumacza jako widocznego pośrednika w tym rodzaju tłumaczenia, odpowiemy na pytania, podzielimy się własnymi doświadczeniami. Jeśli chodzi o przygotowanie uczestników - właściwie nie jest wymagana biegła znajomość żadnego języka obcego – zaprezentujemy ćwiczenia wyłącznie na przykładzie języka polskiego.

A panel debate: Professor Huang Weiping and professor Yang Huilin, from Renmin University of China, Peking. The Moderator: Professor Krzysztof Gawlikowski.

Pierwsze dziecko poczęte in vitro ma już prawie 40 lat. Pierwszy zabieg zapłodnienia pozaustrojowego w Polsce wykonany został z powodzeniem niemal 30 lat temu i od tej pory dzięki tej technologii narodziło się tysiące dzieci. Niemniej jako antropolożki zadajemy pytanie: czy istnieje dziecko z in vitro?

Kto i w jaki sposób tworzy podmiot, owo „dziecko z in vitro”? Przyglądamy się dyskursom medialnym, analizujemy dokumenty, akty prawne itp. Przede wszystkim jednak poznajemy perspektywę osób, które przyszły na świat dzięki interwencji medycyny – dzieci i młodych dorosłych.

„O nas się mówi, ale z nami się nie rozmawia” – mówi jeden z naszych rozmówców. Etnograficzne badania prowadzone przez Interdyscyplinarny Zespół Badań nad Dzieciństwem UW są próbą przełamania milczenia osób, które istnieją i nie istnieją jednocześnie. 

Dyskursywna (nie realna) obecność w mediach dzieci urodzonych dzięki technologiom reprodukcyjnym jest jednocześnie ustanawianiem swoistej podmiotowości „z in vitro”. Osoby urodzone dzięki tego typu interwencji medycznej są niejako zawezwane do istnienia przez jej oponentów– bez tego zawezwania byłyby „po prostu dziećmi”. Jak same mówią, nie różnią się niczym od innych dzieci, to media I politycy czynią z nich osobną kategorię. Mogą odpowiedzieć na to wezwanie przez przyjęcie jeszcze jednego wymiaru do swojej tożsamości, która nawet jeśli jest związana z in vitro, to nie jako biologicznym faktem, lecz ideologicznym przekazem.

W wykładzie zaprezentujemy badania prowadzone w ramach projektu „Nowe technologie reprodukcyjne –perspektywa childhood studies”, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (2012/07/E/HS3/01024).

Lingwistyka rekreacyjna jest dziedziną popularyzacji wiedzy językoznawczej w myśl idei nauczania przez kreatywną zabawę. Daje możliwość rozwijania umiejętności analizowania danych oraz logicznego wnioskowania. Dodatkowo zajęcia takie rozwijają wiedzę ogólną, polepszają kompetencje lingwistyczne i uczą wiedzy o różnorodności kultur świata.

Proponowana lekcja ma na celu przedstawić uczestnikom systemy liczebnikowe istniejące w rożnych językach świata i, prezentując najciekawsze badania z zakresu etnomatematyki i lingwistyki, przekonać ich, że także sposoby liczenia są zależne od danej kultury.

Spotkanie dotyczyć będzie historii rozwoju zapisu liczb przed wynalezieniem pisma i cyfr. Poza krótkim wykładem teoretycznym, uczestnicy zapiszą liczby za pomocą kipu – pisma węzełkowego.

Czy naprawdę to co nazywamy myśleniem humanistycznym i to co nazywamy naukami ścisłymi to zupełnie różne rzeczy? Dlaczego w takim razie Michael Faraday poważnie interesował się poezją, a Juliusz Słowacki – zjawiskiem elektryczności? W swoim wykładzie sięgam do fascynacji z początku XIX wieku – kiedy pytania o istotę niewidzialnych, choć działających sił natury, nurtowały w równym stopniu fizyków i poetów.

Druga część wykładu (z prezentacją medialną) rzuca światło na miejsce i rolę w europejskim kanonie literackim dzieł pisarzy rosyjskich (w powiązaniu z periodyzacją historycznoliteracką i ze szczególnym uwzględnieniem klasyki XIX wieku, od Aleksandra Puszkina do Antoniego Czechowa). Główne miejsce zajmie odpowiedź na pytania o kryteria tworzenia kanonu literackiego oraz wynikające z nich szanse („kapitał intelektualny”) i zagrożenia („przeludnienie”/”nadreperezentacja”, przymus a przyjemność czytania itp.), a także specyfikę literatury rosyjskiej na tle europejskim. Obie części wykładu – pierwsza jako teoretyczna (z odwołaniem do prac czołowych znawców tematu, m.in. Harolda Blooma, Ryszarda Nycza, Tomasza Wroczyńskiego) i druga jako zawierające propozycje rozwiązań (z przywołaniem również literatury polskiej)  – dopełniają się wzajemnie: istnieje możliwość wysłuchania obu lub każdej z osobna.

Spektakularne osiągnięcia fizyki wpłynęły na literaturę wieku XX.  Nie tylko inspirowana technologią fantastyka naukowa, ale także powieści współczesne - od tradycyjnie pisanych powieści obyczajowych przez thrillery po eksperymentalne formy, takie jak fikcja kwantowa  /quantum fiction/ -  odzwierciedlają fascynację pisarzy osiągnięciami naukowców oraz strach przed konsekwencjami odkryć naukowych. O wiele mniej mówi się o procesie odwrotnym, który zachodził przez całe ubiegłe stulecie -  literatura wpływała na fizykę i to w rozmaity sposób. Szukając słów, by opisać całkiem nowe zjawiska, takie jak wybuch atomowy czy fenomeny mikroświata, fizycy uciekali się do mitów i klasyki literackiej. Robert Oppenheimer cytował Johna Donne'a oraz Mahabharatę, Leo Szilard czytywał Wellsa, Niels Bohr inspirował sie myślą buddyjską. Spotkanie Fizyka w literaturze/literatura w fizyce poświęcone będzie tym zagadnieniom, a jego forma (wykład oraz dyskusja) w dużej mierze zależeć będzie od  słuchaczy - to oni zdecydują w jakim języku będziemy rozmawiać (polski lub angielski - wszystkie przykłady pochodzą z literatur anglojęzycznych) i jakie będą proporcje czasowe wykładu i dyskusji. 

: Jakie gatunki zwierząt znajdowały się w getcie warszawskim ? Jak warunki życia w czasie okupacji wpływały na kondycję zwierząt? Zastanowimy się nad tym, jaką rolę w historii odgrywały zwierzęta. Wspólnie zanalizujemy materiały archiwalne.  

Indonezja to w Polsce  najmniej znany z wielkich krajów Azji. Poraża swoim ogromem i szczególną  różnorodnością. Od ponad 17 tysięcy wysp, wysepek i raf po wyjątkowo zróżnicowaną  rzeźbę terenu, z wyjątkowo bogatą florą i fauną, często niespotykaną w innych miejscach. Kraj charakteryzują zarówno żyzne powulkaniczne  ziemie sprzyjające wszelkim rodzajom upraw, gdzie przysłowiowy patyk wetknięty w ziemię za kilka dni wypuszcza pędy, jak i wielkie bogactwa kopalne, od węgla po miedź, od gazu ziemnego po nikiel. Ludność Indonezji to  jednak największe jej bogactwo, z wysokim udziałem ludzi młodych i utalentowanych, ale także  wielkim zróżnicowaniem etnicznym, kulturowym i cywilizacyjnym.

Nie może więc dziwić, że taki kraj był i jest „łakomym kąskiem” dla byłych i obecnych potęg światowych. Pomimo tego od pewnego czasu stoi przed wielką szansą stania się prawdziwym światowym wielkim mocarstwem. Dziś ta szansa wydaje się większa niż uprzednio. Na czele kraju po raz pierwszy stanął człowiek młody, pełen entuzjazmu i uczciwy,   pragmatyczny i sprawny administrator , nie związany z dawnymi elitami władzy, nie uzależniony od  różnych zaszłości i układów. Pomimo wielkich trudności, od prawie 2 lat wytrwale próbuje realizować modernizację  kraju, przyśpieszając jego rozwój. Na tej drodze nie brak jednak zagrożeń, od bardziej konwencjonalnych jak korupcja i niekompetencja, do tak dramatycznych jak separatyzm czy terroryzm islamski.

Wykład próbuje  odpowiedzieć czy Indonezja dołączy wkrótce  do grona mocarstw regionalnych, a może i światowych, czy może pod wpływem wewnętrznych sprzeczności i zagrożeń, pozostanie tylko krajem, który się dobrze zapowiada.

Każdy z nas na zawsze zapamiętuje przeżycia i nastroje łączące się z przebojami przy których tańczył w młodości. Od pół wieku kolejnym pokoleniom towarzyszy w mediach i na imprezach muzyka, w której dominującymi instrumentami są gitary i perkusja. Ale czy ten gatunek muzyki stworzyli przede wszystkim The Beatles i The Rolling Stones? W wyniku czego ona powstała: naturalnej ewolucji tradycyjnej muzyki rozrywkowej, czy raczej ewolucji muzyki jazzowej, a może w wyniku specyficznej rewolucji obyczajowej zwanej „buntem młodzieży” po II wojnie światowej? Dlaczego lubuje się w nienaturalnej głośności dźwięku?

Rozważymy jej historię ilustrując unikatowymi i nieznanymi przykładami nagrań dźwiękowych i wizyjnych świadczących jak i skąd powstała muzyka i taniec rock’owy i kto tworzył ich podstawy. Zapraszamy do dyskusji po prezentacji. 

W trakcie wykładu zostaną najpierw krótko scharakteryzowane najsłynniejsze dzienniki pisane przez kobiety: dziennik Marii Baszkircew, Katrin Mansfield, Wirginii Woolf, Anna Frank, a także najbardziej znane dziennii Polek - Zofii Nałkowskiej i Marii Dąbrowskiej. Następnie zostanie postawione pytanie o tło kulturowe, na którym możliwe było napisanie i opublikowanie tych dzienników. Ich autorkami są – z wyjątkiem Baszkircew i Frank – znane pisarki, ale – jak wskazuje dzisiejszy stan badań, a także nasza intuicja – praktyka pisania dzienników jest w kulturze europejskiej bardzo rozpowszechniona i to zwłaszcza wśród kobiet. Od kiedy, jak i po co kobiety pisały dzienniki? Jakie ich rodzaje możemy wyróżnić? Czy dzienniki kobiet różnią się zauważalnie od dzienników pisanych przez mężczyzn? Czy nam samym dzisiaj praktyka ta także jest bliska i czemu służy w naszym życiu? – to kilka pytań, na które spróbujemy odpowiedzieć w czasie wykładu. 

Debaty na temat tzw. praw historycznych do posiadanej ziemi są zagadnieniem niemal „atawistycznym” – znane są nam od najdawniejszych dziejów. Pytania o prawo do terytorium, zwłaszcza będące przedmiotem politycznego sporu czy narodowych aspiracji, nierzadko mieli rozstrzygać uczeni. Między innymi to badacze Słowian – historycy, językoznawcy, archeolodzy z różnych ośrodków naukowych ( w tym reprezentanci tzw. polskiej myśli zachodniej) – prowadzili dyskusje ze swoimi niemieckimi kolegami na temat uzasadnienia praw Słowian bądź Germanów do ziem zachodniosłowiańskich. Tym, wywołującym do dziś emocje zagadnieniom będzie poświęcony wykład.

Krótkie i dynamiczne zajęcia z semiotyki dla każdego. Będziemy łamać ukryte komunikaty dźwiękowe, wizualne i kulturowe - dołącz do nas i czytaj w kulturze jak w otwartej księdze.

"Śmieszne obrazki", nazywane memami, "żyją sobie w necie", o czym wie każdy użytkownik Internetu. Ale czy wiecie, że żyją także w naszych głowach? Mało, czy wiecie, że nasze głowy są nimi wypełnione bez reszty, bo to umysły (zwłaszcza ludzkie) służą memom jako maszyny replikacji?  Memy mają wiele dróg replikacji,  żyją, wymierają, mutują, są - obok genów - drugą, co do ważności, postacią ewoluującej informacji. Ten wykład będzie o prawdziwym życiu informacji i o tym, co nam "robi wodę z mózgu". O mniej ważnych sprawach, jak kultura, religia, wolna wola będzie również. Zaczniemy od pewnej dziwnej teorii, że to nie my stworzyliśmy cywilizacją, ale że ona stworzyła nas. I - być może -  nadal robi z nami, co zechce. Potem będą już tylko pouczające przykłady. I trochę teorii ewolucji.

W ramach bloku "Społeczeństwo - układ złożony" główna polska specjalistka od memetyki, autorka "Mocy narrativum" i redaktor naczelny "Zeszytów Memetycznych" przedstawi swój autorski wstęp do "wirusów umysłu" w "genetyce kultury" "maszyn memowych" (uwaga świadome zapożyczenia!)

W wielu kulturach ćmy były symbolami śmierci bądź życia w zaświatach. Często traktowano je jako zły omen, przypisywano im również właściwości nadprzyrodzone – wierzono, że ćmy to czarownice przemienione w owada. Motyle nocne wciąż fascynują i inspirują twórców kultury: wystarczy wspomnieć Milczenie owiec bądź powieści Suzanne Collins z serii Igrzyska śmierci. Przedstawienie tych owadów często odbiega od biologicznej prawdy - niemniej zdarza się, że ćmy posiadają dla twórców kultury nie tylko wartość symboliczną, lecz stają się również przedmiotem wnikliwej obserwacji biologicznej i dyskusji o relacjach pomiędzy człowiekiem a światem przyrody.

Podczas spotkania porozmawiamy o obecności motyli nocnych w kulturze, a następnie wykorzystamy wiedzę z dziedziny entomologii, by wymienić się spostrzeżeniami o fragmentach wybranych dzieł literackich. Przy okazji dowiemy się, między innymi, dlaczego ćmy tak naprawdę lecą do światła, oraz co się stanie, gdy ktoś po zmroku - na początku sierpnia – popłacze się w ogrodzie. Na koniec zastanowimy się, czy warto wykorzystywać wiedzę biologiczną, rozmawiając o dziełach kultury.

Bierzemy do ręki słowniki, surfujemy po sieci i, podążając tropem słów-zagadek, próbujemy zobaczyć, jak z biegiem czasu zmieniają się znaczenia i opisy wyrazów, słowniki i ich użytkownicy.Czego możemy dowiedzieć się ze słownika papierowego, a czego z elektronicznego? Czy korzystamy z nich w taki sam, czy w inny sposób? Które są lepsze? Czy może w dobie Internetu i nowych technologii powinniśmy oddać stare słowniki do archiwum lub muzeum? Na te i inne pytania poszukamy odpowiedzi w czasie warsztatów Na tropie słów – na papierze i w sieci. 
W trakcie spotkania prześledzimy historie kilku słów i zapoznamy się z niektórymi słownikami w formie drukowanej oraz z kilkoma dostępnymi w Internecie. Zastanowimy się także, jakie są ich wady i zalety oraz w jaki sposób najefektywniej szukać w nich informacji o interesujących nas wyrazach. 

Sherlocka Holmesa w Polsce przedstawiać nie trzeba, ale sierżanta Cuffa czy inspektora Bucketa raczej tak; Lestrade jest znany, ale Gregson już mniej; nazwisko Abberline kojarzy się nam z konkretną sprawą, ale Whicher brzmi obco, choć to on odwiedził nasz kraj ok. 150 lat temu. I nie jest prawdą, że w XIX-wiecznej Anglii rola detektywa przypadała wyłącznie mężczyznom.

Zapraszam na spotkanie, podczas którego opowiem o kilku ciekawych postaciach, historycznych i fikcyjnych, które pozostają w cieniu wielkiego detektywa – czy słusznie, zdecydują Państwo sami.

Cierpienie i to jedno z najczęstszych odczuć w świecie Lalki Bolesława Prusa – dotyczy zarówno głównego bohatera jak i większości postaci. A jednak częstym modelem lektury tej arcypowieści jest jakaś forma utożsamiania z Wokulskim i jego przeżyciami. Poczucie dyskomfortu wpisane jest też w odczucia gracza w dwóch polskich grach – Wiedźminie 3 i This War of Mine, co zmusza do weryfikacji pewnych stereotypów związanych z przeżyciami, jakich pożądają i oczekują gracze. Zajęcia poddadzą analizie mechanizmy przeżywania cierpienie zarówno podczas lektury Lalki, jak i podczas grania w Wiedźmina 3 i This War of Mine.

Wizerunki brytyjskich królów i królowych świadczą o zmieniających się na przestrzeni wieków poglądach na temat samej instytucji monarchii. Portret mógł służyć zarówno wychwalaniu, mniej lub bardziej faktycznych, zalet władcy, jak i ostrej satyrze politycznej; mógł wzmacniać pozytywny społeczny odbiór osoby króla, bądź też go krytykować i podważać jego autorytet. Wykład przybliża sylwetki wybranych monarchów (od Henryka VIII do Elżbiety II), których związki z artystami często bywały niełatwe, a nawet niebezpieczne.

Podczas zajęć uczestnicy poznają najstarszą technikę graficzną, jaką jest drzeworyt. Dowiedzą się, jak wykonywano klocki drzeworytnicze i do czego ich używano. Jakie zastosowanie miały drzeworyty przed tysiącem lat w Chinach, a jakie sto lat temu w Europie. Porozmawiamy o przedmiotach użytkowych, które można wykonać tą techniką oraz o ludowych drzeworytach z wizerunkami świętych patronów. Opowiemy o sprawach, którym patronują poszczególni święci i o tym, jak ich rozpoznawać na obrazach. Podczas lekcji zostaną zaprezentowane zabytki ze zbiorów Muzeum. Zajęciom będzie towarzyszył warsztat plastyczny, podczas którego każdy uczestnik wykona odbitkę graficzną z wyciętej wcześniej matrycy oraz pokoloruje drzeworyt z wizerunkiem wybranego świętego.

Jak to sie stało, że walutą USA został dolar? Skąd wziął się znak '$"? Czym Amerykanie płacili w sklepach w przeszłości? Dlaczego pogoń za dobrami doczesnymi jest tak ważna w ideologii Stanów Zjednoczonych? Na te i inne pytania odpowiem w trakcie tego spotkania, które skupi się na historii pieniądza i rozwoju gospodarki w USA w kontekście kultury tego kraju.

Podczas lekcji odwiedzimy wystawę „Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B. Szackiego”, prezentującą kolekcję gospodarki podstawowej i rzemiosła – czyli przedmioty i narzędzia używane w codziennym życiu i pracy człowieka. W przypadku Muzeum Etnograficznego, są to zbiory przedstawiające życie wsi i małego miasteczka z przełomu XIX i XX wieku oraz późniejsze. Oglądane eksponaty mogą przywołać wspomnienia z domów dziadków, mieszkających na wsi krewnych, pozwolą przypomnieć sobie dawno niewidziane przedmioty i odkryć te nieznane. Podczas spotkania wspólnie obejrzymy jeden z filmów z zasobów Archiwum Naukowego PME, prezentujący wybraną dziedzinę wytwórczości rzemieślniczej. Każdy uczestnik będzie miał także niepowtarzalną okazje utkania fragmentu chodnika na znajdujących się na wystawie krosnach. „Porządek rzeczy” to najnowsza wystawa stała Muzeum Etnograficznego, otworzona w grudniu 2015 r., łączy w sobie charakter ekspozycji i klasycznego magazynu zbiorów.

Celem wykładu jest omówienie współczesnych praktyk czarnego nacjonalizmu w Stanach Zjednoczonych w kontekście walki o sprawiedliwość żywieniową. Farmy produkujące żywność dla członków religijnych organizacji wywodzących się korzeniami z XX-w Detroit, takich jak Nation of Islam i The Black Madonna Shrine, są przykładem na to, jak Afroamerykanie łączą postulaty odrębności terytorialnej i niezależności ekonomicznej ze zdrowymi praktykami żywieniowymi.