Podziemny Muranów. Miejsca i rzeczy jako świadkowie zagłady

Temat "Podziemny Muranów. Miejsca i rzeczy jako świadkowie zagłady" przedstawi profesor Jacek Leociak:

 

Chciałbym mówić o szczególnych obszarach miejsca po-getcie warszawskim, mianowicie jego rejonach podziemnych, o tym, co jest pod powierzchnią ulic, placów i podwórek dzisiejszego Muranowa. O po-żydowskich gruzach i o rzeczach po-żydowskich, które niejako „przeżyły” swoich właścicieli. Jedne pozostały w ziemi zmieszanej z popiołami i resztkami spalonych kości, ponieważ ofiary miały je przy sobie w momencie śmierci. Inne spoczywają pod gruzami i ziemią, ponieważ zostały schowane w sekretnych miejscach przez same ofiary albo porzucone w trwodze, w pośpiechu, w nieładzie. Jeszcze inne po prostu współtworzyły materialną substancję domów, mieszkań, szaf, półek, szuflad. Takie rzeczy będą mnie tu interesować. To właśnie spotkanie z takimi rzeczami zmusza mnie do refleksji nad pojęciem świadka i aktem dawania świadectwa. Podziemne muranowskie terytorium Zagłady jest niedostępne, niewidoczne, zakryte przed wzrokiem, leżące poza obszarem codziennego doświadczenia ludzi żyjących w mieście tu i teraz, a także poza obszarem konwencjonalnych form upamiętnienia (muzea, pomniki, tablice, naziemne instalacje artystyczne).