Wydział Lingwistyki Stosowanej UW

Celem spotkania jest przedstawienie zjawiska kontaktów językowych oraz klasyfikacji zapożyczeń w polszczyźnie. W pierwszej części warsztatów omówione zostaną pojęcia związane z kontaktami językowymi, zapożyczalnością i rodzajami zapożyczeń, a także przełączaniem i mieszaniem kodów. Przedstawione zostaną również przykłady zapożyczeń. W drugiej części uczestnicy spotkania będą mogli sami spróbować swoich sił w identyfikacji i klasyfikacji zapożyczeń.

Przełączanie i mieszanie kodów to zjawiska typowe dla społeczeństw migracyjnych. Polacy mieszkający w innym kraju i posługujący się na co dzień językami obcymi mogą komunikować się „mieszanką kodów” lub wprowadzać pojedyncze obce elementy do języka ojczystego.

Opracowania naukowe często zawierają próby wyjaśnienia, dlaczego język „pożycza”. Ich autorzy sugerują, że powodami mogą być na przykład wypełnianie luk językowych lub chęć podkreślenia statusu.  Częste podejmowanie tego tematu jest odzwierciedleniem stale rosnącej liczby anglicyzmów w polszczyźnie, która w ciągu ostatniego wieku zwiększyła się aż dziesięć razy.

Ze względu na brak zgody w środowisku akademickim co do terminologii dotyczącej zapożyczeń i ich pożyczalności trudno o ich jednolitą klasyfikację. Podczas spotkania zostaną przedstawione najczęściej używane kategorie i podziały ze względu na drogi „wejścia” do języka, kryterium pochodzenia, stopień przyswojenia, rodzaj zapożyczenia, a także kategorie semantyczne. Omówione zostanie również wymieniane w klasyfikacjach zapożyczeń kryterium wystarczalności języka.

Podstawowym celem spotkania będzie omówienie pozajęzykowych uwarunkowań przekładu, które nierzadko decydują o jego poprawności, adekwatności czy użyteczności, oraz podjęcie próby udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy zawsze tłumaczenie sprowadza się do operacji transferu między znakami językowymi, czyli wyrazami i/lub zdaniami.

Po krótkim wstępie teoretycznym, w którym omówiony zostanie podstawowy podział tłumaczeń według Romana Jakobsona, istota tłumaczenia intersemiotycznego, jak również kwestia ograniczeń, kodu (główny nacisk zostanie położny na problem elementów wizualnych, które nierzadko towarzyszą wyrazom stanowiącym istotę tekstów pisanych) oraz ekwiwalencji na poziomie obrazowania lub interpretacji, słuchacze będą mieli możliwość przetłumaczenia wybranych tekstów (z języka angielskiego na język polski), co pozwoli odpowiedzieć na pytania zadane na wstępie (Czy tłumaczymy tylko słowa? Czy ograniczenia pozajęzykowe są zawsze czymś negatywnym? Czy wszyscy myślimy w ten sam sposób?). Chętni słuchacze zostaną także poproszeni o krótką analizę swoich własnych przekładów pod kątem zgodności na poziomie interpretacji oryginału i przekładu.

Warsztaty będą prowadzone w dużej mierze w języku angielskim, dlatego przeznaczone są przede wszystkim dla grup zaawansowanych językowo (także ze względu na ćwiczenia tłumaczeniowe).

Uczenie się, jak również nauczanie języków obcych to bardzo złożone procesy wymagające interdyscyplinarnego podejścia, w tym zrozumienia funkcji i roli mózgu. Tytuł tego interaktywnego spotkania sugeruje, że poznanie języka obcego wymaga zaangażowania dwóch stron, nauczyciela i ucznia. Dlatego też, w czasie spotkania przyjrzymy się, w jaki sposób najważniejsze osiągnięcia neuronauki przyczyniają się do dydaktyki języków obcych i wspomagają zarówno nauczycieli, jaki i uczniów. Postaramy się również odpowiedzieć na następujące pytania: Czy uczenie się i nauczanie języków obcych mogą być przyjazne mózgowi?  Co najbardziej lubi mózg, kiedy uczymy (się) jak mówić, rozumieć, pisać, czytać w języku obcym? W jaki sposób należy uczyć (się)  poprawnej wymowy, gramatyki i słownictwa języka obcego tak, aby było to  kompatybilne z naturalnym sposobem funkcjonowania mózgu?

W gramatyce języka angielskiego znane są kategorie gramatyczne, takie jak liczba pojedyncza, liczba mnoga, rzeczownik policzalny oraz rzeczownik niepoliczalny. Zjawiska językowe, których kategorie te dotyczą są ze sobą ściśle związane. Jeszcze większy związek istnieje pomiędzy wyżej wymienionymi kategoriami gramatycznymi a czynnikami zewnętrznymi, motywującymi użycie danego rzeczownika. W trakcie spotkania zastanowimy się nad tym, co może powodować, że dany rzeczownik jest używany zazwyczaj w takiej, a nie innej formie. Analizując różne przypadki, spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czy „policzalność” lub „niepoliczalność” rzeczownika coś „znaczy”. Dla uczących się języka angielskiego istotne jest, czy rzeczowniki policzalne i niepoliczalne stanowią coś w rodzaju dwóch oddzielnych list słów, które można zapamiętać. Zwrócimy uwagę na to, że wiele rzeczowników jest używanych w obu formach, co powoduje, że tworzenie oddzielnych list jest problematyczne. Innym sposobem rozprawienia się z tymi rzeczownikami jest próba zrozumienia ich znaczenia (znaczeń). Chcemy sprawdzić, czy rzeczowniki policzalne, to takie, które można policzyć, natomiast niepoliczalne, to te, których policzyć się nie da. Samo „liczenie” danego rzeczownika może być również kłopotliwe. Zrobimy to w oparciu o przykłady użyte w naturalnym kontekście. Głównym celem tej dyskusji jest sprawdzenie, czy mamy do czynienia z bałaganem wśród rzeczowników, czy też panuje porządek i jesteśmy w stanie ustalić zasady „gry”.

Czesław Moniuszko — artysta, grafik, ojciec Stanisława Moniuszki, twórcy polskiej opery narodowej. Mieszkał z synem w Ubielu, Mińsku, Wilnie, Warszawie. Pozostawił albumy z rysunkami, przechowywane w Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Naszkicował około 10 widoków Mińska i tyle ż Wilna z lat 20-40. XIX w., a także rodzimego Ubielu, Przyłuk, Radkowszczyzny, Śmiłowiczów, Nieświeża, Warszawy oraz innych miejscowości na Białorusi, Litwie, w Polsce.

Te rysunki są bardzo cenne dlatego, że odźwierciedlają widoki Białorusi, Litwy, Polski w czasach Stanisława Moniuszki. To niby rzut okiem Moniuszki w tamte czasy, kiedy jeszcze nie było fotografii.

Rysunki te są unikatowe, ponieważ przedstawiają nasz kraj — niezapomnianą jeszcze w czasach Moniuszków Rzeczpospolitą Obojga Narodów przed okresem rusyfikacji, która w poważny sposób odbiła się na architekturze szczególnie Białorusi i Litwy, odcinając te ziemie od Polski.

Dwory ziemian (w tym posiadłości malarza Walentego Wilhelma Wańkowicza w Ślepiance pod Mińskiem, obecnie w granicach miasta), kościoły, klasztory — te piękne zabytki pozostały tylko na rysunkach Cz. Moniuszki. Jednak niektóre z nich przetrwały oraz i da się je odnaleźć w krajobrazie Białorusi i Litwy.

Rysunki zostaną zaprezentowane podczas spotkania wraz z komentarzem historycznym oraz przedstawieniem współczesnych zdjęć tych samych miejscowości.

Obecnie zyski wiodących producentów gier wideo są wyższe, niż te w innych branżach rozrywki, takich jak muzyka czy film. Sukces ten nie byłby możliwy bez globalnych strategii obejmujących „lokalizację gier”, czyli wieloaspektowy proces tworzenia, dystrybucji i promocji wersji językowej danej gry dostosowanej do potrzeb odbiorcy z konkretnego rynku docelowego. Nie zawsze jednak gracze są usatysfakcjonowani grą w rodzimej wersji językowej. Wielokrotnie na forach internetowych krytykują oni wydawców za błędy w grach wydawanych po polsku. Najczęściej wymienianymi z nich są nienaturalna intonacja aktorów udzielających głosów pojawiającym się w grach postaciom, nadgorliwość w przekładaniu nazw własnych, czy nieścisłości gramatyczne lub ortograficzne negatywnie wpływające na odbiór gry. Usterki pojawiające się w polskich wersjach gier przetłumaczonych z innych języków nie zawsze muszą wynikać z nieuwagi tłumaczy. Czasem mogą być one spowodowane również strategiami podejmowanymi przez producentów, organizacją procesu tworzenia nowych wersji językowych gry, czy strukturą samych gier. W referacie tym wymienione zostaną najczęściej wskazywane przez odbiorców błędy tego rodzaju oraz możliwe powody ich pojawiania się. Towarzyszyć im będą przykłady pochodzące z gier reprezentujących różne gatunki wydanych zarówno w ostatnich latach, jak i w początkach dystrybucji gier w Polsce.

Spotkanie ma na celu zapoznać młodzież z najbliższym sąsiadem Polski – Ukrainą. Dzieci będą mogły dowiedzieć się więcej przede wszystkim o  języku, kulturze, współpracy polsko-ukraińskiej. Dodatkowym celem spotkania jest uwrażliwić na obecność osób z Ukrainy w naszym społeczeństwie, a także nauczenie tolerancji i szacunku dla inności.

W czasie spotkania pokazane będą mapy i zdjęcia – zabytków, ciekawostek, tego, co kojarzy się z Ukrainą oraz tego, o czym ludzie nie wiedzą. Zaprezentowana zostanie też współczesna kultura (głównie muzyka). 

Poza tym uczestnicy będą mieli możliwość nauczyć się kilku słów po ukraińsku, zagrać w grę, której celem będzie pokazane podobieństw z językiem polskim oraz „oswoić” się z alfabetem.

W czasie dyskusji prowadzący będą starali się odpowiedzieć z uczniami na pytanie o przyczyny przyjazdów ludzi z Ukrainy do Polski, o to, jakie problemy mogą napotkać ich rówieśnicy, a także jak można im pomóc poczuć się w Polsce jak w domu.

Celem ogólnym wykładu jest przedstawienie relacji między władcami Rosji XVIII wieku od Piotra I do Katarzyny II a pisarzami rosyjskimi (oraz częściowo zagranicznymi powiązanymi z Rosją) tego okresu. Tło interpretacyjne stanowią tendencje oświeceniowe w myśli politycznej i społecznej oraz kulturze i literaturze. Materiał egzemplifikacyjny tworzy literatura piękna (proza, poezja, dramat), publicystyka (zawartość czasopism), literatura dokumentu osobistego (listy, wspomnienia), a także dokumenty historyczne i materiał z zakresu sztuk pięknych (malarstwo, grafika, architektura, rzeźba). Celem szczegółowym jest stworzenie klasyfikacji postaw pisarzy wobec władców i władzy (lojalna, opozycyjna) oraz przegląd tematyki politycznej w literaturze.

Problematyka wykładu:

1. Symbole Oświecenia. Oświecenie w Rosji i Polsce.  

2. Pisarze wobec władzy i o władzy. Aleksander Radiszczew i jego Podróż z Petersburga do Moskwy.

3. Pisarze jako nauczyciele i doradcy władców. Michaił Łomonosow. Michaił Murawjow.

4. Pisarze wobec rewolucji.

Spotkanie będzie mieć formę lekcji pokazowej języka rosyjskiego przeznaczonej dla uczniów ze znajomością języka co najmniej na poziomie podstawowym. Celem lekcji będzie zaprezentowanie uczniom, jakie możliwości daje wykorzystanie piosenek do nauki języka rosyjskiego na różnych poziomach zaawansowania. Do wybranych piosenek zostaną zaproponowane zróżnicowane zadania i ćwiczenia językowe. Wykorzystanie muzyki jest zazwyczaj uważane za ciekawy i przyjemny sposób rozwijania kompetencji językowych (poprzez m.in. ćwiczenie wybranych konstrukcji gramatycznych, przyswajanie nowego słownictwa, ćwiczenie słuchania i wymowy) oraz kompetencji komunikacyjnych (m. in. poprzez analizowanie treści wyrażonej w danym utworze). Przykładowe ćwiczenia to uzupełnianie luk w tekście utworu (gramatyka i leksyka), powtarzanie fragmentów tekstu piosenki, uczenie się go na pamięć oraz śpiewanie. Dodatkową wartością, jaką wnosi wykorzystanie muzyki na zajęciach językowych, jest rozszerzenie wiedzy i kształtowanie kompetencji kulturowej poprzez zapoznawanie uczniów z muzyką jako częścią życia i kultury danego kraju, jak również odniesienia w utworach do rosyjskich realiów. Zaproponowana lekcja ma uświadomić osobom uczącym się języków obcych, że praca z autentycznym materiałem językowym jest nieodzownym elementem współczesnej dydaktyki języków obcych.

Spotkanie dotyczyć będzie wybranych zagadnień z zakresu fonetyki języka angielskiego oraz socjolingwistyki ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska amerykanizowania wymowy w śpiewie przez wykonawców brytyjskich. Zaprezentowane zostaną także inne tendencje stylistyczne zauważalne w anglojęzycznej muzyce popularnej, takie jak stosowanie gwary londyńskiej, czyli cockneya, zwłaszcza w nurcie punkrockowym, czy też akcentu amerykańskiego Południa, zarówno przez wykonawców brytyjskich, jak i amerykańskich. Wszystkie te zjawiska rodzić mogą pewne pytania i wątpliwości wśród uczących się języka angielskiego, wynikające z odmienności wariantu stosowanego w śpiewie w porównaniu z wymową „podręcznikową”. W trakcie spotkania przyjrzymy się omawianemu problemowi z perspektywy historii anglojęzycznej muzyki popularnej. Posłuchamy wybranych przykładów wyżej wymienionych zjawisk obecnych w śpiewie wokalistów –  od The Beatles i Davida Bowiego po Adele i Dizzeego Rascala. Następnie dokonamy analizy fonetycznej fragmentów piosenek w porównaniu z mową danego wokalisty lub wokalistki. Wreszcie spróbujemy wyjaśnić omawiane zjawisko poprzez przyjęcie perspektywy socjolingwistycznej

Druga połowa XIX wieku była dla ziem litewskich, pozostających pod władzą carską jako gubernie imperium rosyjskiego, czasem  szczególnie dramatycznym i zarazem przełomowym. W 1864 roku, po upadku powstania styczniowego, władze carskie wprowadziły na tych terenach zakaz druku w języku litewskim czcionką łacińską. Taka forma represji, obowiązująca jako prawo przez 40 lat, miała być dotkliwą karą dla mieszkańców Litwy za udział w insurekcji, a równocześnie narzędziem ich ostatecznej rusyfikacji. Plan rosyjskich administratorów Litwy zawiódł jednak całkowicie, stał się bowiem przyczyną narodzin litewskiego ruchu społeczno-kulturalnego, który należał do najskuteczniejszych i najbardziej oryginalnych form oporu przeciw zaborcom. Był to ruch przemytników książek (lit.   knygniešiai”), skupiający i aktywizujący tę część społeczeństwa litewskiego, która deklarowała przywiązanie do rodzimego języka i odczuwała potrzebę podkreślania odrębności narodowej, również przez posiadanie własnego piśmiennictwa. Zjawisko to, ze względu na swoją skalę, charakter i konsekwencje, było unikalne w Europie przełomu XIX i XX stulecia i jako takie zostało wyróżnione w 2004 roku przez UNESCO Przedmiotem wykładu są geneza, dzieje i struktura tego ruchu,  jego znaczenie w procesie kształtowania się nowoczesnej litewskiej tożsamości narodowej i formowania się koncepcji przyszłego suwerennego państwa litewskiego, a także jego wpływ na relacje polsko-litewskie w tym okresie.

Zaprezentowani zostaną wybrani twórcy XX-wieczni jak np. W. Bykau, I. Szamiakin, I. Mieleż, U. Karatkiewicz, U. Arłou, A. Bacharewicz, A. Klinau, S. Aleksijewicz i ich wpływ na rozwój literatury białoruskiej, a także znajomość wyżej wymienionych pisarzy poza granicami Białorusi. Omówione zostaną tendencje w literaturze białoruskiej XX wieku wraz z kierunkami rozwoju z uwzględnieniem kontekstu historyczno-kulturowego, w tym przemian politycznych po 1991r. Szczególna uwaga zostanie poświęcona S. Aleksijewicz, laureatce Literackiej Nagrody Nobla – pierwszej dla Białorusi w kategorii literatury.

W wykładzie, w sposób syntetyczny, chcę zwrócić uwagę, w jaki sposób zmiany cywilizacyjne na świecie – w tym, głównie, rozwój środków komunikacji – wpływają na kontakty między językami. Jednym z głównych, chociaż nie jedynym, skutkiem tych kontaktów jest przenikanie zapożyczeń obcojęzycznych do systemów terminologicznych języków narodowych. Wykład oparty jest na wnioskach z przeprowadzonych przeze mnie badań nad anglojęzycznymi zapożyczeniami terminologicznymi w języku rosyjskim. Na ich podstawie ustaliłam m.in., że zmiany w języku i terminologii mają głęboki i zróżnicowany charakter. Zobrazowaniu tego służy m.in. podział na kontakty inter- i intralingwalne, co pokazuje, że proces zapożyczeń może zachodzić nie tylko między językami narodowymi, ale i w obrębie jednego języka, np. z jednego języka specjalistycznego do drugiego, z języka specjalistycznego do języka ogólnoliterackiego i vice versa. Wykład jest prowadzony w formie prezentacji, zawierającej materiał przykładowy.