Instytut Filozofii i Socjologii PAN

W trakcie warsztatów omówione zostaną podstawowe zagadnienia z zakresu paleografii – a więc nauki pomocniczej historii, która zajmuje się badaniem różnorakich form pisma. Zajęcia podzielone będą na części teoretyczną i praktyczną. Zaczniemy od wskazania na kilka alternatywnych form zapisu i omówienia przykładów skrótów używanych w dawnych źródłach piśmienniczych. Poza literami, skrótami i skrótowcami spojrzymy również na elementy paratekstualne oraz symbole graficzne niebędące literami. Badanie samego tekstu i metod jego zapisu uzupełnimy poprzez przedstawienie podstawowych elementów kodykologicznych. Przy tej okazji zdradzimy kilka sekretów dotyczących naszych badań. W szczególności skupimy się na informacjach, które wyczytać możemy z samego papieru. Wprowadzenie będzie okazją dla zaznajomienia uczestników z podstawowymi elementami warsztatu historyka, które wykorzystamy do odszyfrowania odręcznych zapisków sporządzonych w okresie wczesnonowożytnym. Uczestnicy będą mieli okazję zmierzyć się ze źródłami sporządzonymi w takich językach jak łacina, język staropolski i język wczesny nowoangielski. Ideą warsztatów jest połączenie metod różnych nauk pomocniczych używanych w szeroko rozumianych naukach humanistycznych w celu pokazania bogactwa informacji jakie znaleźć możemy we wczesnonowożytnych notatkach.

Pracownicy naukowi Instytutu Filozofii i Socjologii PAN uosabiają wielkich filozofów z przeszłości. Będzie można porozmawiać prywatnie z Platonem, Kartezjuszem, Heglem... Każdy z filozofów będzie przyjmował rozmówców indywidualnie lub grupowo w swoim pokoju w instytucie, na poszczególnych piętrach Pałacu Staszica. Rozmowa może dotyczyć zagadnień filozoficznych typowych dla każdego z tych filozofów, ale można też stawiać pytania, które odwiedzający uważają za ważne. Każdy z filozofów będzie mógł odpowiedzieć bezpośrednio, ale będzie też mógł zaprosić uczestników do zwrócenia się do innego filozofa. Celem jest pokazanie, że filozofia rodzi się z pytań, jest ciekawością, poszukiwaniem, odwagą, a nawet śmiałością. Labirynt jest skierowany przede wszystkim do młodych osób, ale z przyjemnością witamy i słuchamy osób w każdym wieku.

Podczas wykładu omówiona zostanie mobilizacja ukraińskiej diaspory w Polsce w wyniku rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Ukraińska diaspora w Polsce jest heterogeniczna: składa się z dużej grupy migrantów oraz z zasymilowanej mniejszości ukraińskiej. Ukazane zostaną kluczowe zadania  diaspory w sytuacji krytycznej: jej funkcja polityczna, informacyjna, integracyjna i ekonomiczna. Prezentacja pokaże uniwersalne mechanizmy konsolidacji społeczeństwa obywatelskiego w diasporach w momentach kryzysowych.

Algorytmy i modele matematyczne, które tworzą sztuczną inteligencję są coraz większą częścią naszego życia dlatego budzą zarówno zainteresowanie jak i uzasadnione obawy. Czy sztuczna inteligencja to dla rozwoju ludzkości szansa czy zagłada? Czy jest się czego bać? Podczas wykładu dowiemy się jak możemy wykorzystać sztuczną inteligencję w codziennym życiu, poznamy jej wpływ na społeczeństwo, odkryjemy potencjalne zagrożenia i konsekwencje. 

O ryzyku w biznesie często mówi się we współczesnych dyskusjach o gospodarce ― między innymi w związku podejmowaniem nadmiernego  ryzyka przez banki przy udzielaniu kredytów i przyczynami kryzysu finansowego lat 2007-2009. Z drugiej strony ryzyko omawiane jest w również kontekście pozytywnym: gotowość do jego podejmowania wiązana jest z etosem przedsiębiorcy (m.in. w niektórych pracach austriackiej szkoły ekonomii). Temat ryzyka jest również obecny w wielowiekowej historii języka ekonomicznego i koncepcji ekonomicznych, rozwijanych zwłaszcza od XIII stulecia. W perspektywie historycznej zagadnienie to również miało dwie strony: negatywną – dotyczącą lichwy – i pozytywną,  w ramach koncepcji „godziwego zysku”.

Historyczne pojęcie ryzyka – łac. periculum – było jednak rozumiane inaczej niż dziś… Chodziło o przejmowanie na siebie odpowiedzialności za przedsięwzięcia gospodarcze, albo – w sensie negatywnym – o zakaz przerzucania takiej odpowiedzialności na innych. Do tego dochodzi rozróżnienie między ryzykiem biznesowym sensu stricto, a ryzykiem związanym niebezpieczeństwami takimi jak katastrofa okrętu handlowego lub napaść na gościńcu. Przykład tego drugiego rozumienia ryzyka znajdujemy w słynnym kanonie papieskim „Naviganti” z 1234 r., dotyczącym tzw. pożyczki morskiej (X. 5.19.19). Brak właściwego rozumienia dawnego pojęcia ryzyka prowadzi do istotnych nieporozumień, dotyczących zwłaszcza historii bankowości i problemu lichwy (nie jest nich wolna np. opublikowana niedawno monografia Jakub Fugger i jego epoka. Największy bogacz wszech czasów). 

Historia gospodarcza i historia instytucji ekonomicznych  pokazują, iż etyczne aspekty ryzyka przyczyniły się niegdyś do upowszechnienia określonych form prawnych w działaniach gospodarczych (np. spółki komendy). Istotne jest również pytanie: czy i na ile pozytywna strona koncepcji ryzyka była historycznie katalizatorem rozwoju przedsiębiorczości.