Wydział Socjologii UW

Jak to się dzieje, że niezadowolenie społeczne czasem prowadzi do protestów, a czasami nie dzieje się zupełnie nic? Bywa tak, że wielu niezadowolonych obywateli po prostu siedzi w domu, podczas gdy w innych przypadkach niewielki incydent może doprowadzić do ogromnych strajków. Aby zrozumieć jak to możliwe, zaczniemy od opowieści o czterech małych wyimaginowanych wioskach, których mieszkańcy ku swemu niezadowoleniu dowiedzieli się właśnie, że przez ich powiat ma prowadzić hałaśliwa autostrada.

W czasie warsztatów przejdziemy wspólnie przez bardzo prosty model powstawania protestu i sprawdzimy, w jaki sposób zachowania indywidualne prowadzą do nieoczekiwanych rezultatów na poziomie społecznym.

Przyjrzymy się przede wszystkim temu, jak demonstracje powstają i jak nieoczywiste może być powiązanie między postawami niezadowolonych mieszkańców a rezultatem w postaci protestu. To ćwiczenie będzie pretekstem do tego, żeby zrozumieć lepiej dynamikę działań zbiorowych i zwrócić uwagę na interesujące własności różnych złożonych procesów grupowych.

Warsztat został opracowany w oparciu o materiały z realizowanego przez prowadzące projektu Action for Computational Thinking in Social Sciences (actiss-edu.eu). W trakcie projektu, finansowanego w ramach programu Erasmus+, zespół ekspertów z Warszawy, Groningen i Berlina opracował szereg otwartych kursów online i materiałów edukacyjnych wprowadzających uczestników w świat modelowania i symulacji społecznych. Materiały są ogólnodostępne, więc zainteresowani będą mogli już po warsztacie skorzystać z różnych kursowych materiałów, np. filmów na YouTube.

Kredyt hipoteczny stał się w Polsce głównym sposobem rozwiązywania problemu mieszkaniowego przez młode pary i rodziny. W rodzinach rozumianych ekonomicznie, jako gospodarstwa domowe, współkształtuje decyzje o dzieciach, związkach, pracy i karierze. „Hipoteka” kształtuje także relacje między sektorem finansowym, mieszkaniowym oraz państwem. To w istocie forma długu, która wiąże relatywnie mocno, ale też wystawia coraz więcej gospodarstw domowych w Polsce na spekulacyjną i bardzo niepewną naturę rynków finansowych.

Co ma do tego socjologia? Wskazuje, jak decyzje ekonomiczne są zakorzenione w doświadczeniach, normach i oczekiwaniach społecznych, wyjaśnia porządek instytucjonalny, który współcześnie coraz słabiej gwarantuje przewidywalność i stabilność zarówno rodzinom, jak i finansistom czy decydentom w instytucjach publicznych oraz pozwala zrozumieć, dlaczego współczesne społeczeństwa są oparte na długu, a nie oszczędnościach. Zapraszamy na wykład o socjologicznym rozumieniu hipoteki.

Gdy w 2021 roku na granicy polsko-białoruskiej pojawiły się grupy uchodźców spokojne przygraniczne wsie i miasteczka stanęły w centrum uwagi międzynarodowej opinii publicznej. Za aktywistkami niosącymi pomoc humanitarną, na granicę ruszyli funkcjonariusze policji, wojska i dodatkowe siły straży granicznej, ale też media i posłowie.

Etnografia stanu wyjątkowego to rok regularnych badań sytuacji, jaka zapanowała na pograniczu polsko-białoruskim po zarządzeniu tam strefy stanu wyjątkowego. W czasie wykładu opowiemy, co przez cały ten czas działo się w strefie przygranicznej? Jak zareagowali na uchodźców mieszkańcy jednej z przygranicznych wiejskich gmin Podlasia, ale i szerzej – Polki i Polacy? Spróbujemy też wyjaśnić, jak wydarzenia z zony zmieniły relacje między jej mieszkańcami, funkcjonariuszami służb, uchodźcami i aktywistami? A także odpowiedzieć na pytanie, co stało się, kiedy pół roku później w gminie zamieszkali uchodźcy z drugiej – polsko-ukraińskiej – granicy? Czy niespotykany wybuch solidarności, jaki Polacy okazali milionom uciekającym z zaatakowanej przez Rosję Ukrainy, zmienił sytuację na polsko-białoruskiej granicy?

W Polsce działa ogromna ilość uczelni wyższych posiadających przedsiębiorczość w nazwie lub oferujących pełną edukację na poziomie wyższym w zakresie przedsiębiorczości. Oferowane są kursy przedsiębiorczości dla studentów różnych niezwiązanych z biznesem kierunków, od szkół teatralnych po medyków. Przedsiębiorczość pojawia się w podstawach programowych polskich liceów i techników. Uczą się przedsiębiorczości także uczniowie zasadniczych szkół zawodowych.

Nie ma natomiast nigdzie mowy o konieczności kształtowania postaw współdziałania i współpracy ani o tym, że są one potrzebne we współczesnej gospodarce. Przedmiot współpraca nie istnieje. Nie ma programów z wzajemności. Nie ma wyższych szkół współpracy i współodpowiedzialności. Nie ma rozwijania umiejętności współdecydowania ani działania na rzecz dobra wspólnego.

Ale jednak ludzie współpracują, choć nie jest to łatwe. Jak wyraził się jeden z pracowników:

"Im więcej ludzie działają razem, tym bardziej widzą, że mogą zrobić dużo więcej. […] Nie uczą nas tego w szkole, na uniwersytecie; cały czas jest tylko o przedsiębiorczości, konkurencji, ale nie ma o współpracy. A potem mówią, że ludzie nie współpracują i że konkurencja jest naturalna. Musimy się wszystkiego uczyć sami."

Na szczęście socjologia nie milczy na ten temat. Dziś o roli współdziałania mówi się coraz więcej. Proponujemy grę Łowisko, która inspiruje do myślenia o tym jak budować wspólnotę współdziałania? Jak pokonywać pułapki czyhające na drodze do sprawnego działania razem?

W grze pozornie chodzi o zarządzanie obszarem połowu ryb, ale Łowisko to interaktywne doświadczenie pokonywania dylematów i pułapek funkcjonowania zespołów, odkrywania kompetencji oraz roli każdego uczestnika organizacji.

Publiczne występowanie to jedna z kluczowych umiejętności w XXI w. Skuteczne przemawianie stanowi przewagę konkurencyjną. Umożliwia przekonanie do swoich racji innych. Ułatwia również mierzenie się z edukacyjnymi wyzwaniami takimi jak wygłaszanie referatów czy branie udziału w debatach. Zajęcia są przeznaczone dla licealistów chcących poćwiczyć umiejętności publicznego występowania. Warsztat składa się z części teoretycznej i praktycznej. Uczestnicy zajęć dowiedzą się, dlaczego przekonywanie innych do swoich racji jest ważną społeczną umiejętnością. Poznają kluczowe zasady budowania wystąpień publicznych oraz strategie retoryczne. Otrzymają również wskazówki dotyczące m.in. opanowania stresu przed wystąpieniem czy angażowania publiczności. Licealiści będą też mieli możliwość sprawdzenia swoich umiejętności w praktyce. Osią części praktycznej warsztatów będzie analiza umiejętności retorycznych oraz stylu występowania mówców.